Senat

W Senacie działa Komisja ds. Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą. Przedmiotem działania komisji są: opieka nad Polonią i Polakami za granicą, migracja obywateli polskich,
w szczególności do państw członkowskich Unii Europejskiej, więzi z krajem Polaków i osób polskiego pochodzenia zamieszkałych za granicą i ich sytuacja prawna, inicjowanie i koordynacja współpracy środowisk polonijnych, ochrona dziedzictwa polskiej kultury i historii za granicą;

W okresie międzywojennym Marszałek Senatu RP, był patronem honorowym a po 1990 r. mecenasem inicjatyw na rzecz Polonii i Polaków za granicą. Począwszy od 1990 r. na mocy przepisów kolejnych ustaw budżetowych do dyspozycji Senatu RP przekazywano główną pulę środków budżetowych na realizację celów polityki polonijnej (przeciętnie ok. 40% całej kwoty, reszta rozproszona między resorty). W latach 2012 – 2015 tymi środkami zarządzało MSZ,
w latach 2016 - 2019 ponownie Senat. W latach 2020 - 2024 większością „polonijnych” środków budżetowych dysponował Pełnomocnik Rządu do spraw Polonii i Polaków za Granicą umiejscowiony w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. W 2024 r. podjęto decyzję o przekazaniu tych środków do MSZ i Senatu.

Marszałek Senatu ogłosiła konkurs ofert na realizację zadań publicznych „Senat – Polonia 2024”.

Obecnie  głównymi  kierunkami działań na rzecz Polonii i Polaków za granicą są: aktywizacja młodego pokolenia Polaków mieszkających za granicą; wzmacnianie pozycji środowisk polskich i polonijnych w krajach zamieszkania i rozwój struktur polonijnych; działania na rzecz Polaków na Wschodzie; edukacja polonijna; kultura i promocja Polski oraz zachowanie polskiego dziedzictwa kulturowego i historycznego za granicą. Składane w konkursie oferty zadań muszą wpisać się w jeden ze wskazanych kierunków działań.

Oferty realizacji zadania mogą składać wyłącznie podmioty wymienione w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2023 r. poz. 571), zarejestrowane w Polsce. Dopuszcza się realizację części zadania przez partnera – organizację/środowisko polonijne lub polskie – o ile przewidziano to w ofercie.

Informacje nt. aktualnych konkursów ogłaszanych przez Senat dostępne są na stronie internetowej https://www.senat.gov.pl/polonia/senat-dla-polonii/

Ministerstwo Spraw Zagranicznych

MSZ na mocy Ustawy o działach administracji rządowej z 1997 r. jest organem właściwym do spraw współpracy z Polonią i Polakami za granicą.

W centrali MSZ za problematykę polonijną odpowiedzialny jest Departament Współpracy
z Polonią i Polakami za Granicą. Odpowiada za kształtowanie, realizację i koordynację współpracy z Polonią i Polakami za granicą.

Do kompetencji DWPPG w tym aspekcie należy także:

• nadzór nad pracą placówek dyplomatycznych i urzędów konsularnych RP w zakresie działań polonijnych oraz planowanie i kontrola wydatkowania przez placówki funduszów na wspieranie Polonii i Polaków za granicą, które mają charakter niedotacyjny (placówka jest partnerem instytucji polonijnych przy realizacji konkretnych przedsięwzięć);
• organizowanie konkursów dotacyjnych na projekty dla podmiotów pozarządowych;
• organizowanie konkursów dotacyjnych na projekty dla podmiotów pozarządowych dot. infrastruktury polonijnej.

Dotacje na projekty dla podmiotów pozarządowych

Obecnie DWPPG dysponuje środkami finansowymi przekazanymi przez KPRM na rzecz Polonii i Polaków za granicą. Służą one wsparciu struktur organizacji polonijnych, mediów polonijnych, a także organizacji wydarzeń o charakterze polonijnym w Polsce i na świecie. Ponadto, środki przeznaczone są na pomoc charytatywną dla potrzebujących Polaków za granicą.

Dofinansowane projekty wyłaniane są w drodze konkursów dotacyjnych DWPPG. Postępowania dotacyjne prowadzone są w oparciu o Ustawę o finansach publicznych oraz Ustawę o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.  Środki przekazywane są przez MSZ polskim organizacjom pozarządowym, które następnie rozdysponowują je pomiędzy organizacje polonijne. Dodatkowo, w tym roku DWPPG zorganizował konkurs na regranting, w którym dalsze rozdysponowanie środków pomiędzy organizacje polonijne zostało powierzone operatorom polskim.

Konkursy realizowane są z wykorzystaniem Generatora ofert Witkac.pl, w którym możliwe jest składanie ofert, przygotowanie umowy o realizację zadania publicznego oraz złożenie sprawozdania końcowego.

Obszary dofinansowania:

1. Rozwijanie struktur organizacji polonijnych na świecie

Celem działań jest wzmacnianie pozycji środowisk polonijnych poprzez przede wszystkim zapewnienie stabilności ich funkcjonowania (siedziby, biura itd.), a także podnoszenie efektywności ich działania, wzrost aktywności w życiu publicznym w krajach zamieszkania oraz popularyzowanie wiedzy o przysługujących im prawach.

Dofinansowanie może być przeznaczone w szczególności na:

• utrzymanie struktur organizacji polonijnych, domów polskich, (m.in. czynsze, opłaty, wynagrodzenia dla pracowników),
• utrzymanie zespołów folklorystycznych i chórów (w tym np. czynsze, opłaty, stroje, wynagrodzenia choreografów i nauczycieli śpiewu),
• utrzymanie klubów sportowych (m.in. czynsze, opłaty, stroje, drobny sprzęt sportowy, wynagrodzenia trenerów),
• utrzymanie teatrów (m.in. czynsze, opłaty, stroje), e) działania zwiększające potencjał organizacji polonijnych np. warsztaty dla wolontariuszy, szkolenia liderskie, wynagrodzenia trenerów,
• faktywizację środowisk w kontekście budowania świadomości historycznej, w tym opiekę nad miejscami pamięci i miejscami spoczynku Polaków,
• poradnictwo prawne,
• drobne remonty i modernizacje nieruchomości i siedzib organizacji polskich o polonijnych.

2. Media polonijne

Celem działań jest zapewnienie systemowego wsparcia mediom polonijnym mającym na celu m.in.: dokumentowanie działalności Polonii i Polaków mieszkających za granicą, popularyzowanie polskiej historii, kultury, informowanie o bieżących wydarzeniach związanych z Polską. Wśród celów jest również zapewnienie Polonii oraz Polakom mieszkającym za granicą dostępu do tych mediów, które wydawane są zarówno w języku polskim, jak i miejscowym (lokalnym).
Dofinansowanie może być przeznaczone na wsparcie funkcjonowania mediów (prasa, radio, telewizja, Internet) kierowanych do Polonii i Polaków mieszkających za granicą. Wskazane jest, aby zaplanowane działania dotyczyły zwiększenia zasięgu oddziaływania wyżej wymienionych mediów na środowiska Polonii i Polaków, a także wspierania działań służących zwiększeniu liczby odbiorców.

3. Wydarzenia polonijne za granicą

Celem działań jest wspieranie wydarzeń służących integracji środowisk polonijnych związanych z promocją polskiej kultury, historii i tradycji. W ramach tego obszaru, odbiorcami są przedstawiciele Polonii oraz Polacy mieszkający za granicą. Celem działań jest motywowanie polskich społeczności za granicą do realizacji wspólnych działań.

To wydarzenia takie jak, np.:

• koncerty,
• festiwale polonijne,
• festyny,
• obchody rocznic historycznych,
• jubileusze organizacji polonijnych,
• spektakle teatralne,
• imprezy sportowe,
• gry terenowe,
• wystawy,
• konferencje naukowe,
• zjazdy.

4. Wydarzenia polonijne w Polsce

Celem działań jest realizacja projektów na terytorium RP dotyczących tematyki polonijnej, tj.:

• festiwale polonijne,
• uroczystości,
• wystawy,
• konferencje naukowe,
• szkolenia i warsztaty,
• imprezy sportowe,
• wycieczki do Polski.

5. Budowanie dobrego wizerunku Polski przez organizacje polonijne

Celem działań jest dofinansowanie działań służących:

• budowaniu świadomości, że każdy Polak jest ambasadorem polskości,
• budowaniu propolskiego lobby w krajach zamieszkania.

Podstawowym beneficjentem i odbiorcą działań w ramach tego obszaru są Polonia i Polacy mieszkający poza granicami kraju, którzy dzięki realizowanym projektom uzyskają wiedzę
i umiejętności wzmacniające ich potencjał do budowania dobrego wizerunku Polski. Mogą być to działania polegające na ukazywaniu i podkreślaniu znaczenia w historii świata lub regionu postaci i wydarzeń, które w pozytywny sposób wpływają na postrzeganie roli Polaków
w dziejach historii i współcześnie.

6. Akcje charytatywne

Celem działań jest udzielanie wsparcia Polonii i Polakom za granicą, którzy znajdują się w trudnych warunkach bytowych. Pomoc możliwa jest wyłącznie w następujących krajach
i regionach świata: Litwa, Łotwa, Białoruś, Ukraina, pozostałe kraje dawnego ZSRS oraz Ameryka Południowa i Haiti.

W ramach obszaru możliwe jest uzyskanie dofinansowania na:

• organizację akcji pomocowych, tj. wyjazdów w celu dostarczenia wsparcia rzeczowego lub medycznego. W ramach obszaru dofinansowanie dotyczyć będzie jedynie kosztów transportu darów/paczek, a nie ich zakup,
• zapomogi, przeznaczone na zakup leków i sprzętu medycznego, artykułów pielęgnacyjnych i higienicznych, przekazywane za pośrednictwem organizacji polskich za granicą indywidualnym osobom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej.

Dotacje infrastrukturalne

Jednym z kluczowych działań podejmowanych przez Ministra Spraw Zagranicznych na rzecz Polonii i Polaków na całym świecie jest dotacyjny system wsparcia finansowego organizacji polonijnych na budowę lub modernizację nieruchomości, której właścicielem lub wieloletnim użytkownikiem jest instytucja lub organizacja polonijna działająca poza granicami kraju. Zadanie realizowane jest poprzez organizację przez DWPPG corocznych, otwartych konkursów dotacyjnych służących wyłonieniu najlepszych projektów, których beneficjentem są aktywne środowiska polonijne otwarte na współpracę i realizację poniższych celów polityki polonijnej Rządu RP:

• wspieranie nauczania języka polskiego jako ojczystego lub obcego,
• upowszechnianie tradycji narodowej, promowanie polskiej kultury i sztuki wśród lokalnej społeczności,
• kształtowanie przyjaznych stosunków krajów zamieszkania z Polską oraz promowanie udziału osób polskiego pochodzenia w materialnym i kulturalnym rozwoju tych krajów,
• współdziałanie w utrwalaniu pozytywnego wizerunku Polski oraz budowaniu jej pozycji na arenie międzynarodowej.

Postępowania dotacyjne prowadzone są w oparciu o Ustawę o finansach publicznych oraz Ustawę o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

Model dofinansowania zależy od następujących kategorii projektów:

• Projekty strategiczne muszą mieć określony cel  przeznaczenia obiektu na rzecz działalności polonijnej oraz zagwarantowany wpływ polskiego podmiotu publicznego na sposób realizacji tej działalności. Zakres projektu jest wskazany przez MSZ przed ogłoszeniem konkursu, zaś procedura konkursowa służy wyłonieniu operatora zadania. MSZ nie wymaga wkładu własnego, projekt może być realizowany w okresie do 3 lat. Okres gwarancji wykorzystania obiektu infrastruktury na cele działalności polonijnej ustalany jest indywidualnie.
   
• Projekty priorytetowe, bardzo istotne dla polityki polonijnej rządu, realizowane w obszarach zamieszkiwania dużych i aktywnych grup osób polskiego pochodzenia. Zakres projektu jest wskazany przez MSZ przed ogłoszeniem konkursu, zaś procedura konkursowa służy wyłonieniu operatora zadania. Minimalna wysokość dofinansowania wynosi 200 tys. zł. MSZ nie wymaga wkładu własnego (wyjątek stanowić mogą inwestycje wspierane przez władze/instytucje państwa zamieszkiwania Polonii, tam gdzie występuje taka możliwość). Projekt może być realizowany w okresie do 3 lat. Wymogiem dofinansowania projektów priorytetowych jest zagwarantowanie na etapie składania oferty trwałości wykorzystania obiektu infrastruktury na cele działalności polonijnej na co najmniej 15 lat po zakończeniu projektu.
   
• Projekty dowolne mogą dotyczyć mniej priorytetowych obszarów, ale nadal istotnych kierunków działania danego środowiska polskiego za granicą. Maksymalna wysokość dofinansowania wynosi 700 tys. zł. Projekty dowolne to wyłącznie projekty jednoroczne z obligatoryjnym wkładem własnym min. 10%. Wymogiem dofinansowania projektów dowolnych jest zagwarantowanie na etapie składania oferty trwałości wykorzystania obiektu infrastruktury na cele działalności polonijnej na co najmniej 7 lat po zakończeniu projektu.

Kluczowe założenia dofinansowania infrastruktury polonijnej:

po stronie MSZ

• finansowanie zadań w oparciu o bieżącą weryfikację aktywności środowisk polonijnych i potrzeb inwestycyjnych dotyczących posiadanych przez nie nieruchomości;
• finansowanie zadań, gdy nie jest możliwe ich sfinansowanie przez środowiska polonijne lub właściwe instytucje państwa zamieszkania lub środowisko polonijne albo państwo zamieszkania wyłożyło na dany cel istotne środki, jednak nie wystarczające na pełną realizację zadania;
• finansowanie zadań, które w znacznym stopniu zostały sfinansowane ze źródeł polonijnych lub lokalnych, a niewielki udział finansowy państwa polskiego stanowić będzie wyraz wsparcia dla ważnej inicjatywy polonijnej;

po stronie organizacji/instytucji polonijnych:

• właściwe określenie docelowego beneficjenta, tj. społeczności polskiej lub polonijnej oraz innych zainteresowanych Polską;
• udokumentowanie formy własności i okresu dysponowania nieruchomością;
• posiadanie dokumentacji zabezpieczającej gwarancję wykorzystywania obiektu na cele polonijne po jego zakupie/ budowie/remoncie.

Nie jest możliwe dofinansowanie obiektów infrastruktury polonijnej:

• których tytuł własności lub tytuł do ich wykorzystania przez organizację polonijną jest niewystarczający;
• w zakresie pokrycia kosztów utrzymania nieruchomości (dotacja na ten cel może być udzielona z odrębnej puli środków polonijnych).

Aby ubiegać się o dofinansowanie na realizację  ze środków konkursowych, podmioty polonijne powinny:

• nawiązać współpracę z podmiotami pozarządowymi z siedzibą w RP, które na podstawie deklaracji współpracy obu organizacji mogą w ich imieniu złożyć ofertę w konkursie Ministra Spraw Zagranicznych;
• nawiązać współpracę z właściwą terytorialnie placówką dyplomatyczną, która będzie przekazywała stosowne informacje na temat ogólnych zasad konkursów MSZ oraz
  wykaz organizacji pozarządowych z RP realizujących cele polonijne zawierający dane kontaktowe.

Ministerstwo Spraw Zagranicznych analizuje potrzeby środowisk polonijnych. Ogłasza procedurę konkursową w oparciu o obowiązujące w Polsce przepisy z zakresu działalności pożytku publicznego oraz finansów publicznych, zgodnie z którymi o dotację mogą ubiegać się zarejestrowane w Polsce organizacje pozarządowe zaangażowane na rzecz wsparcia Polonii
i Polaków na całym świecie.

Polskie organizacje pozarządowe  na podstawie porozumienia o współpracy z podmiotem polonijnym składają ofertę na realizację zadania do MSZ. MSZ we współpracy z placówkami dyplomatycznymi opiniuje złożone w konkursie oferty, na zadania infrastrukturalne dotyczące nieruchomości polonijnych. O przyznaniu dotacji z listy ofert rekomendowanych do sfinansowania decyduje Minister.
W przypadku pozytywnej decyzji o przyznaniu dofinansowania polskie organizacje pozarządowe   zawierają z MSZ umowę dotacji i otrzymują środki na realizację inwestycji. W procesie realizacji zadania, pełnią rolę administracyjną i koordynacyjną. Przekazują środki finansowe lokalnemu partnerowi, który dysponuje daną nieruchomością. Na bieżąco monitorują wdrażanie projektu. Sporządzają i przedkładają do MSZ sprawozdania częściowe i sprawozdanie końcowe z jego realizacji.

Organizacje/instytucje polonijne bezpośrednio odpowiadają za realizację zadania, jednocześnie są jego beneficjentem. Przygotowują niezbędną dokumentację w zakresie własności nieruchomości, kosztorysu inwestycji oraz wskazują zakres planowanych prac. Odpowiadają za wyłonienie wykonawcy na prace budowlane/remontowe w drodze właściwego postępowania. Sprawują bieżący nadzór nad prowadzonymi pracami zgodnie z harmonogramem i umową partnerską zawartą z organizacją pozarządową. Przekazują niezbędną dokumentację finansowo-księgową w zakresie poniesionych kosztów/wydatków. Składają sprawozdania z realizacji zadania na zasadach określonych w umowie partnerskiej.

Informacje na temat konkursów zawarte są na stronie internetowej: https://www.gov.pl/web/dyplomacja/konkursy  

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego

MKiDN realizuje zadania, które mają wpływ na umacnianie więzi środowisk polskich i polonijnych z krajem i kulturą ojczystą. Skupiają się na umożliwianiu osobom polskiego pochodzenia odbycia studiów na polskich uczelniach artystycznych oraz na szeroko pojętej ochronie i popularyzacji materialnego dziedzictwa kulturowego za granicą (w szczególności poprzez instytucje zrzeszone w Stałej Konferencji Polskich Muzeów, Archiwów i Bibliotek Polskich na Zachodzie),  ochronie zabytków i opieki nad zabytkami, w tym realizacji projektów kompleksowej inwentaryzacji, konserwacji i remontów oraz popularyzacji zabytków kultury polskiej i z Polską związanych, opiece nad miejscami pamięci narodowej, ze szczególnym uwzględnieniem grobów i cmentarzy wojennych polskich formacji wojskowych oraz cywilnych obywateli RP, pomników zagłady i ich stref ochronnych.

Programy grantowe MKiDN przeznaczone są na ochronę dziedzictwa kulturowego oraz miejsc pamięci za granicą:

• Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą,
• Miejsca Pamięci Narodowej za Granicą,
• Wspieranie Archiwów, Bibliotek i Muzeów poza Krajem.

Wspomagającą rolę w zachowaniu materialnego oraz duchowego dziedzictwa odgrywa - powołany w 2017 r. jako wyspecjalizowana państwowa instytucja kultury - Narodowy Instytut Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA. Do jego zadań należy prowadzenie projektów o charakterze konserwatorskim, naukowo-badawczym, edukacyjnym
i popularyzatorskim. Instrumentem są programy dotacyjne "Polskie dziedzictwo kulturowe za granicą wolontariat". Programy obejmują działania związane z ochroną i rewaloryzacją spuścizny kulturowej powstałej na emigracji. Eksperci z Instytutu Polonika realizują działania np. związane z konserwacją nagrobków oraz prowadzą działalność dydaktyczno-naukową.

O ww. środki mogą ubiegać się jedynie podmioty prawa polskiego. Jedynym wyjątkiem jest program „Wspieranie Archiwów, Bibliotek i Muzeów poza Krajem”, który jest skierowany do instytucji emigracyjnych.
Szczegółowe informacje na temat aktualnych programów dostępne są na stronie internetowej: https://rogrant.mkidn.gov.pl/

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego

MNiSW nadzoruje Narodową Agencję Wymiany Akademickiej (NAWA), której niektóre działania skierowane są do osób polskiego pochodzenia za granicą.

NAWA powstała w 2017 r. w wyniku przekształcenia sprawującego poprzednio podobne funkcje Biura Uznawalności Wykształcenia i Wymiany Międzynarodowej podległego ministrowi właściwemu do nauki i szkolnictwa wyższego. Jej działania koncentrują się głównie na:

1. Podnoszeniu poziomu wykształcenia młodych osób polskiego pochodzenia poprzez umożliwienie im podjęcia kształcenia w polskich uczelniach, w tym również w kursie przygotowującym do podjęcia studiów w języku polskim:

• Anders NAWA - Program stypendialny dla Polonii im. gen. Wł. Andersa.
• Kursy przygotowawcze do podjęcia studiów w Polsce dla stypendystów programów stypendialnych NAWA.

Realizowany przez NAWA program stypendialny dla Polonii i Polaków za granicą (Program stypendialny im. Gen. Wł. Andersa – https://nawa.gov.pl/nawa/aktualnosci/nabor-wnioskow-do-programu-anders-nawa-otwarty) jest skierowany do cudzoziemców polskiego pochodzenia z następujących krajów: Białoruś, Ukraina, Bułgaria, Czechy, Chorwacja, Macedonia, Mołdawia, Litwa, Łotwa, Estonia, Rumunia, Serbia, Słowacja, Węgry, Albania, Armenia, Azerbejdżan, Gruzja, Kazachstan, Kirgistan, Rosja, Uzbekistan, Tadżykistan, Turkmenistan, a także z krajów Ameryki Łacińskiej i Afryki. Program umożliwia młodzieży polskiego pochodzenia (narodowości polskiej) i posiadaczom Karty Polaka odbycie studiów wyższych w Polsce oraz poprawę znajomości języka polskiego i poziomu kwalifikacji. Oferuje możliwość odbycia studiów wyższych w języku polskim w uczelniach podległych MEiN (poza kierunkami filologicznymi, z wyjątkiem filologii polskiej), Ministerstwu Zdrowia (kierunki medyczne) i Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego (kierunki artystyczne) oraz comiesięczne stypendium Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej na pokrycie kosztów utrzymania. Opisany program stypendialny jest jednym z wielu dostępnych. Wszystkie programy można znaleźć na stronie internetowej https://nawa.gov.pl/

O udział w Programie im. gen. Andersa - NAWA mogą ubiegać się osoby polskiego pochodzenia (narodowości polskiej) i posiadacze Karty Polaka, a od roku 2021 również osoby posiadające więcej niż jedno obywatelstwo (polskie i obce, ale które obowiązek szkolny realizowały poza Polską), które:

• w przypadku studiów I stopnia oraz jednolitych studiów magisterskich - maksymalnie dwa lata wcześniej zdały egzamin maturalny,
• w przypadku studiów II stopnia - maksymalnie dwa lata wcześniej ukończyły studia
  I stopnia.

Studia pierwszego stopnia oraz jednolite studia magisterskie mogą być poprzedzone rocznym kursem przygotowawczym do studiów w Polsce (również na warunkach stypendialnych).

NAWA prowadzi rekrutację na stypendia polonijne w trybie online, bez oficjalnego pośrednictwa placówek dyplomatyczno-konsularnych, które są jednak angażowane np. w organizację egzaminów na stypendia. Placówki służą także wsparciem informacyjnym dla kandydatów.

Pełny wykaz kierunków, poziomów kształcenia, uzyskiwanych tytułów zawodowych, form kształcenia i uczelni prowadzących dany kierunek studiów znajduje się na stronie internetowej www.polon.nauka.gov.pl

2. Wspieraniu powrotów do kraju naukowców polskiego pochodzenia oraz podejmowaniu przez nich zatrudnienia w polskich uczelniach lub jednostkach naukowych (program Polskie Powroty NAWA).

3. Wspieraniu przyjazdów do polskich uczelni i instytutów naukowych oraz badawczych naukowców z zagranicy posiadających m.in. stopień naukowy doktora (program Ulam NAWA – część dotycząca polskich naukowców na stałe pracujących poza Polską).

4. Organizowaniu letnich kursów języka polskiego i kultury polskiej dla cudzoziemców, w tym także osób posiadających polskie pochodzenie (program Letnie kursy NAWA).

5. Wspieraniu nauczania języka polskiego cudzoziemców na kierunkach polonistycznych w Polsce (program Polonista NAWA).

6. Wspieraniu nauczania języka polskiego (polonistyk i lektoratów języka polskiego) w zagranicznych ośrodkach akademickich (program Lektorzy NAWA)

7. Promocji języka polskiego powiązanego z elementami historii i kultury Polski (program Promocja języka polskiego NAWA)

8. Zapewnieniu funkcjonowania państwowego systemu poświadczania znajomości języka polskiego jako obcego (certyfikacja języka polskiego jako obcego).

Ministerstwo Edukacji Narodowej

MEN (https://www.gov.pl/web/edukacja) wykonując zadania opisane w ustawie - Prawo oświatowe realizuje także cele oświatowe ważne dla Polonii i Polaków za granicą. Realizuje działania służące wspieraniu nauczania języka polskiego, historii, geografii, kultury polskiej oraz innych przedmiotów nauczanych w języku polskim za granicą wśród Polonii i Polaków za granicą oraz dzieci pracowników migrujących.

MEN zaangażowane jest w zawieranie oraz nadzór nad wykonaniem umów o współpracy w dziedzinie oświaty; w niektórych z nich znajdują się zapisy dot. oświaty polonijnej. Prowadzi także konkurs otwarty na realizację zadań wspomagających nauczanie języka polskiego i w języku polskim. Konkurs obejmuje m.in. takie zadania:

• organizowanie doskonalenia zawodowego nauczycieli uczących języka polskiego i w języku polskim w szkołach organizacji Polaków oraz szkołach w systemach oświaty innych państw,
• organizowanie obozów edukacyjnych dla młodzieży polonijnej,
• organizowanie współpracy szkół funkcjonujących w systemach oświaty innych państw i prowadzonych przez organizacje społeczne Polaków ze szkołami w Polsce.

O dotacje w konkursie mogą ubiegać się organizacje pozarządowe, jednostki samorządu terytorialnego i szkoły wyższe, które posiadają doświadczenie w realizacji zadań w tym obszarze.

Zadania związane z polonijną działalnością oświatową w centrali MEN realizuje Departament Współpracy Międzynarodowej.

Inne, bardzo istotne działania w sferze polonijnej wykonuje jednostka podległa MEN -  Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą (ORPEG -  https://www.orpeg.pl/  ).

Najważniejsze sfery działania ORPEG:

• kierowanie nauczycieli z Polski do pracy w środowiskach polskich i polonijnych za granicą,
• organizowanie doskonalenia zawodowego dla nauczycieli prowadzących nauczanie języka polskiego, historii, geografii, kultury polskiej oraz innych przedmiotów nauczanych w języku polskim za granicą,
• nadzorowanie i finansowanie Szkół Polskich przy Ambasadach RP (dawniej - Szkolne Punkty Konsultacyjne przy placówkach dyplomatycznych RP),
• wyposażanie różnego typu szkół polonijnych za granicą w niezbędne podręczniki i pomoce dydaktyczne; w tym zakresie realizowane są wnioski szkół zarejestrowanych w bazie danych ORPEG oraz posiadające akceptację polskich służb konsularnych,
• prowadzenie bazy punktów nauczania j. polskiego za granicą prowadzonych przez organizacje polonijne,
• zarządzanie platformami edukacyjnymi na zagranicę - kształcenie na odległość; jest to bezpłatna forma nauczania, przeznaczona dla obywateli RP, zapewniająca kontakt z polskimi nauczycielami w czasie rzeczywistym.

Instytut Rozwoju Języka Polskiego im. świętego Maksymiliana Marii Kolbego

Głównym celem działalności IRJP jest wszechstronne wspieranie rozwoju języka polskiego za granicą. Do jego zadań należą:

• wspieranie kultywowania polskiej tradycji i wartości języka polskiego jako ojczystego oraz promocji języka polskiego jako ojczystego wśród Polonii i Polaków zamieszkałych za granicą;
• utrzymywanie szkół polonijnych i polskich poza granicami kraju;
• działania i wydarzenia skierowane do uczniów i przedszkolaków organizowane przez szkoły polonijne i polskie, organizacje oświatowe – służące rozszerzeniu zasięgu działalności placówek oświatowych oraz podniesieniu ich atrakcyjności, np. konkursy i warsztaty dla uczniów;
• wzmacnianie współpracy między Polonią i Polakami zamieszkałymi za granicą
  a podmiotami działającymi w Rzeczypospolitej Polskiej i za granicą, w szczególności w dziedzinie edukacji i nauki;
• wspieranie inicjatyw oraz projektów edukacyjnych i naukowych mających na celu pogłębianie znajomości języka polskiego;
• upowszechnianie języka polskiego jako obcego;
• współpraca ze szkołami, uczelniami, instytucjami publicznymi, stowarzyszeniami, fundacjami, organizacjami i innymi podmiotami działającymi w Rzeczypospolitej Polskiej i za granicą na rzecz rozwoju języka polskiego za granicą;
• organizowanie kolonii i innych form wypoczynku dla dzieci i młodzieży polonijnej w Polsce i za granicą (pod warunkiem, że uczestnikami pobytów są uczniowie szkół polonijnych i polskich za granicą).

Instytut może ustanawiać i finansować stypendia. Mogą je otrzymać osoby zaangażowane w podtrzymywanie polskiej tożsamości narodowej oraz więzi z ojczyzną lub osoby zaangażowane w działania upowszechniające naukę języka polskiego.

Instytut, w ramach zadań ustawowych i realizacji misji, ogłasza otwarte konkursy ofert i nabory ofert w trybie ciągłym, których cele zbieżne są z misją i zadaniami Instytutu. 
Zgodnie z obowiązującym prawem, bezpośrednie finansowanie w ogłaszanych przez Instytut konkursach i naborach mogą otrzymać organizacje pożytku publicznego zarejestrowane na terenie RP. Natomiast skala działalności tych organizacji nie jest ograniczona terytorialnie.

Organizacje zarejestrowane poza RP, mogą brać udział w konkursach i naborach, przy udziale organizacji  krajowych, które w obecnie używanej terminologii określamy jako Operatorów.

Szczegóły dostępne są na stronie internetowej https://www.gov.pl/web/irjp, natomiast na podstronach poszczególnych konkursów i naborów znajdują się regulaminy i wymagana dokumentacja z nimi związana.

Instytut Pamięci Narodowej

IPN dysponuje środkami  z przeznaczeniem na współpracę z Polonią i Polakami za granicą, w tym m.in. w ramach kompetencji na:

• organizację konferencji naukowych międzynarodowych, dyskusji historycznych związanych z prezentacją publikacji wydawniczych IPN oraz prezentowanie wystaw;
• kampanie edukacyjno-informacyjne;
• wysyłkę materiałów edukacyjnych (książki, broszury, itp.);
• reagowanie na dyfamacje godzące w dobre imię Polski i Narodu Polskiego w przestrzeni publicznej;
• organizację wydarzeń o zasięgu zagranicznym;
• wykonywanie niezbędnych tłumaczeń;
• współpracę z Polonią i Polakami w instytucjach takich jak: Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce, Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce, Fundacja Kościuszkowska w Ameryce, Polski Instytut Naukowy w Kanadzie, Fundacja Jana Pawła II w Rzymie, Studium Polski Podziemnej w Londynie, Polski Instytut Badawczy i Muzeum w Budapeszcie, Stowarzyszenia Polskich Kombatantów w Toronto.

W oparciu o zapisy ustawy z dnia 22 listopada 2018 r. o grobach weteranów walk o wolność i niepodległość Polski, Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu realizuje m.in.:

• prowadzenie ewidencji grobów weteranów walk o wolność i niepodległość Polski;
• podejmowanie działań dotyczących opieki nad grobami weteranów walk o wolność i niepodległość Polski, w szczególności poprzez dofinansowanie zadań związanych z opieką nad tymi grobami;
• udzielanie dotacji celowych oraz przyznawaniem świadczeń pieniężnych na pokrycie kosztów sprawowanej opieki nad grobami weteranów walk o wolność i niepodległość Polski.

Szczegóły dostępne są na stronie internetowej https://ipn.gov.pl/

Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych

UDSKiOR dysponuje środkami przeznaczonymi na:

• utrzymanie współpracy z organizacjami zrzeszającymi polskich kombatantów i ofiary totalitaryzmów;
• pomoc materialną na rzecz kombatantów i innych osób uprawnionych mieszkających na terenie Polski jak i poza jej granicami;
• wspomaganie emigracji w realizacji programów upamiętniających udział Polaków w walce o niepodległość oraz represje ofiar II wojny światowej i okresu powojennego;
• inicjowanie działalności informacyjnej i wydawniczej poświęconej walkom o niepodległość oraz dokumentującej życie organizacyjne i potrzeby środowisk kombatanckich za granicą;
• odznaczenia honorowe.

Szczegóły dostępne są na stronie https://www.kombatanci.gov.pl/

Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych oraz Biblioteka Narodowa

NDAP https://archiwa.gov.pl oraz BN https://www.bn.org.pl realizują odrębne projekty polegające na ochronie i upowszechnianiu zbiorów archiwalnych i bibliotecznych polskich instytucji emigracyjnych. Mimo, że powyższe projekty realizowane są w ramach programów grantowych przyznawanych polskim podmiotom, często prowadzone są we współpracy z instytucjami polonijnymi i polskimi.

Polski Instytut Sztuki Filmowej

PISF wspiera poprzez dofinansowywanie projektów filmowych, dystrybucji i rozpowszechniania filmów, promocji polskiej twórczości filmowej i upowszechniania kultury filmowej, w tym produkcji filmów podejmowanych przez środowiska polonijne.

Szczegóły są dostępne na stronie internetowej: https://pisf.pl/dotacje-informacje/

Muzeum Historii Polski

Dofinansowanie jest możliwe w ramach programu grantowego „Patriotyzm Jutra”, którego celem jest upowszechnianie wiedzy historycznej i wspieranie inicjatywy angażującej społeczności w działania poświęcone pielęgnowaniu i promowaniu lokalnego dziedzictwa polskiego i kultury.

Szczegóły są dostępne na stronie internetowej: https://muzhp.pl/patriotyzm-jutra/o-programie