Dostępność cyfrowa

Zasady dostępności cyfrowej są, mogłoby się wydawać, jednoznaczne. Jeśli jakaś istotna treść nie jest możliwa do odczytania maszynowego (np. przez czytnik ekranu) to musi być jakaś inna możliwość dotarcia do niej, najczęściej poprzez tzw. "alternatywę tekstową”. Odnosi się to do wszelkiego rodzaju obrazów – zdjęć i grafik umieszczanych na stronie internetowej, ale dotyczy również wszelkiego rodzaju skanów, które choć prezentowane są często jako pliki o rozszerzeniu „*.pdf” są faktycznie obrazami, i są nieczytelne dla osób niewidomych i części osób słabowidzących. Oświadczenia majątkowe wypełniane ręcznie należą do tej kategorii. Są to dokumenty dostępne publicznie i jako takie są publikowane na stronach internetowych. W formie skanów.

Urzędnicy, którzy publikują te skany, chcąc zachować zgodność z przepisami prawa, zastanawiają się w jaki sposób mogą zapewnić dostępność cyfrową takich publikacji. Chcą wiedzieć, czy muszą wpisać w opisie alternatywnym treść, która na dokumencie jest napisana ręcznie.

Czy można narzucić urzędnikowi aktualizującemu Biuletyn Informacji Publicznej, bo to najczęściej te osoby publikują oświadczenia majątkowe, obowiązek interpretowania tego, co starosta, czy radny napisał długopisem? Często są to liczby, w których nietrudno pomylić zero, szóstkę i dziewiątkę, albo jedynkę z siódemką. Są to również informacje o składnikach majątku, w których niewyraźnie napisane słowo musi zostać jakoś zinterpretowane. Łatwo sobie wyobrazić nieporozumienia, jakie mogłyby wyniknąć z błędnego odczytania pisma ręcznego przez urzędnika.

Przepis art. 3 ust. 2 pkt 5 lit. b Ustawy z dnia 4 kwietnia 2019 o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych został utworzony z myślą o dokumentach takich jak oświadczenia majątkowe. Jest to sformułowane następująco:

„Ustawy nie stosuje się do (…) treści będących w posiadaniu podmiotu publicznego, których dostosowanie do wymagań dostępności cyfrowej wymaga modyfikacji, do której ten podmiot publiczny nie jest uprawniony”

Ustawodawca zdaje sobie sprawę z niemożności nałożenia na urzędników obowiązku interpretacji odręcznego pisma i dlatego zwalnia w takiej sytuacji z obowiązku dostarczenia szczegółowego opisu alternatywnego. Należy jednocześnie podkreślić, że dotyczy to tylko i wyłącznie sytuacji, w których nie można dostarczyć stuprocentowo pewnej alternatywy, czyli przepis ten nie odnosi się do rodzaju dokumentu (oświadczenie majątkowe) tylko do jego formy (pismo odręczne nie dające pewności odczytu przez osobę niebędącą fachowcem-grafologiem) i jednocześnie do przypadku, w którym utworzenie niepewnego opisu alternatywnego mogłoby spowodować konsekwencje prawne. Nie każdy skan odręcznie napisanego tekstu można uznać za podlegający w/w przepisowi.

Dokument taki jak oświadczenie majątkowe powinien zostać uzupełniony o alternatywę tekstową typu „Oświadczenie majątkowe za rok XXXX radnego YYYY” bez wnikania w odręcznie napisane szczegóły. Pamiętając o tym, że Ustawa daje prawo do alternatywnego dostępu do niedostępnych treści (art. 7) należy stwierdzić, że w tym przypadku uzasadnionym jest, by urzędnik odmówił udzielenia takiej alternatywy, gdyby musiało się to łączyć z koniecznością odczytu pisma odręcznego nie dającego pewności poprawnej interpretacji.

Natomiast należy zawsze pamiętać, że z punktu widzenia dostępności cyfrowej najprościej byłoby namówić autora oświadczenia majątkowego do tego, by je wypełnił w edytorze tekstu, co zlikwiduje problem interpretacji wpisanych sum czy informacji o składnikach majątku.