Państwo angażuje się w pomoc mieszkaniową poprzez wsparcie budowy mieszkań komunalnych (budownictwo gminne) i czynszowych (społeczne inicjatywy mieszkaniowe/dawniej towarzystwa budownictwa społecznego), w ramach realizacji dwóch rządowych programów:

1. program wsparcia budownictwa socjalnego i komunalnego (tzw. BSK) obejmuje bezzwrotne finansowe wsparcie z budżetu państwa rozwoju budownictwa zaspokajającego potrzeby mieszkaniowe osób o niższych dochodach oraz budownictwa wspomaganego. Ma na celu w szczególności wsparcie gmin w zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych członków lokalnej wspólnoty, zwłaszcza osób w najtrudniejszej sytuacji życiowej. Program jest realizowany na podstawie ustawy z dnia 8 grudnia 2006 r. o finansowym wsparciu niektórych przedsięwzięć mieszkaniowych (Dz.U. z 2024 r. poz. 304). Sfinansowaniu podlega utworzenie lokali mieszkalnych wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu gminy, mieszkań chronionych, lokali mieszkalnych na wynajem o ograniczonym czynszu, noclegowni, schronisk dla osób bezdomnych, ogrzewalni i tymczasowych pomieszczeń. Mogą one zostać utworzone na skutek budowy nowego budynku, remontu lub przebudowy budynku niemieszkalnego lub mieszkalnego, albo jego części, zmiany sposobu użytkowania budynku lub jego części czy też zakupu lokalu. Dofinansowanie wynosi aż do 80% kwalifikowanych kosztów przedsięwzięcia. W ramach tego programu gminy mogą również uzyskać wsparcie w zakupie byłych mieszkań zakładowych (w wysokości 95% wartości lokalu mieszkalnego) oraz wsparcie na remont gminnych pustostanów.

Program finansowany jest ze środków Funduszu Dopłat.

Operatorem programu jest Bank Gospodarstwa Krajowego.

2. program popierania budownictwa mieszkaniowego (SBC) obejmuje preferencyjne finansowanie zwrotne budowy mieszkań na wynajem o limitowanym czynszu, adresowanych do osób o umiarkowanych dochodach. Ma na celu zwiększenie liczby mieszkań o limitowanym czynszu dla osób o dochodach uniemożliwiających ubieganie się o lokal komunalny, a zarazem zbyt niskich, by samodzielnie zaspokoić potrzeby mieszkaniowe na rynku prywatnym. Program jest realizowany na podstawie ustawy z dnia 26 października 1995 r. o społecznych formach rozwoju mieszkalnictwa (Dz.U. z 2024 r. poz. 527). Preferencyjny kredyt (do 80% kosztów przedsięwzięcia) jest udzielany społecznym inicjatywom mieszkaniowym (SIM), towarzystwom budownictwa społecznego (TBS), spółkom gminnym oraz spółdzielniom mieszkaniowym na budowę lokali mieszkalnych na wynajem z limitowaną ustawowo stawką czynszu (maksymalnie 5% wartości odtworzeniowej) lub na budowę lokali mieszalnych, do których ustanowione zostanie spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego.

Program realizowany jest przez Bank Gospodarstwa Krajowego z jego środków, z dopłatą do preferencyjnego oprocentowania ze środków Funduszu Dopłat.

W ramach realizacji jednej inwestycji mieszkaniowej można łączyć preferencyjny kredyt z programu SBC ze środkami uzyskanymi przez gminę na mieszkania na wynajem w ramach programu BSK.

W 2022 r. w życie weszły dwie ustawy, których przepisy w istotny sposób przyczyniły się do poprawy działania ww. programów:

• ustawa z dnia 7 lipca 2022 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie sposobu finansowania programów mieszkaniowych (Dz. U. poz. 1561): wprowadzone zmiany pozwoliły na uruchomienie w 2022 roku dodatkowych środków zgromadzonych w Funduszu Dopłat oraz ułatwiają inwestorom budownictwa społecznego i komunalnego proces planowania inwestycji i szacowania jej kosztów (m.in. zlikwidowano barierę dotyczącą angażowania wkładu własnego przez inwestora i wymogu całościowego udziału gminy w TBS lub SIM w przypadku remontu pustostanów znajdujących się w zasobie TBS/SIM; w przypadku wzrostu kosztów przedsięwzięcia w trakcie jego realizacji umożliwiono beneficjentom programu ubieganie się o aktualizację kwoty udzielonego wsparcia).
• ustawa z dnia 29 września 2022 r. o zmianie niektórych ustaw wspierających poprawę warunków mieszkaniowych (Dz.U. z 2022 r. poz. 2456), która jest realizacją Krajowego Planu Odbudowy: w jej ramach zaplanowano dodatkowe wsparcie gminnych inwestycji mieszkaniowych finansowanych w ramach programu BSK w zakresie zwiększenia efektywności energetycznej budynków, możliwe będzie uzyskanie dodatkowego bezzwrotnego finansowego wsparcia dla: inwestycji polegających na remoncie mieszkań komunalnych, pod warunkiem zmiany źródła ciepła na niskoemisyjne (30% kosztów przedsięwzięcia), lub nowego budownictwa społecznego, na pokrycie 50% kosztów montażu instalacji OZE; przepisy przewidują również udzielanie samorządom dodatkowego bezzwrotnego finansowego wsparcia w związku z budową mieszkań w podwyższonym standardzie efektywności energetycznej.

Przedsięwzięcia finansowane w ramach Krajowego Planu Odbudowy muszą spełniać określone wytyczne dotyczące ich wpływu na środowisko oraz zdolności do przystosowania się do nowych warunków wynikających ze zmiany klimatu (tzw. wytyczne DNSH). Aby ułatwić inwestorom zapoznanie się z tematem, przygotowaliśmy dla nich poradnik, w którym mogą zapoznać się z tematem wytycznych DNSH, dostępny poniżej.

Więcej szczegółów znajdą Państwo w poniższych materiałach:

„Grant na infrastrukturę” to nowy instrument finansowego wsparcia samorządów lokalnych, które angażują się w rozwój infrastruktury społecznej lub technicznej. Samorządy mogą liczyć na grant w wysokości iloczynu 10% kosztów przedsięwzięcia infrastrukturalnego powiązanego z inwestycją promieszkaniową (np. tworzeniem mieszkań komunalnych, tworzeniem mieszkań społecznych, inwestycją realizowaną w ramach programu Lokal za Grunt lub programu Mieszkanie na Start) i liczby takich inwestycji (ustawa wprowadza jednak maksymalne limity wsparcia w zależności od rodzaju inwestycji promieszkaniowej). Premiowane są zatem te gminy, które aktywnie wspierają budownictwo mieszkaniowe. Finansowe wsparcie na realizację infrastruktury ułatwi nie tylko podejmowanie decyzji inwestycyjnych w zgodzie z konkretnymi potrzebami lokalnych społeczności. Przyczynia się również do poprawy jakości życia mieszkańców.

Przepisy wprowadzające rozwiązanie „lokal za grunt” i „grant na infrastrukturę” zawierają też preferencje w ubieganiu się o wsparcie ze środków Rządowego Funduszu Rozwoju Dróg i Funduszu rozwoju przewozów autobusowych o charakterze użyteczności publicznej przy łączeniu działalności promieszkaniowej z innymi formami działania na rzecz lokalnej wspólnoty. Intencją tych rozwiązań jest to, żeby z jednej strony gmina, która zaangażuje się w prowadzenie polityki mieszkaniowej, była wyżej punktowana przy ubieganiu się o już dostępne środki z programów rządowych i unijnych, a z drugiej dostawała dodatkowy grant z Funduszu Dopłat na realizację infrastruktury towarzyszącej mieszkalnictwu.

Poniżej wskazujemy podstawowe informacje o programach.