Polska pomoc

26 czerwca 1945 r. w San Francisco podpisano Kartę Narodów Zjednoczonych powołującą do życia Organizację Narodów Zjednoczonych. Jej głównym zadaniem po II wojnie światowej stało się zagwarantowanie pokoju oraz ochrona praw człowieka na świecie. Pomoc najbiedniejszym krajom, gdzie bieda i nierówności rozwojowe są jedną z przyczyn wojen i konfliktów wewnętrznych oraz międzynarodowych, stała się tym samym jednym z podstawowych celów działalności ONZ.

We wrześniu 2015 roku Organizacja Narodów Zjednoczonych przyjęła Agendę Zrównoważonego Rozwoju 2030 i 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju (Sustainable Development Goals, SDGs). Głównym Celem Agendy 2030 jest eliminacja ubóstwa na świecie dzięki podjęciu przez wszystkie państwa wspólnego wysiłku w trzech obszarach zrównoważonego rozwoju: społecznym, gospodarczym i ochrony środowiska. Agenda 2030 ma charakter uniwersalny, a odpowiedzialność za jej wdrażanie spoczywa na całej społeczności międzynarodowej: krajach rozwiniętych, krajach rozwijających się i organizacjach międzynarodowych, które je zrzeszają. 

Główne organy i system ONZ

Głównymi organami ONZ są Zgromadzenie Ogólne (General Assembly), Rada Bezpieczeństwa (Security Council), Rada Gospodarcza i Społeczna (Economic and Social Council), Sekretariat (UN Secretariat), Rada Powiernicza (Trusteeship Council) i Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (International Court of Justice). Wraz z organizacjami wyspecjalizowanymi, funduszami i programami tworzą one system Narodów Zjednoczonych.

Organizacje wyspecjalizowane
Organizacje wyspecjalizowane (nazywane też agendami bądź agencjami wyspecjalizowanymi), które pozostają odrębnymi podmiotami, jednak poprzez specjalne umowy, regulujące wzajemne relacje koordynują swoją pracę z ONZ odgrywają bardzo ważną rolę. Obecnie istnieje 19 organizacji wyspecjalizowanych. Pięć z nich stanowi tzw. grupę Banku Światowego (IBRD, ICSID, IDA, IFC, MIGA). Pozostałe to: Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF), Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO), Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO), Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO), Międzynarodowa Unia Telekomunikacyjna (ITU), Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju Przemysłowego (UNIDO), Międzynarodowy Fundusz Rozwoju Rolnictwa (IFAD), Międzynarodowa Organizacja Morska (IMO), Powszechny Związek Pocztowy (UPU), Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (WIPO), Światowa Organizacja Meteorologiczna (WMO) i Światowa Organizacja ds. Turystyki (UNWTO).

Programy i fundusze ONZ
Innym istotnym elementem systemu Narodów Zjednoczonych są specjalne programy i fundusze powoływane przez Zgromadzenie Ogólne w celu podejmowania działań na rzecz rozwoju, niesienia pomocy humanitarnej oraz promowania praw człowieka.

Do takich programów i funduszy zaliczane są m.in.: Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci (UNICEF), Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP), z którymi na bieżąco współpracuje Departament Współpracy Rozwojowej MSZ, czy też Fundusz Ludnościowy Narodów Zjednoczonych (UNFPA) i Światowy Program Żywnościowy (WFP).

Największym wielostronnym źródłem finansowania programów rozwoju społeczno-gospodarczego państw członkowskich ONZ z zakresu ograniczenia ubóstwa, ochrony środowiska czy też promowania praw kobiet jest Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP), który pomaga krajom rozwijającym się we wprowadzaniu reform i budowie potencjału, pozwalającego na implementację celów zrównoważonego rozwoju.

Odpowiadająca na dzisiejsze wyzwania jest inicjatywa - Program Środowiskowy Narodów Zjednoczonych (UNEP), stworzony w 1972 r. do celów ochrony środowiska naturalnego. Obecnie UNEP działa głównie w zakresie zmian klimatu, odporności na katastrofy naturalne i konflikty zbrojne, zarządzania środowiskowego, chemikaliów, odpadów i jakości powietrza, zasobów naturalnych i przeglądu środowiska. W latach 2017-2019 Stały Przedstawiciel Polski sprawował funkcję sprawozdawcy Biura, w 2020 r. obejmie stanowisko jego wiceprzewodniczącego. Co dwa lata zwoływane jest w Nairobi, gdzie mieści się siedziba UNEP, Zgromadzenie Środowiskowe Narodów Zjednoczonych (UNEA), zwane światowym parlamentem ds. środowiska naturalnego.

Inną niezbędną inicjatywą jest Program Narodów Zjednoczonych ds. Osiedli Ludzkich (UN-Habitat), który obejmuje zagadnienia z obszaru planowania przestrzennego i architektury. Inspiruje, promuje i umożliwia realizację działań zmierzających do likwidacji osiedli nieformalnych (slumsów), oraz zapewnia mieszkańcom miast dostęp do wody pitnej, bezpieczeństwa sanitarnego (kanalizacji) i możliwości korzystania z podstawowych służb miejskich. UN-Habitat jest jedną z najmniejszych agend systemu ONZ, ale jego znaczenie systematycznie rośnie, będąc odbiciem światowych trendów demograficznych. Wiceprzewodniczącym Zgromadzenia i Biura UN-Habitat w obecnej kadencji jest przedstawiciel Polski. Polska jest również członkiem Zarządu. Zwoływane co 10 lat konferencje UN-Habitat są kluczowymi wydarzeniami programowymi. Co dwa lata organizowane jest Światowe Forum Miejskie (WUF), w 2022 r. będzie miało miejsce w Katowicach. Będzie to pierwsze Forum Miejskie zorganizowane w Europie Środkowo-Wschodniej.

Z uwagi na zakres realizowanych zadań, obejmujących m.in.: wspieranie rozwoju społeczno-gospodarczego państw członkowskich ONZ, ograniczanie ubóstwa, ochronę środowiska czy też promocję praw kobiet, naturalnym partnerem, z którym na bieżąco współpracuje Departament Współpracy Rozwojowej MSZ, jest Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP). UNDP pomaga krajom rozwijającym się we wprowadzaniu reform i budowie potencjału, pozwalającego na implementację celów zrównoważonego rozwoju.

Światowy Program Żywnościowy (WFP) to największa organizacja humanitarna świata, która działa na rzecz zwalczania głodu i niedożywienia, odgrywając tym samym bardzo ważną rolę we wdrażaniu Celów Zrównoważonego Rozwoju. WFP udziela pomocy ofiarom klęsk naturalnych i kryzysów humanitarnych, a także wspiera najbiedniejsze kraje poprzez udzielanie pomocy żywnościowej oraz realizację projektów, mających na celu zwiększenia produkcji żywności. Polska jest członkiem 5-osobowego Prezydium Rady Zarządzającej WFP, aktywnie angażując się w funkcjonowanie organizacji, w tym w wyznaczanie strategicznych kierunków jej działania.

Aktywność Polski w organach ONZ

Polska podpisała Kartę Narodów Zjednoczonych 15 października 1945 r., po jej ratyfikacji stała się pełnoprawnym członkiem ONZ, który na przestrzeni lat pełnił znaczące funkcje. 

Jako członek ONZ, Polska uczestniczy w pracach Zgromadzenia Ogólnego (w trakcie corocznej debaty ogólnej na szczeblu szefów państw i rządów oraz w ramach następujących po niej dyskusji 6 komitetów głównych ZO). Zgromadzenie Ogólne jest uprawnione do przyjmowania rezolucji dotyczących wszystkich spraw, jakie uzna za istotne (oprócz sporów i konfliktów). Przyjęte przez ZO dokumenty nie mają mocy wiążącej, rezolucje ZO mają jednak znaczenie o dużej wadze moralnej i często przyczyniają się do podejmowania stosownych działań przez poszczególne państwa oraz do pogłębiania współpracy międzynarodowej.

Rada Praw Człowieka (HRC) jest organem pomocniczym Zgromadzenia Ogólnego ONZ, który powstał w 2006 r. Zastąpiła ona Komisję Praw Człowieka ONZ, działającą od 1946 r. Siedziba Rady Praw Człowieka znajduje się w Genewie.

Głównym celem Rady Praw Człowieka jest promowanie poszanowania praw człowieka oraz podstawowych wolności. Jest to forum dialogu i współpracy. Organ ten koncentruje się na pomocy państwom członkowskim w wywiązywaniu się z zobowiązań ochrony praw człowieka, poprzez dialog, budowę struktur instytucjonalnych i pomoc techniczną. Zadania te realizuje we współpracy z rządami państw, organizacjami regionalnymi, instytucjami państwowymi i organizacjami pozarządowymi zajmującymi się prawami człowieka.

Polska była członkiem Rady Praw Człowieka w latach 2006-2007, 2010-2013 oraz została wybrana na kadencję 2020-2022.

Polska zasiadała w Radzie Bezpieczeństwa ONZ w latach 1946–1947, 1960, 1970–1971, 1982–1983, 1996–1997 oraz w latach 2018-2019 jako jej niestały członek. Karta Narodów Zjednoczonych nakłada na Radę główną odpowiedzialność za utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.