Wspólna Polityka Rolna
po 2020 roku

Szanowni Państwo,

 

31 sierpnia 2022 roku, Komisja Europejska zatwierdziła przygotowany przez Polskę Plan Strategiczny dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 (PS WPR 2023-2027). Dokument ten opracowano na podstawie analizy potrzeb polskiego rolnictwa, wykorzystując możliwości, jakie oferuje zreformowana Wspólna Polityka Rolna (WPR). Takie podejście daje szansę, także w kolejnych latach na skuteczne, trwałe wzmacnianie konkurencyjności i rozwój polskiego rolnictwa oraz rozwój obszarów wiejskich z uwzględnieniem aspektów przejścia do zielonej i cyfrowej gospodarki. 

Wsparcie zaproponowane w PS WPR 2023-2027 realizowane będzie ze środków pochodzących z UE, na które składa się wsparcie w kwocie 17,3 mld euro w ramach I filaru WPR i 4,7 mld euro w ramach II filaru WPR.

W przypadku II filara WPR oprócz środków UE przewiduje się także współfinansowanie krajowe w wysokości ponad 3,2 mld euro, co daje łącznie ponad 7,9 mld euro środków publicznych na wsparcie związane z rozwojem obszarów wiejskich. 

Dodatkowo, w I filarze WPR, realizowane będzie Przejściowe Wsparcie Krajowe finansowane w całości z budżetu krajowego. 

Polska jest wśród siedmiu krajów członkowskich UE, które jako pierwsze uzyskały akceptację Komisji Europejskiej dla swoich Planów Strategicznych. Nie byłoby to możliwe bez Państwa zaangażowania i wsparcia, które otrzymaliśmy w trakcie prac nad kolejnymi wersjami Planu.

Prace nad Planem były procesem bardzo złożonym. W czerwcu 2018 roku, Komisja Europejska zaproponowała ramy budżetowe i główne kierunki reformowanej WPR, na podstawie których przedstawiła pakiet projektów rozporządzeń ustanawiających przepisy dotyczące jej realizacji. Niezwłocznie po tym, w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi rozpoczęły się prace zespołów, skupiających środowiska eksperckie, zaangażowane do przeprowadzenia oceny stanu sektora rolno-spożywczego i obszarów wiejskich oraz zidentyfikowania najistotniejszych potrzeb wraz ze wskazaniem sposobu ich realizacji. Rozwiązania te zostały ujęte w pierwszym projekcie Planu Strategicznego WPR na lata 2023-2027. Następnie odbyły się trzy etapy otwartych i transparentnych konsultacji społecznych, kolejnych wersji projektu Planu. Odbyło się też wiele spotkań z udziałem przedstawicieli różnych środowisk: rolników, grup organizacji sektora rolnego (grup producentów rolnych, organizacji producentów, spółdzielni, związków i organizacji rolników), przedstawicieli rządu i samorządu terytorialnego, instytutów naukowych, organizacji pozarządowych, LGD i NGO, w trakcie których mogliśmy wysłuchać Państwa opinii i uwag do proponowanych rozwiązań.

Należy także zauważyć, że nie wszystkie zidentyfikowane potrzeby i wyzwania stojące przed rolnictwem i obszarami wiejskimi będą przedmiotem finansowania z WPR. W zrównoważony rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich włączone zostaną także inne polityki UE oraz budżet krajowy.

W efekcie konsultacji społecznych projektu PS WPR 2023-2027 wprowadzono szereg zmian, które będą miały bezpośrednie oddziaływanie, m.in. na: dochodowość rolnictwa, środowisko i klimat, konkurencyjność i modernizację gospodarstw rolnych, a także na poprawę organizacji rynków rolnych i łańcuchów dostaw żywności. Zmiany te przyczynią się także do lepszego zaadresowania potrzeb małych miejscowości wiejskich.

Trzeba także przyznać, że niektóre ze zgłoszonych propozycji, nie zostały uwzględnione w proponowanym kształcie, przy czym wynikało to wyłącznie z ograniczeń wynikających z niewystarczającego budżetu, bądź też z uwagi na bariery prawne.

Zatwierdzony PS WPR 2023-2027 jest pierwszym dokumentem przygotowanym na podstawie zreformowanej WPR. Znanymi już rozwiązaniami, kontynuowanymi w PS WPR 2023-2027, będą: stosowanie m. in. uproszczonego systemu płatności bezpośrednich, płatności redystrybucyjnej (dodatkowej) , płatności związanych z produkcją, czy też wsparcia dla młodych rolników, które jest podstawą ogólnej odnowy rolnictwa i zapewnienia mu rozwoju. Utrzymana będzie także inicjatywa LEADER, która ma charakter oddolny i w sposób wyjątkowy służy aktywizacji społeczeństwa i poprawie jakości życia na obszarach wiejskich. 

Wiele elementów PS WPR 2023-2027, w tym zwłaszcza w zakresie płatności bezpośrednich, zaprojektowano w taki sposób, aby szczególnie wspierać małe i średnie gospodarstwa rodzinne.

Od 2023 r., dzięki Przejściowemu Wsparciu Krajowemu (corocznie na Uzupełniającą Płatność Podstawową przeznaczane będzie ok. 400 mln PLN z budżetu krajowego) oraz zwiększeniu środków na płatność redystrybucyjną, średni poziom wsparcia na hektar dla ponad 97% gospodarstw (posiadających do 50 ha) będzie co najmniej równy średniej unijnej.

Zmiany w PS WPR 2023-2027 odnoszą się m.in. do sposobu wdrażania wsparcia oraz jego ukierunkowania. Wzmocniono wydatki na klimat i środowisko (minimalnie 40% WPR na klimat i 30% EFRROW na środowisko, w przypadku polskiego PS WPR 2023-2027 wartości te wynoszą odpowiednio 47,38% i 43,44%), oraz wprowadzono nowy rodzaj płatności bezpośrednich, jakim są ekoschematy. Płatności te ukierunkowane są na uzyskanie pozytywnego oddziaływania na środowisko, klimat i dobrostan zwierząt i będą stanowiły dodatkowe wsparcie dla rolników, którzy zdecydują się je realizować.

Po raz pierwszy programowaniem wieloletnim objęto I filar WPR. Poza tym, PS WPR 2023-2027 przewiduje też nowe możliwości tzw. interwencji sektorowych w tym promocję działań grupowych ze środków I filara i wzmocnienie roli postępu technologicznego i innowacyjności wzmacniając rosnącą wagę doradztwa i nauki - AKIS. Zmiana sposobu wdrażania wsparcia w większości będzie dotyczyła wymogów administracyjnych, przy czym nowy model wdrażania uzależnia wypłatę środków od osiągnięcia zakładanych celów.

Szanowni Państwo, równolegle do prac programowych na poziomie unijnym trwają od wielu miesięcy intensywne prace nad krajowym systemem wdrożeniowym tak, żeby uruchomienie wsparcia w ramach PS WPR 2023-2027 rozpoczęło się od 2023 roku. Na etapie budowania systemu wdrożeniowego, skupiamy się przede wszystkim na opracowaniu rozwiązań instytucjonalno-prawnych, które spowodują że beneficjenci będą mieli dużo łatwiejszy, mniej skomplikowany i szybszy dostęp do unijnego wsparcia.

Trudna sytuacja, w której znajdują się wszystkie gospodarki światowe, w tym także sektor rolnictwa, wywołane skutkami pandemii wirusa SARS-CoV-2 oraz rosyjską agresją na Ukrainę, spowodowała przerwanie części dotychczasowych łańcuchów dostaw oraz deficyty energetyczne mające kluczowe znaczenie dla zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego.  Nowe realia, w których się znaleźliśmy wymuszają na nas podejmowanie działań mających na celu uniezależnienie się Unii Europejskiej od importu i zapewnienie jej suwerenności żywnościowej. Konflikt zbrojny w Ukrainie jest dodatkowym realnym zagrożeniem dla bezpieczeństwa żywnościowego i stabilności łańcuchów dostaw.

Priorytetem rolnictwa jest zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego UE, co wymaga utrzymania rentowności produkcji rolnej. Obecna sytuacja rynkowa jest dużym wyzwaniem dla Unii i uwidocznia potrzebę nie tylko utrzymania, ale wzrostu produkcji rolnej w ramach Wspólnoty. Istnieje zagrożenie, że konsekwencje rosyjskiego ataku na Ukrainę dla globalnego bilansu zbóż i cen żywności, mogą okazać się stosunkowo trwałe.

Trzeba jednak jasno stwierdzić, że obecna sytuacja nie powoduje, że zapominamy o długoterminowych wyzwaniach i zagrożeniach dla utrzymania możliwości zrównoważonej produkcji rolnej w UE i w Polsce. Cele Zielonego Ładu w rolnictwie są długookresowe, sięgają roku 2030. Zaakceptowany przez KE polski PS WPR na lata 2023-2027 ma realizować cele długookresowe. Wpłynie także na poprawę odporności systemu żywnościowego, wzmocni łańcuchy dostaw i zoptymalizuje zużycie środków produkcji.

Interwencje w PS WPR 2023-2027 zostały opracowane w sposób, który nie ogranicza zdolności produkcyjnych polskich rolników. Zaproponowano szereg dobrowolnych działań (zarówno w I jak i II filarze WPR) pozwalających na wprowadzenie założeń Europejskiego Zielonego Ładu bez szkody dla polskiego sektora rolnictwa.

Z satysfakcją informuję, że przyjęty właśnie Plan Strategiczny dla WPR na lata 2023-2027 daje dodatkowy element pewności i stabilności dla gospodarstw rolnych, niezależnie od panującej sytuacji międzynarodowej.

 

Z wyrazami szacunku

Henryk Kowalczyk

Wiceprezes Rady Ministrów, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi