Polska pomoc

Głównym i centralnym celem współpracy rozwojowej prowadzonej przez UE jest likwidacja ubóstwa w kontekście zrównoważonego rozwoju, w tym dążenie do realizacji Agendy Zrównoważonego Rozwoju 2030 i jej Celów Zrównoważonego Rozwoju (Sustainable Development Goals, SDGs) przyjętych w 2015 r. przez Organizację Narodów Zjednoczonych.

UE, wspólnie z jej państwami członkowskimi, jest największym donatorem oficjalnej pomocy rozwojowej (Official Development Assistance - ODA) na świecie[1]. W 2021 roku Wspólnota wraz z państwami członkowskimi (Team Europe) sfinansowała ponad 4355% pomocy w skali globalnej[2]. Z budżetu ogólnego oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju (European Development Fund - EDF) finansowanych jest ok. 20% wydatków UE na cele pomocy rozwojowej. Pozostałą część stanowią inicjatywy  państw członkowskich realizowane w ramach krajowych systemów pomocy. Instytucje UE i państwa członkowskie zobowiązały się do wspólnego osiągnięcia do 2030 r. wskaźnika ODA/DNB na poziomie 0,7%.

O działaniach polskich w ramach UE

Przystąpienie do UE w 2004 r. oznaczało, że Polska rozpocznie prowadzić własną politykę rozwojową i jednocześnie wpływać na działania unijne w tej dziedzinie. Obecnie, w oparciu o priorytety wyznaczone w Wieloletnim programie współpracy rozwojowej, przedstawiciele Polski kształtują politykę rozwojową UE wypracowując, w ramach prac organów Rady UE, dokumenty polityczne nakreślające kierunki działania wspólnoty w odniesieniu do krajów rozwijających się. Ambasady oraz centrala MSZ biorą udział w tworzeniu dokumentów programowych dot. unijnego wsparcia krajów lub regionów partnerskich.  Polska angażuje się  także we wspólne programowanie i wspólne wdrażanie działań pomocowych.

Polska jest również płatnikiem regularnych składek na Europejski Fundusz Rozwoju obliczanych na podstawie PKB państw członkowskich.

Współpraca rozwojowa UE w traktatach

Zapisy dotyczące promowania rozwoju gospodarczego i społecznego krajów i terytoriów zamorskich oraz pogłębienia stosunków gospodarczych między nimi a Wspólnotą znalazły się już w Traktacie ustanawiającym Europejską Wspólnotę Gospodarczą w 1957 roku.

Do Traktatu dołączona została konwencja wykonawcza powołująca specjalny fundusz rozwoju Krajów i Terytoriów Zamorskich finansowany przez państwa członkowskie EWG. Fundusz zaczął funkcjonować w 1959 roku i służył jako narzędzie przekazywania pomocy technicznej i finansowej na rzecz krajów i terytoriów stowarzyszonych ze Wspólnotą.

Politykę Wspólnoty na rzecz rozwoju usankcjonował Traktat z Maastricht z 1991 roku. Stanowił on uzupełnienie polityk państw członkowskich sprzyjające rozwojowi gospodarczemu i społecznemu krajów rozwijających się, włączeniu ich do gospodarki światowej oraz walce z ubóstwem w tych krajach. UE została zobligowana do działania w celu zapewnienia spójności innych polityk wspólnotowych z polityką rozwojową (Policy Coherence for Development - PCD).

W grudniu 2005 r. przyjęto pierwszy Europejski konsensus w sprawie rozwoju, dokument który po raz pierwszy w historii integracji europejskiej określił wspólne ramy, zasady i cele polityki rozwojowej UE i państw członkowskich.

Traktat z Lizbony,który wszedł w życie 1 grudnia 2009 r., utrzymał dzielony charakter kompetencji UE i jej państw członkowskich w zakresie współpracy na rzecz rozwoju. UE i państwa członkowskie są zobowiązane do koordynacji swoich polityk w obszarze współpracy rozwojowej oraz konsultowania swoich programów pomocowych zarówno dwustronnych, jak i prowadzonych przez organizacje międzynarodowe. Analogiczne zasady dotyczą współpracy w zakresie pomocy humanitarnej UE.

W czerwcu 2017 r. przyjęto nowy Europejski konsensus w sprawie rozwoju, który stanowi wspólną odpowiedź UE i jej państw członkowskich na Agendę Zrównoważonego Rozwoju w relacjach zewnętrznych. Współpraca rozwojowa, której celem pozostaje likwidacja ubóstwa i zrównoważony rozwój w jego trzech wymiarach: społecznym, ekonomicznym i środowiskowym, zostaje dostosowana do priorytetów działań zewnętrznych UE nakreślonych w Strategii globalnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa UE. Nowy Konsensus przewiduje także wzmocnioną współpracę instytucji i państw członkowskich UE poprzez wspólne programowanie działań pomocowych i ich wspólne wdrażanie.

W latach 2021-2027 podstawę działań rozwojowych UE stanowi nowy Instrument Sąsiedztwa oraz Współpracy Międzynarodowej i Rozwojowej – Globalny wymiar Europy (NDICI – Global Europe), który łączy kilka dawnych instrumentów finansowania zewnętrznego UE i ma na celu wspieranie krajów najbardziej potrzebujących w pokonywaniu długoterminowych wyzwań rozwojowych.

Instytucje i organy unijne w systemie współpracy na rzecz rozwoju:

1. Parlament Europejski

• Komisja ds. Rozwoju (Development Committee - DEVE)

2. Komisja Europejska

• Wysoki Przedstawiciel Unii ds. Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa [3] (The High Representative of the Union for Foreign Affairs and Security Policy)
• Komisarz ds. partnerstw międzynarodowych 
• Komisarz ds. zarządzania kryzysowego
• Dyrekcja Generalna ds. Partnerstw Międzynarodowych (DG INTPA)
• Dyrekcja Generalna ds. humanitarnych (DG ECHO)

3. Rada Unii Europejskiej 

• Rada do Spraw Zagranicznych w formacie ministrów ds. współpracy rozwojowej (Foreign Affairs Council (Development) – FAC DEV):
• Grupa robocza Rady UE ds. współpracy na rzecz rozwoju i partnerstw międzynarodowych (CODEV-PI working party)
• Grupa robocza Rady UE ds. Krajów Afryki, Karaibów i Regionu Pacyfiku (ACP working party)

4. Europejska Służba Działań Zewnętrznych (European External Action Service - EEAS)

 

[1] Zgodnie z metodologią Komitetu Pomocy Rozwojowej OECD jako oficjalna pomoc rozwojowa (Official Development Assistance - ODA) kwalifikowane są wszelkie wydatki ze środków publicznych kierowane do krajów rozwijających się i w okresie transformacji, których podstawowym celem jest wsparcie ich rozwoju. Muszą one mieć charakter bezzwrotny (granty/darowizny) lub preferencyjny (np. pożyczki, które zawierają co najmniej 25% darowizny). Do pomocy rozwojowej zalicza się również dokonywanie wpłat na rzecz organizacji, programów i funduszy międzynarodowych podejmujących działalność pomocową. W przypadku wielu instytucji międzynarodowych całość lub część składek jest kwalifikowana przez Komitet Pomocy Rozwojowej OECD jako pomoc rozwojowa.

[2] https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_22_4532

[3] Głównym zadaniem Wysokiego Przedstawiciela jest reprezentowanie UE w stosunkach zewnętrznych i koordynowanie jej działań w tym obszarze - także w sferze polityki rozwojowej - oraz przewodniczenie Radzie ds. Zagranicznych.