Nowe Prawo zamówień publicznych

Bardziej przejrzyste i mniej uciążliwe procedury udzielania zamówień publicznych; wzmocnienie pozycji i ochrony praw wykonawców i podwykonawców, w tym zabezpieczenie ich przed problemami z płynnością finansową; zwiększenie liczby małych i średnich przedsiębiorców startujących w przetargach; uzyskiwanie jak najlepszej jakości towarów i usług, oraz wzrost innowacyjności polskiej gospodarki – takie mają być efekty nowego Prawa zamówień publicznych. Jego przepisy obowiązują od 1 stycznia 2021 r.

Prawo zamówień publicznych – na czym polega?

Nowe przepisy regulują zasady udzielania zamówień publicznych, które są kluczową formą udziału sektora publicznego w gospodarce, w tym, przede wszystkim, w sektorze budowlanym. W ten sposób ponad 32 tys. podmiotów zamawia w Polsce towary, usługi i roboty budowlane. W wielu branżach dla co czwartego przedsiębiorcy zamówienia publiczne to ponad połowa przychodów, a dla co dziesiątego – 75 proc. przychodów. Ogólna wartość zamówień udzielanych w procedurach PZP to blisko 200 mld zł rocznie. Stanowi to ok. 10% PKB.

Obowiązujące przez ponad 15 lat Prawo zamówień publicznych wymagało zmian, tak aby dostosować je do obecnych realiów gospodarczych oraz uczynić je bardziej przystępnym dla uczestników rynku zamówień publicznych. Braki i wady obecnie obowiązujących przepisów zniechęcały często wykonawców do ubiegania się o zamówienia publiczne. Z roku na rok spadała średnia liczba ofert składanych w przeprowadzanych postępowaniach.

Nowe PZP ma to zmienić – jego przepisy są przejrzyste, koncentrują się na uzyskaniu najlepszego jakościowo produktu lub usługi, a nie wyłącznie wypełnieniu określonych wymogów formalnych. Zwiększona została rola dialogu zamawiającego z wykonawcą na etapie przygotowania postępowania, a także nastąpiło podkreślenie znaczenia zasady współdziałania stron umowy przy realizacji zamówienia publicznego.

Prawo zamówień publicznych – kto skorzysta?

Nowe PZP ma przynieść korzyści wszystkim uczestnikom rynku zamówień publicznych, zarówno zamawiającym, jak i wykonawcom. A także całemu społeczeństwu.

Jego przepisy mają zachęcić przedsiębiorców, którzy należą do sektora MŚP, do większego udziału w przetargach. Od lat jest on nieproporcjonalnie mały w stosunku do potencjału tego sektora.

W nowym PZP zamawiający, zamiast przywiązywać uwagę tylko do najniższej ceny, będą również – kierując się zasadą efektywności – w większym stopniu uwzględniać jakość towarów i usług, czy też ich znaczenie dla środowiska, gospodarki, społeczeństwa.

Prawo zamówień publicznych – od kiedy?

Nowe PZP weszło w życie 1 stycznia 2021 r., jednak jego przepisy zostały uchwalone we wrześniu 2019 r. Tak długie vacatio legis ustawy podyktowane było koniecznością zapewnienia możliwości przygotowania się wszystkich stron i uczestników rynku zamówień publicznych do funkcjonowania według nowych zasad.

Prawo zamówień publicznych – najważniejsze zmiany

Nowe PZP kompleksowo reguluje zasady udzielania zamówień publicznych, począwszy od momentu planowania, poprzez przygotowanie postępowania, procedurę wyboru wykonawcy, aż po realizację zawartej umowy i jej ewaluację. Ma to doprowadzić do usprawnienia całego procesu zakupowego i sprawić, że wydawane publiczne pieniądze będą realizowały cele państwa oraz zwiększały efektywność i konkurencyjność systemu zamówień.

Najważniejsze rozwiązania nowego Prawa zamówień publicznych:

Uproszczona procedura w przetargach poniżej progów unijnych – zamówienia o wartości poniżej progów unijnych (wynoszą 130 tys. zł) będą mogły być udzielane w nowym trybie, tzw. podstawowym, który umożliwia bardziej elastyczne podejście do procesu udzielania zamówień. Prostsze procedury będą także np. w przypadku konkursów.
Zabezpieczenie firm przed wzrostem kosztów realizacji zamówienia – wprowadzono mechanizmy chroniące przed sytuacją, gdy np. rosnąca cena materiałów budowlanych skutkuje podniesieniem kosztów wykonawców, co może doprowadzić do zrywaniem kontraktów i zatrzymania prac inwestycyjnych (waloryzacja wynagrodzenia). Nowe zasady przewidują, że jeżeli wzrosną koszty wykonawców, wzrośnie również ich wynagrodzenie. Z kolei, jeżeli ceny spadną, wykonawcy także podzielą się zyskiem z zamawiającym.
Obowiązkowe zaliczki i płatności częściowe – nowe PZP zrywa z koniecznością oczekiwania na zapłatę za wykonanie pracy aż do końca umowy. W dłuższych umowach wykonawcy będą otrzymywać zaliczki lub wynagrodzenie płatne w częściach za wykonanie poszczególnych etapów zamówienia, dzięki czemu poprawi się ich płynność finansowa.
Wykonawcy będą też wnosić mniejsze o połowę zabezpieczenie należytego wykonania umowy oraz wadia w przypadku zamówień poniżej progów unijnych . W postępowaniach o wartości równej lub przekraczającej progi unijne wadium będzie miało charakter fakultatywny.
Umowy z podwykonawcami będą równie korzystne, jak umowy zamawiających z wykonawcami.
Katalog klauzul abuzywnych (niedozwolonych postanowień umownych) – nowe PZP wprowadza katalog zakazanych klauzul umownych, które naruszającą równowagę stron umowy w sprawie zamówienia publicznego (np. brak odpowiedzialności wykonawcy za opóźnienia powstałe nie z jego winy).
Analiza potrzeb i wymagań zamawiającego sporządzana na etapie przygotowania postępowania w przypadku zamówień o wartości równej lub przekraczającej progi unijne – będzie on obejmowała m.in. analizę rozwiązań dostępnych na rynku, wskazanie możliwości podziału zamówienia na części. Dokonanie wspomnianej analizy pozwoli otrzymać produkt najwyższej jakości oraz po konkurencyjnej cenie.
Obowiązek aktualizacji rocznych planów postępowań.
Zmiany w zakresie postępowania przed Krajową Izbę Odwoławczą (KIO) – w przypadku zamówień o wartości równej lub przekraczającej progi unijne orzekać będą składy 3-osobowe; obniżenie opłaty od skargi na orzeczenie KIO (dziś jest to pięciokrotność opłaty wniesionej do KIO, a będzie trzykrotność), wydłużenie do 14 dni terminu na wniesienie skargi do sądu na orzeczenie KIO.
Jeden sąd ds. zamówień publicznych – sądem ds. zamówień publicznych będzie Sąd Okręgowy w Warszawie, przyczyni się to do ujednolicenia orzecznictwa w zakresie zamówień publicznych.
Uregulowano kwestie związane z ugodowym załatwianiem największych sporów pomiędzy wykonawcami a zamawiającymi – w przypadku powstanie sporu na tle realizacji umowy w sprawie zamówienia publicznego strony umowy będą mogły złożyć wniosek o przeprowadzenie mediacji lub inne polubowne rozwiązanie sporu (np. koncyliacja). Spory będzie mógł rozstrzygać m.in. Sąd Polubowny przy Prokuratorii Generalnej RP.
Komitet ds. Kontroli w Zamówieniach Publicznych – będzie to forum współpracy i wymiany informacji pomiędzy organami kontrolującymi zamówienia publiczne. Jego prace będą ukierunkowane m.in. na propagowanie dobrych praktyk w zakresie standardów kontroli zamówień.
Wzmocnienie roli Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych – Prezes UZP będzie propagował dobre praktyki w zakresie udzielania zamówień publicznych oraz opracowywał wzory dokumentów, co powinno stanowić istotne wsparcie dla zamawiających oraz wykonawców; Powstanie również specjalna infolinia dla przedsiębiorców i zamawiających, gdzie można będzie uzyskać wyjaśnienie kwestii związanych z procesem udzielania zamówień publicznych.