NAJWAŻNIEJSZE ZMIANY W SYSTEMIE WSPARCIA BEZPOŚREDNIEGO W PORÓWNANIU Z ROKIEM 2017

Najważniejsze zmiany w systemie wsparcia bezpośredniego w 2018 r. w porównaniu do roku 2017 to:

1. E-wniosek – obowiązek złożenia wniosku o przyznanie płatności bezpośrednich oraz płatności obszarowych w ramach PROW (płatności rolnośrodowiskowe, ekologiczne, ONW i na zalesianie), w formie elektronicznej za pośrednictwem aplikacji eWniosekPlus,
2. możliwość składania, w terminie od 15 lutego do 14 marca, oświadczeń zastępujących wnioski o przyznanie płatności, w których rolnik potwierdza brak zmian w porównaniu do wniosku z roku 2017,
3. zwolnienie rolników uczestniczących w systemie dla małych gospodarstw z obowiązku deklarowania we wniosku o przyznanie wsparcia działek rolnych niezgłaszanych do płatności,
4. umożliwienie uzyskiwania płatności dla młodych rolników przez pełne 5 lat od złożenia wniosku o przyznanie tej płatności. Dotychczas okres ten był skracany o liczbę lat, które upłynęły pomiędzy rozpoczęciem działalności rolniczej a pierwszym złożeniem wniosku,
5. zazielenienie - zmiany w dywersyfikacji upraw i EFA.

E –wniosek

Zgodnie z ustawą z dnia 10 stycznia 2018 r. o zmianie ustawy o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego oraz niektórych innych ustaw, mającą na celu wypełnienie obowiązków nałożonych na państwa członkowskie UE, od 2018 r. wnioski o przyznanie płatności obszarowych, tzn. wnioski o przyznanie płatności bezpośrednich oraz płatności obszarowych w ramach PROW ( tj. płatności rolnośrodowiskowe, ekologiczne, ONW i zalesienia) składa się w formie elektronicznej.

Wnioski składa się za pośrednictwem aplikacji eWniosekPlus udostępnionej na stronie internetowej Agencji Restrukturyzacji i­­ Modernizacji Rolnictwa (ARiMR): http://www.arimr.gov.pl/dla-beneficjenta/system-teleinformatyczny-arimr-wniosek-przez-internet/ewniosekplus.html.

Do zapewnienia rolnikom pomocy technicznej w zakresie wypełniania i składania wniosków przez Internet, ustawa zobowiązuje kierownika biura powiatowego ARiMR.

W każdym biurze powiatowym ARiMR, przez cały okres naboru wniosków, na rolników czekają stanowiska komputerowe, z których będzie można skorzystać. Pracownicy biur powiatowych udzielą wszelkich niezbędnych porad jak prawidłowo wypełnić i złożyć wniosek przez Internet.

Pomimo że tak jak dotychczas rolnikowi został wysłany spersonalizowany formularz wniosku w wersji papierowej, należy traktować go jedynie informacyjnie.

Złożenie wniosków w formie papierowej możliwe będzie jedynie w wyjątkowych przypadkach, tzn. gdy rolnicy nie będą w stanie złożyć wniosku w wersji elektronicznej i jednocześnie nie mogą skorzystać z pomocy technicznej zapewnionej przez biuro powiatowe ARiMR.

Aplikacja eWniosekPlus prowadzi rolnika przez cały proces składania wniosku. Wypełnianie wniosku rozpoczyna się od wyrysowania upraw na działkach referencyjnych (ewidencyjnych) spersonalizowanych na podstawie wniosku o przyznanie płatności na rok 2017 lub na dodanych nowych działkach referencyjnych. Po wyrysowaniu uprawy rolnik zaznacza płatność, o którą ubiega się do danej uprawy. Może dodać niezbędne załączniki, a pozostałe dane we wniosku wypełniane są automatycznie przez aplikację.

Aplikacja eWniosekPlus udostępnia rolnikom dane wygenerowane na podstawie danych z roku 2017. Personalizacji podlegają wnioskowania o płatności (poza płatnością do bydła i płatnością do krów), dane dotyczące: działek referencyjnych, działek rolnych oraz powierzchni niezgłoszonych do płatności, zatwierdzone/wyrysowane w roku 2017. Na podstawie wyrysowanych przez rolnika w kampanii 2017 geometrii działek rolnych w eWniosekPlus zostaną utworzone geometrie upraw, które dodatkowo będą ograniczone automatycznie do granic maksymalnego kwalifikowanego obszaru – MKO. Prezentowana jest także informacja, czy dany rolnik uczestniczy w systemie dla małych gospodarstw.

Tryb uproszczony

W aplikacji eWniosekPlus możliwe jest wypełnienie wniosku w trybie uproszczonym, który umożliwia przegląd danych we wniosku o przyznanie płatności i złożenie go bez konieczności edycji danych. Dostępny jest on dla:

• rolników uczestniczących w systemie dla małych gospodarstw,
• rolników, dla których powierzchnia gruntów ornych zgodnie z bazą referencyjną ARiMR na działkach referencyjnych zadeklarowanych w roku 2017 wynosiła poniżej 10 ha.

Warunkiem jest, że wskazani powyżej rolnicy nie ubiegają się o płatności rolnośrodowiskowe, płatności rolno-środowiskowo-klimatyczne, płatności ekologiczne lub płatności zalesieniowe.

Szczegółowe informacje: http://www.arimr.gov.pl/aktualnosci/artykuly/wnioski-o-doplaty-bezposrednie-za-2018-r-obowiazkowo-przez-internet.html.

Ponadto w aplikacji eWniosekPlus na bieżąco prezentowane są podpowiedzi i komunikaty dla rolnika o stwierdzonych brakach lub błędach we wniosku. Aplikacja eWniosekPlus porówna dane deklarowane z danymi referencyjnymi między innymi w zakresie maksymalnego kwalifikowanego obszaru (MKO), jak również przeprowadza kontrolę krzyżową powierzchni na podstawie danych graficznych z geometriami innych rolników oraz inne sprawdzenia w zakresie kompletności wniosku.

Na podstawie wprowadzonych danych, aplikacja eWniosekPlus umożliwia wydruk formularza wniosku analogicznego do wersji papierowej.

Od 2017 r. uproszczone zostały zasady logowania oraz nadawania kodu dostępu do systemu teleinformatycznego ARiMR, zgodnie z którymi wnioskowanie o nadanie kodu dostępu będzie się odbywało jedynie drogą elektroniczną poprzez rejestrację na stronie internetowej ARiMR. Rolnicy, którzy posiadają już konto w aplikacji e-Wniosek mogą zalogować się na istniejące konto. W przypadku, gdy rolnik nie posiada konta w aplikacji e-Wniosek, analogicznie jak w roku 2017, może uzyskać kod dostępu do aplikacji po uwierzytelnieniu na stronie Agencji poprzez podanie trzech danych weryfikacyjnych:

• swojego numeru identyfikacyjnego (numer EP),
• 8 ostatnich cyfr numeru rachunku bankowego (numer rachunku bankowego zgodny z numerem w ewidencji producentów),
• kwoty z ostatniego przelewu otrzymanego z ARiMR, zrealizowanego w roku kalendarzowym poprzedzającym rok złożenia wniosku – tj. w roku 2017 (w przypadku gdy rolnik w danym dniu otrzymał więcej niż jeden przelew, należy wprowadzić kwotę z największego przelewu, w przypadku braku płatności w roku 2017 należy wprowadzić wartość 0).

Po poprawnej weryfikacji system automatycznie założy konto oraz pozwoli na wprowadzenie indywidualnego hasła celem zapewnienia możliwości ponownego logowania do systemu.

W 2018 r. wydłużony został termin składania wniosków o przyznanie płatności bezpośrednich. Wnioski można składać od 15 marca do 15 czerwca 2018 r.
Do 15 czerwca br. rolnicy będą również mogli dokonywać zmian we wniosku bez narażania się na sankcje.
Możliwe jest również złożenie wniosku po tej dacie, nie później jednak niż do dnia 10 lipca 2018 r., ale spowoduje to obniżenie kwoty płatności o 1% za każdy dzień roboczy zwłoki.

Zwolnienie małych gospodarstw z obowiązku deklarowania działek niezgłaszanych do płatności

Zmiany w przepisach unijnych wprowadzone na wniosek Polski dały państwom członkowskim możliwość zwolnienia rolników uczestniczących w systemie dla małych gospodarstw z obowiązku deklarowania działek rolnych, w odniesieniu do których rolnicy ci nie wnioskują o płatność. Zwolnienie to pozwala zmniejszyć obciążenia administracyjne małych gospodarstw. Biorąc pod uwagę fakt, że w przypadku Polski w systemie dla małych gospodarstw uczestniczy ponad 50% beneficjentów wsparcia bezpośredniego, ograniczenie zakresu obowiązkowej deklaracji stanowi znaczne uproszczenie dla dużej grupy rolników.

Umożliwienie uzyskiwania płatności dla młodych rolników przez pełne 5 lat od złożenia wniosku o przyznanie tej płatności.

Płatność dla młodych rolników będzie przyznawana przez okres pełnych pięciu lat od roku złożenia wniosku o przyznanie tej płatności (pod warunkiem że wniosek został złożony w ciągu pięciu lat od daty rozpoczęcia działalności). Dotychczas okres ten był skracany o liczbę lat, które upłynęły między rozpoczęciem działalności przez młodego rolnika a pierwszym złożeniem wniosku o tę płatność Zmiana ta w niektórych przypadkach skutkuje zatem wydłużeniem okresu, w którym rolnik jest uprawniony do płatności dla młodych rolników.

Zazielenienie

Ponadto rok 2018 przyniósł także szereg zmian w zakresie zazielenienia. Zmiany te wynikają z nowelizacji aktu delegowanego Komisji Europejskiej nr 639/2014 oraz z tzw. Rozporządzenia Omnibus, którego rolna część obowiązuje od dnia 1 stycznia 2018 r. 
Za najważniejsze z nich należy uznać:

• zakaz stosowania środków ochrony roślin (w okresie utrzymywania obszaru EFA)
  - na ugorach
  - międzyplonach
  - uprawach wiążących azot
  - pasach przy lesie z produkcją
       
• wydłużenie utrzymania międzyplonu ścierniskowego  -  co najmniej 8 tygodni:
  - wysiew 1 VII - 20 VIII, utrzymanie co najmniej do dnia 15 X lub
  - wysiew 1 VII - 20 VIII, utrzymanie przez 8 tyg. od dnia wysiewu mieszanki → (obowiązek złożenia oświadczenia - 7 dni od dnia wysiewu mieszanki)
        
• wsiewki w ramach międzyplonów uznawanych za obszary proekologiczne - dopuszczenie wsiewek bobowatych drobnonasiennych w uprawę główną (w tym mieszanek traw z bobowatymi drobnonasiennymi oraz mieszanek bobowatych drobnonasiennych)
     
• ujednolicenie parametrów/wielkości obszarów EFA dla niektórych elementów oraz umożliwienie deklarowania części obszaru EFA z powierzchni większego obiektu, np.
  - rowy– zwiększenie maksymalnej szerokości z 6 do 10 m
  - oczka wodne – zwiększenie maksymalnej powierzchni z 0,1 ha do 0,3 ha z obiektów nie większych niż 1 ha
  - zagajniki śródpolne -maksymalna powierzchnia wynosi 0,3 ha z obiektów nie większych niż 0,5 ha; elementy te nie mogą stanowić części lasu
  - zadrzewienia liniowe oraz drzewa– stosowanie dotychczasowych kryteriów,  tj.,  wielkość koron (min. 4 m) oraz odległości między koronami drzew (≤ 5 m)
  - strefy buforowe i miedze – połączenie tych elementów oraz ujednolicenie ich szerokości (do 20 m)
  - pasy przy lesie: z produkcją - szerokość pasa od 1 do 10 m, bez produkcji - szerokość pasa od 1 do 20 m (zwiększenie szerokości)
       
• zwiększenie współczynników:
  - ważenia dla: zagajników o krótkiej rotacji z 0,3 do 0,5 oraz upraw wiążących azot z 0,7 do 1
  - przekształcenia dla rowów z 3 na 5
       
• uproszczenia w zakresie dywersyfikacji upraw
  - uprawy mieszane – jeżeli gatunki z różnych mieszanek nasion różnią się od siebie, np. mieszanki jęczmienia jarego z owsem siewnym oraz mieszanki żyta ozimego z wyką kosmatą, będą one traktowane jako odrębne uprawy,
  - małe powierzchnie upraw – obszary, na których prowadzone będą obok siebie odrębne uprawy, z których każda (np. marchew, pietruszka, seler, itd.) ma powierzchnię mniejszą niż 0,1 ha (ich łączna powierzchnia może być większa od 0,1 ha), uznaje się za jedną uprawę – uprawę mieszaną, 
  - uznanie pszenicy orkisz za odrębną uprawę, 
  - rozszerzenie katalogu upraw zwolnionych z dywersyfikacji w przypadku posiadania w gospodarstwie ponad 75% traw i innych zielnych roślin pastewnych oraz ugorów o rośliny strączkowe, niezależnie od powierzchni pozostałych gruntów ornych, 
  - zniesienie limitu 30 ha w zakresie pozostałych gruntów ornych, będącego uprzednio dodatkowym warunkiem przy zwolnieniach zarówno w zakresie dywersyfikacji upraw jak i EFA w przypadku gospodarstw z ponad 75% udziałem ugorów,  traw i innych zielnych roślin pastewnych. Obecnie, w przypadku np. 200 ha gospodarstwa, w którym 80% gruntów ornych zajmują ugory, a pozostałe 20% (40 ha > 30 ha) stanowi np. pszenica, będą zwolnione z dywersyfikacji upraw, z uwagi na ponad 75% udział ugorów oraz zniesienie 30 ha progu.

Szczegółowe informacje w zakresie zazielenienia od 2018 r. zostały zawarte w zakładce "Płatności za zazielenienie".

OGÓLNE INFORMACJE O PŁATNOŚCIACH BEZPOŚREDNICH

Rodzaje płatności realizowanych w 2018 r.

1. jednolita płatność obszarowa,
2. płatność za zazielenienie,
3. płatność dla młodych rolników,
4. płatność dodatkowa,
5. płatności związane z produkcją (w następujących sektorach produkcji zwierzęcej: bydło, krowy, owce, kozy oraz w następujących sektorach produkcji roślinnej: rośliny strączkowe przeznaczone na ziarno, rośliny pastewne, buraki cukrowe, ziemniaki skrobiowe, pomidory, truskawki, chmiel, len i konopie włókniste),
6. przejściowe wsparcie krajowe(płatność do tytoniu niezwiązana z produkcją).

Stawki poszczególnych płatności oblicza się poprzez podzielenie określonej dla danej płatności rocznej puli środków finansowych przez kwalifikującą się w danym roku do danego rodzaju płatności liczbę hektarów albo zwierząt.

***

Warunkiem przyznania pomocy w ramach systemu wsparcia bezpośredniego jest posiadanie przynajmniej 1 ha gruntów kwalifikujących się do płatności, przy czym minimalna powierzchnia pojedynczej działki rolnej, która może być objęta płatnościami obszarowymi, to 0,1 ha. W przypadku rolników otrzymujących wsparcie związane z produkcją do zwierząt, nie jest konieczne spełnienie wymogu powierzchniowego (minimalna wielkość gospodarstwa 1 ha), ale wówczas kwota płatności musi wynosić przynajmniej 200 EUR.

Zgodnie z przepisami unijnymi, wnioskodawcom nie przyznaje się jakichkolwiek korzyści wynikających z sektorowego prawodawstwa rolnego, w tym płatności bezpośrednich, jeżeli warunki wymagane do uzyskania takich korzyści zostały sztucznie stworzone, w sprzeczności z celami tego prawodawstwa (np. nastąpił podział gospodarstwa w celu ominięcia limitów wsparcia).

***

W przypadku gdy działka rolna lub zwierzę, do których rolnik ubiega się o przyznanie płatności, stanowią przedmiot posiadania samoistnego i posiadania zależnego, płatności bezpośrednie przysługują posiadaczowi zależnemu. Stosownie do art. 336 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2017 r., poz.459, z późn. zm.), posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny). Zatem, w odniesieniu do gruntów, płatności bezpośrednie przysługują osobie, która faktycznie użytkuje grunty, utrzymuje je w dobrej kulturze rolnej zgodnej z ochroną środowiska (zgodnie z normami) oraz wypełnia wymogi zasady wzajemnej zgodności. Płatności nie są przewidziane dla właścicieli, którzy, dysponując jedynie tytułem własności do gruntu, nie prowadzą na nim działalności rolniczej.

***

W przypadku przekazania gospodarstwa, a więc np. sprzedaży czy dzierżawy, najpóźniej do dnia 31 maja danego roku, w którym został złożony wniosek o przyznanie płatności przez przekazującego gospodarstwo, płatności otrzymuje przejmujący gospodarstwo, pod warunkiem, że do dnia 30 czerwca tego roku złoży odpowiedni wniosek. Jeżeli przekazanie gospodarstwa nastąpiło po 31 maja roku, w którym został złożony wniosek o przyznanie płatności przez przekazującego gospodarstwo, wówczas płatności przysługują przekazującemu, jeżeli zostaną spełnione warunki ich przyznania.

W przypadku śmierci rolnika, która nastąpiła od dnia złożenia wniosku o przyznanie płatności do dnia doręczenia decyzji w sprawie ich przyznania, płatności te przysługują spadkobiercy, jeżeli:

• grunty, które były objęte wnioskiem o przyznanie płatności obszarowych, były w posiadaniu rolnika lub jego spadkobiercy w dniu 31 maja roku, w którym został złożony ten wniosek;
• zwierzęta, które były objęte wnioskiem o przyznanie płatności do zwierząt, były w posiadaniu rolnika lub jego spadkobiercy przez okres, w jakim posiadanie zwierząt jest warunkiem przyznania tych płatności;
• spełnia on warunki przyznania danej płatności.

W przypadku śmierci rolnika, która nastąpiła po doręczeniu skierowanej do niego decyzji w sprawie przyznania płatności, prawa, które przysługiwałyby spadkodawcy jako stronie postępowania, przysługują jego spadkobiercy.

***

Płatności bezpośrednie przyznawane są do powierzchni użytków rolnychwykorzystywanych przez cały rok kalendarzowy (z wyjątkiem przypadków działania siły wyższej lub okoliczności nadzwyczajnych) do prowadzenia działalności rolniczej lub wykorzystywanych głównie do prowadzenia działalności rolniczej. Ponadto płatnościami mogą być objęte powierzchnie uprawnione do płatności w 2008 r., które po tej dacie przestały spełniać warunki kwalifikowalności w wyniku zalesienia i zobowiązania rolnośrodowiskowego wynikającego ze stosowania schematów pomocowych w ramach II filaru WPR.

Użytki rolne to grunty orne, trwałe użytki zielone, pastwiska trwałe lub uprawy trwałe, w tym szkółki i zagajniki o krótkiej rotacji. Zagajniki o krótkiej rotacji tworzą jednolite gatunkowo uprawy drzew z rodzajów brzoza, topola lub wierzba o powierzchni co najmniej 0,1 ha (warunkiem przyznania płatności do powierzchni tych upraw jest ponadto dokonywanie zbioru plonu w cyklu nie dłuższym niż: 10 lat w przypadku upraw brzozy i 8 lat w przypadku pozostałych upraw).

Prowadzenie działalności rolniczej polega na produkcji, hodowli lub uprawie produktów rolnych lub utrzymywaniu użytków rolnych w stanie nadającym się do wypasu lub uprawy bez konieczności podejmowania działań przygotowawczych wykraczających ponad zwykłe praktyki rolnicze.

Grunty uznaje się za pozostające w stanie nadającym się do wypasu lub uprawy, jeżeli został na nich przeprowadzony przynajmniej jeden zabieg agrotechniczny, mający na celu usunięcie lub zniszczenie niepożądanej roślinności, w terminie do dnia 31 lipca roku, w którym został złożony wniosek o przyznanie płatności, a w przypadku gruntów, na których znajdują się cenne siedliska przyrodnicze oraz siedliska lęgowe ptaków, zadeklarowanych we wniosku o przyznanie pomocy finansowej w ramach:

• „Programu rolnośrodowiskowego” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 – w terminie i zakresie określonych w przepisach o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013;
• „Działania rolno-środowiskowo-klimatycznego” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 – w terminie i zakresie określonych w przepisach o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020.

Na gruntach ugorowanych, które zostały zadeklarowane we wniosku o przyznanie płatności jako obszar proekologiczny, ww. zabieg agrotechniczny, mający na celu usunięcie lub zniszczenie niepożądanej roślinności, należy wykonać w terminie do dnia 31 października roku, w którym został złożony ten wniosek.

Płatnościami mogą być objęte również powierzchnie zajmowane przez elementy krajobrazu, położone w obrębie gruntów deklarowanych do płatności. Do elementów tych zalicza się elementy podlegające zachowaniu w ramach norm, a więc rowy do 2 m szerokości, drzewa będące pomnikami przyrody, oczka wodne o łącznej powierzchni mniejszej niż 100 m² oraz elementy krajobrazu, tj. powierzchnie zajęte przez nieutwardzone drogi dojazdowe, pasy zadrzewień, żywopłoty, ściany tarasów, których szerokość nie przekracza 2 m, grunty orne oraz trwałe użytki zielone, na których znajdują się pojedyncze drzewa, o ile ich zagęszczenie na hektar nie przekracza 100 drzew i działalność rolnicza na tych gruntach prowadzona jest w podobny sposób, jak na działkach rolnych bez drzew. Do płatności kwalifikuje się także powierzchnia stref buforowych.

***

W przypadku upraw konopi włóknistych, płatności obszarowe przysługują do powierzchni nie większej niż powierzchnia objęta zezwoleniem wydanym zgodnie z art. 47 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2017 r. poz.783, z późn. zm.). Nie dotyczy to jednak upraw konopi prowadzonych przez jednostki naukowe oraz Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych, w ramach działalności statutowej, a także przez podmioty zajmujące się hodowlą roślin i stosujące konopie włókniste w celach izolacyjnych, które zobowiązane są dołączyć do wniosku o przyznanie płatności zezwolenie wydane na podstawie art. 49 ust. 1 ww. ustawy.