Polska jest aktywnym członkiem ONZ w każdym z trzech filarów działalności Organizacji: prawa człowieka, pokój i bezpieczeństwo, rozwój.

Coraz więcej problemów współczesnego świata ma zasięg globalny i wymaga wspólnej reakcji wszystkich państw. ONZ jest miejscem, w którym można uzgodnić odpowiedzi na globalne wyzwania, a także skoordynować wysiłki międzynarodowe w sytuacjach nadzwyczajnych, gdy konieczna jest pilna reakcja na różnego rodzaju kryzysy.

Obecnie ONZ liczy 193 państwa. Najmłodszym państwem członkowskim jest Sudan Południowy, przyjęty do ONZ w lipcu 2011 r.

Podstawą funkcjonowania ONZ jest Karta Narodów Zjednoczonych, która formułuje cele i zasady Organizacji. Karta Narodów Zjednoczonych jest instrumentem prawa międzynarodowego, a państwa członkowskie ONZ są zobowiązane jej przestrzegać.  Głównymi organami Organizacji są: Zgromadzenie Ogólne (ZO ONZ), Rada Bezpieczeństwa (RB ONZ), Rada Gospodarcza i Społeczna (ECOSOC), Sekretariat oraz Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (MTS). Na czele Organizacji stoi Sekretarz Generalny. Funkcję tę od 1 stycznia 2017 r. pełni António Guterres (druga kadencja).

System ONZ obejmuje wiele funduszy, programów i wyspecjalizowanych agencji, z których każda ma własny obszar pracy, kierownictwo i budżet. Programy i fundusze są finansowane ze składek dobrowolnych. Wyspecjalizowane agencje są niezależnymi organizacjami międzynarodowymi finansowanymi zarówno ze składek dobrowolnych, jak i obowiązkowych.

Polska w Radzie Bezpieczeństwa 

Polska w latach 2018–2019 sprawowała funkcję niestałego członka Rady Bezpieczeństwa.

Publikacje nt. członkostwa Polski w Radzie Bezpieczeństwa

Operacje pokojowe ONZ są prowadzone od 1948 r., gdy Rada Bezpieczeństwa zezwoliła na umieszczenie obserwatorów na Bliskim Wschodzie. ONZ przeprowadziła dotąd 70 operacji pokojowych, w tym 57 po 1988 r. W ciągu kilku dekad w operacjach pokojowych ONZ uczestniczyły setki tysięcy personelu wojskowego, a także dziesiątki tysięcy policjantów i cywilów z ponad 120 państw. Ponad 3300 żołnierzy sił pokojowych z blisko 120 państw zginęło podczas służby pod flagą ONZ. Polska ma długą i chlubną tradycję udziału w misjach pokojowych. Od listopada 2019 r. polski kontyngent liczący około 200 żołnierzy służy w misji UNIFIL w Libanie.

Informacje o systemie praw człowieka w Narodach Zjednoczonych dostępne są tutaj.

Programy i fundusze Narodów Zjednoczonych

Programy i fundusze systemu NZ ustanawiane są głównie dla podejmowania działań na rzecz rozwoju, niesienia pomocy humanitarnej oraz promowania praw człowieka. Wśród nich do najszerzej rozpoznawalnych zaliczamy: Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci (UNICEF), Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP), Konferencję NZ ds. Handlu i Rozwoju (UNCTAD), Biuro Wysokiego Komisarza ONZ ds. Uchodźców (UNHCR) i Biuro Wysokiego Komisarza NZ ds. Praw Człowieka (UNHCHR).

Polska była aktywnym członkiem procesu negocjacyjnego Agendy 2030 i jej 17 celów zrównoważonego rozwoju, obecnie zaś wspiera wysiłki międzynarodowe na rzecz jej skutecznej implementacji. Wśród priorytetów Polski naczelne miejsce zajmuje podkreślenie integralności Agendy 2030 w jej trzech wymiarach – społecznym, gospodarczym i środowiskowym. W pełni podzielamy pogląd, że naczelnym celem Agendy 2030 jest całkowita eliminacja światowego ubóstwa i głodu, szczególnie w państwach najmniej rozwiniętych. Polska jest szczególnie uwrażliwiona na Cel nr 16  odnoszący się do pokojowych i inkluzywnych społeczeństw, dostępu obywateli do organów sprawiedliwości oraz tworzenia efektywnych, odpowiedzialnych i demokratycznych instytucji, opartych na rządach prawa, good governance i równouprawnieniu kobiet, które warunkują osiągniecie zrównoważonego rozwoju.

3-letnie członkostwo w Radzie Gospodarczej i Społecznej (2024-2026) stanowić będzie kontynuację intensywnego zaangażowania w prace ONZ i przyczyni się do dalszego umacniania pozycji Polski na arenie międzynarodowej. Hasłem i myślą przewodnią członkostwa Polski będzie „Solidarny rozwój”.

Polska postrzega gospodarcze i społeczne aspekty działalności ONZ jako kluczowy element wysiłków na rzecz globalnego, zrównoważonego rozwoju, stabilności i pokoju oraz powszechnej ochrony praw człowieka. Obecnie na pierwszy plan w debacie o przyszłości wysuwają się potrzeby krajów rozwijających się, wynikające z dążenia do sprawiedliwego rozwoju. Doświadczenie nieprzerwanego wzrostu gospodarczego wraz z działaniami na rzecz spójności społecznej oraz udana transformacja systemowa i gospodarcza czynią z Polski wiarygodnego partnera dla krajów rozwijających się.

Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO) jest agencją wyspecjalizowaną ONZ, której celem jest promowanie pokoju i bezpieczeństwa na świecie poprzez współpracę międzynarodową w dziedzinie kultury, edukacji, nauki oraz formowania społeczeństwa informacyjnego. Tworzy standardy kooperacji poprzez ustanawianie prawa międzynarodowego w wymienionych obszarach oraz mobilizowanie społeczności międzynarodowej do wspólnych działań.

Polska jest członkiem UNESCO od 6 listopada 1946 r. Polskie stanowisko w kwestiach związanych z bieżącymi pracami Organizacji wypracowywane jest w ścisłej współpracy z właściwymi merytorycznie resortami. Rolę łącznika pomiędzy UNESCO, której siedziba znajduje się w Paryżu, a polskimi instytucjami rządowymi pełni Polski Komitet ds. UNESCO – organ opiniodawczo-doradczy Rady Ministrów. W skład Komitetu wchodzą przedstawiciele ministerstw oraz osoby reprezentujące środowiska naukowe i twórcze.

Polska aktywnie uczestniczy w pracach programów i funduszy systemu NZ, które ustanawiane są głównie dla podejmowania działań na rzecz rozwoju, niesienia pomocy humanitarnej oraz promowania praw człowieka. Wśród nich do najszerzej rozpoznawalnych zaliczamy: Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci (UNICEF), Wspólny Program Narodów Zjednoczonych do spraw HIV/AIDS (UNAIDS), Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP), Konferencję NZ ds. Handlu i Rozwoju (UNCTAD), i Biuro Wysokiego Komisarza NZ ds. Praw Człowieka (UNHCHR).