Narodowe Centrum Badań
i Rozwoju

               Europejska Przestrzeń Badawcza           

Głównym polem prowadzenia polityki naukowo-badawczej w Unii Europejskiej jest Europejska Przestrzeń Badawcza (ang. European Research Area, w skrócie ERA). Nowa Europejska Przestrzeń Badawcza nada priorytet inwestycjom i reformom w dziedzinie badań i innowacji, pobudzi wprowadzanie rozwiązań na rynek, wzmocni mobilność naukowców i swobodny przepływ wiedzy i technologii oraz poprawi dostęp do doskonałości. Ponadto w okresie programowania 2021-2027 nowa ERA zapewni jeszcze lepsze warunki prowadzenia działalności naukowo-badawczej i innowacyjnej w Europie, zintensyfikuje transformację UE w kierunku neutralności klimatycznej i przewodnictwo w obszarze technologii cyfrowych. ERA będzie także wspierać odbudowę państw dotkniętych kryzysem wywołanym epidemią COVID-19, prowadzić działania na rzecz zniesienia różnic powstałych w wyniku społecznych i gospodarczych skutków tego kryzysu oraz zmniejszenia podatności UE na kryzysy w przyszłości.

Dzięki wspólnym wysiłkom Komisji Europejskiej i krajów UE w ciągu ostatniego roku poczyniono znaczne postępy w procesie odnowy ERA:

• Ustanowiono nowe zarządzanie ERA – umożliwia ono ściślejszą współpracę poprzez utworzenie dedykowanej grupy ekspertów. Forum ERA jest miejscem, w którym Komisja i kraje UE współprojektują i koordynują wdrażanie działań ERA, przygotowują przyszłe aktualizacje programu politycznego i zapewniają zaangażowanie krajów stowarzyszonych, odpowiednich krajów spoza UE i zainteresowanych stron;
• Przyjęto Paktu na rzecz Badań i Innowacji w Europie – określa on listę 10 wspólnych wartości i zasad, którymi kierują się badania naukowe i innowacje w Europie oraz współpraca Europy z resztą świata. Pokazuje też zaangażowanie krajów europejskich w nową ERA przez określenie priorytetowych obszarów wspólnych działań, określenie ambicji w zakresie inwestycji i reform oraz wprowadzenie uproszczonej koordynacji i monitorowania;
• Przyjęto program polityki ERA z konkretnymi działaniami – zostało on dołączony do konkluzji Rady w sprawie zarządzania ERA i określa 20 konkretnych działań ERA na lata 2022–2024, które mają przyczynić się do realizacji priorytetowych obszarów określonych w Pakcie na rzecz badań naukowych i innowacji.

             Horyzont Europa

W 2021 r. ruszył kolejny program ramowy UE w zakresie badań i innowacji – Horyzont Europa, o budżecie około 95,5 mld euro. To największy program tego typu w historii Europy. Składa się z trzech filarów: doskonała baza naukowa (dalsze rozwijanie wysokiej jakości wiedzy i umiejętności), globalne wyzwania i europejska konkurencyjność przemysłowa (rozwijanie technologii przemysłowych w takich dziedzinach, jak: technologie cyfrowe, energetyka, mobilność, żywność i zasoby naturalne) oraz innowacyjna Europa (promowanie innowacji poprzez Europejską Radę ds. Innowacji i Europejski Instytut Innowacji i Technologii). W ramach Horyzontu Europa wdrażane są również tzw. misje w zakresie badań naukowych i innowacji, obejmujące pięć obszarów tematycznych: przystosowanie się do zmiany klimatu, w tym do transformacji społecznej; neutralne dla klimatu i inteligentne miasta; rak; zdrowe oceany, morza, wody przybrzeżne i śródlądowe; stan gleby i żywność. Na stronie internetowej Komisji Europejskiej jest dostępna prezentacja na temat Horyzontu Europa w języku polskim. 

           European Innovation Scoreboard

Każdego roku Komisja Europejska publikuje ranking pokazujący dynamikę wzrostu wszystkich państw w obszarze innowacyjności – European Innovation Scoreboard. W 2021 r. liderami tabeli są kraje skandynawskie, Polska nadal postrzegana jest jako umiarkowany innowator. Wydajność innowacyjna UE wzrosła średnio o 12,5% od 2014 r. Tabela za 2021 r. opiera się na zmodyfikowanych założeniach, które obejmują nowe wskaźniki dotyczące cyfryzacji i zrównoważonego środowiska, dzięki czemu jest ona bardziej zgodna z priorytetami politycznymi UE. Ranking pokazuje, że wydajność systemu innowacji Wspólnoty Europejskiej, jak również samej Polski, co roku systematycznie rośnie. Tym samym skracamy dystans do bardziej innowacyjnych państw, takich jak np. Japonia.