Prokuratoria Generalna
Rzeczypospolitej Polskiej

W trybie art. 15 ustawy o Prokuratorii Generalnej RP, Prokuratoria zajęła stanowisko wedle którego dokonana w ramach swobody kontraktowej zmiana terminu wymagalności roszczenia, po tym jak roszczenie stało się wymagalne, jest dopuszczalna i wywiera wpływ na bieg terminu przedawnienia, wnosząc o podjęcie uchwały przez Sąd Najwyższy.

Przychylając się do przedstawionej przez Prokuratorię argumentacji, Sąd Najwyższy podjął w dniu 11 września 2020 r. w sprawie o sygn. III CZP 88/19 uchwałę o następującej treści: Jeżeli wskutek odroczenia terminu spełnienia świadczenia, roszczenie przestało być wymagalne, jego przedawnienie rozpoczyna ponownie bieg dopiero z upływem nowego terminu.

Uchwała rozstrzyga niezwykle istotne dla praktyki obrotu gospodarczego zagadnienie, dotyczące skuteczności zmiany w drodze porozumienia stron terminu wymagalności roszczenia, po tym jak roszczenie stało się wymagalne.

W orzecznictwie sądowym i w nauce prawa, od wielu lat wyrażano przeciwstawne opinie, tak w odniesieniu do kwestii dopuszczalności umownej zmiany terminu wykonania wymagalnego zobowiązania, jak i wpływu takiej zmiany na bieg terminu przedawnienia zobowiązania. Prezentowane było stanowisko, wedle którego, powiązanie początku biegu terminu przedawnienia roszczeń z nastaniem momentu wymagalności świadczenia (art. 120 § 1 k.c.), w sposób pośredni prowadziłoby do obejścia zakazu przedłużania terminów przedawnienia przez czynność prawną (art. 119 k.c.). Według odmiennego zapatrywania, zakaz przedłużania lub skracania  terminów przedawnienia, nie stanowi przeszkody dla zmiany terminu wymagalności świadczenia, dopuszczalnej w świetle zasady swobody umów (art. 3531 k.c.).

W konsekwencji, wierzyciele i ich reprezentanci (w tym kierownicy jednostek organizacyjnych Skarbu Państwa), nie mogli mieć pewności, czy skuteczne prawnie będzie dokonane na wniosek dłużnika odroczenie terminu spełnienia wymagalnego świadczenia, a tym samym, czy w wyniku zawarcia w tym przedmiocie ugody, porozumienia (art. 58 ust. 2 u.f.p.) lub aneksu do umowy, dojdzie do przedłużenia terminu na dochodzenie niespełnionego świadczenia, czy też nie. W przypadku nieważności tego rodzaju zmian (art. 58 § 1 k.c.), roszczenie o spełnienie świadczenia mogłoby ulec w całości lub w części przedawnieniu, w czasie biegu dodatkowego terminu na spełnienia świadczenia.

Uchwała Sądu Najwyższego sprzyja pewności prawa i polubownym formom rozwiązywania sporów cywilnoprawnych.