Polska włącza się w światowy trend transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ), tym samym realizując Porozumienie Paryskie. Kluczową rolę w tym procesie odgrywają innowacje. Zmiana ta wymaga zaangażowania, oprócz administracji publicznej, m.in. także przemysłu i organizacji pozarządowych. Właśnie udziałowi tych trzech grup, a przede wszystkim roli innowacji w procesie przejścia w kierunku GOZ, poświęcony jest Dzień Innowacji podczas COP 24.

Gospodarka o obiegu zamkniętym oznacza odstąpienie od działania na zasadzie „weź, wyprodukuj, wyrzuć”. W modelu GOZ surowce wykorzystywane są w gospodarce możliwie jak najdłużej, ich wartość jest maksymalizowana, ilość generowanych odpadów i emisji - minimalizowana, a – jeśli już powstaną – zagospodarowywane są w sposób optymalny, z punktu widzenia gospodarczego i środowiskowego. Dostają niejako drugie życie.

"Dzisiejszy świat stoi w obliczu wielu wzajemnie powiązanych ze sobą wyzwań, w tym zmian klimatu, wyczerpywania się zasobów nieodnawialnych, urbanizacji, globalizacji, rosnącej liczby ludności i poziomu konsumpcji. Rozwój gospodarczy nieuchronnie wiąże się z wykorzystaniem zasobów naturalnych, ale nie może dłużej negatywnie oddziaływać na środowisko w postaci odpadów oraz emisji do atmosfery, wody i gleby" – argumentuje minister Jadwiga Emilewicz.

"Zgodnie z szacunkami, liczba ludności świata w 2050 r. osiągnie 9,8 mld, co oznacza wzrost o ok. 30% w ciągu kolejnych 30 lat. Jednocześnie, w celu zaspokojenia potrzeb rosnącej globalnej populacji, zwiększeniu ulega wydobycie surowców niezbędnych do produkcji dóbr konsumpcyjnych. Przewiduje się, że – przy zachowaniu dotychczasowych trendów – w 2050 r. w skali globalnej pozyskiwanych będzie ok. 8,5 razy więcej surowców niż w latach 70. ubiegłego wieku " – wskazuje wiceminister Marcin Ociepa.

Jak wyjaśnia Jan Filip Staniłko, Dyrektor Departamentu Innowacji MPiT:

"By przyszłe pokolenia mogły zaspokajać swoje potrzeby rozwojowe, powinniśmy niezwłocznie przeprojektować model rozwoju gospodarczego. Chodzi o zmniejszenie presji na środowisko w postaci czerpanych zasobów oraz emitowanych zanieczyszczeń. Warunkiem stworzenia niskoemisyjnej i zrównoważonej gospodarki zarówno na świecie, jak i w Polsce, jest przyjęcie nowego modelu rozwoju. "

Działania rządu

Działania na rzecz przejścia w kierunku GOZ to jeden ze sposobów, w jaki realizujemy Porozumienie Paryskie. W tym celu przygotowaliśmy Mapę drogową transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym. Jej priorytety to zrównoważona produkcja przemysłowa oraz konsumpcja, biogospodarka i nowe modele biznesowe. Ich realizacji służyć będą odpowiednie warunki, m.in. prawne, dla funkcjonowania przedsiębiorstw w modelu GOZ. Administracja publiczna wprowadzi je w najbliższych latach. Towarzyszyć temu będzie szeroko pojęta edukacja i promocja zagadnienia GOZ wśród polskiego społeczeństwa.

Obecnie Ministerstwo Środowiska prowadzi program pilotażowy dotyczący GOZ na terenach niezurbanizowanych. W jego ramach gmina Wieluń zachęca mieszkańców do selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych przy wykorzystaniu specjalnych urządzeń z aplikacją mobilną. Dodatkowo planuje się wznowić projekt GreenEvo Akcelerator Zielonych Technologii. Jego cel to międzynarodowy transfer polskich technologii, sprzyjających ochronie środowiska i rozwojowi gospodarczemu.

Kluczową rolę w transformacji w kierunku GOZ odegrają innowacyjne technologie. Dlatego Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii zainicjowało utworzenie Krajowej Inteligentnej Specjalizacji dotyczącej gospodarki o obiegu zamkniętym. Wskazuje ona preferencyjne obszary wsparcia prac badawczych, rozwojowych i innowacyjnych (B+R+I).

"Obecnie jedna osoba w UE konsumuje rocznie średnio 16 ton surowców mineralnych, z czego 6 ton staje się odpadem. Dlatego kluczową kompetencją gospodarki XXI wieku jest ekoprojektowanie (ecodesign)" – podkreśla minister Emilewicz.

A wiceminister Marcin Ociepa wskazuje:

"Transformacja w kierunku niskoemisyjnej gospodarki o obiegu zamkniętym jest niemożliwa bez ekoinnowacji – zarówno organizacyjnych, jak procesowych i produktowych. Są one konieczne na wszystkich etapach cyklu życia surowca, zaczynając od jego pozyskania, ekoprojektowanie, przez produkcję, konsumpcję, zbieranie odpadów, aż po ich zagospodarowanie."

Udział przemysłu

Warto przypomnieć, że w ramach Porozumienia Paryskiego rządy zgodziły się m.in. ws. doprowadzenia do szybkiej redukcji emisji gazów cieplarnianych, zgodnie z najnowszymi dostępnymi informacjami naukowymi. Niebagatelną rolę odgrywają tu działania w sektorze przemysłu.

W nowych cyfrowych technologiach wdrażanych przez sektor przemysłu, nazywanych zbiorczo rozwiązaniami przemysłu 4.0, drzemie znaczny potencjał przyspieszenia transformacji w kierunku GOZ. Chodzi m.in. o sensory wbudowane w produkty i urządzenia, które umożliwiają komunikację między nimi (Internet Rzeczy), a także zbieranie i bieżącą ewaluację dużej ilości danych. W następstwie pozwalają na zwiększanie wydajności procesów, a tym samym redukcję kosztów.

W ramach panelu poświęconego roli przemysłu 4.0.zaprezentowana zostanie metodyka opracowana przez Uniwersytet w Cambridge, która bazuje na zbieraniu danych procesowych na temat przepływów materiałowych. Na ich podstawie możliwa jest identyfikacja procesów nieoptymalnych ekonomicznie i środowiskowo pod względem wydajności energetycznej i materiałowej oraz pod względem emisji gazów cieplarnianych.

LOTOS

W tym roku weszła w życie ustawa o elektromobilności i paliwach alternatywnych, która zgodnie z założeniami ma stworzyć warunki do upowszechnienia transportu elektrycznego w Polsce. Grupa LOTOS, która od zawsze inwestuje w nowatorskie oraz efektywne rozwiązania technologiczne, w ramach aktualnej strategii dąży do uzyskania pozycji lidera w obszarze paliw nowej generacji. W październiku br. LOTOS otworzył Niebieski Szlak, projekt umożliwiający kierowcom samochodów elektrycznych i hybrydowych swobodny przejazd autostradami A1 i A2 pomiędzy Warszawą, a Trójmiastem. Oprócz punktów ładowania samochodów elektrycznych koncern planuje wprowadzić do sprzedaży takie paliwa jak wodór, CNG oraz LNG. W ten sposób sieć stacji paliw LOTOS w przyszłości przekształci się w LOTOS Energy Hub – nowoczesną sieć stacji tankowania energii.

PKEE

Jak wynika z przygotowanego przez Polski Komitet Energii Elektrycznej raportu o innowacjach, jeszcze w 2014 roku polski sektor energetyczny wydawał na innowacje ok. 40% średniej dla całej gospodarki. Dziś spółki z samej tylko tzw. wielkiej czwórki deklarują budżety na badania i rozwój w wysokości niemal 200% średniej dla gospodarki (w przeliczeniu na pracownika) . Wśród najbardziej perspektywicznych w nadchodzących latach technologii są te związane z farmami wiatrowymi offshore, magazynowaniem energii, usługami cyfrowymi dla konsumentów czy energetyką prosumencką. Trend ten jest zbieżny z globalnym, napędzanym troską o klimat, środowisko i zdrowie, zjawiskiem wspierania niskoemisyjnych źródeł energii.

Zaangażowanie organizacji pozarządowych

Istotnym partnerem w transformacji w kierunku GOZ są również organizacje pozarządowe. Znają one bowiem uwarunkowania lokalnych grup czy społeczności. Dzięki nim możliwa jest też współpraca podmiotów, które na co dzień często ze sobą konkurują. A w rezultacie kooperacji i dostępu do wspólnych zasobów (wiedzy, doświadczeń, technologii) mogą zrobić więcej na rzecz GOZ, a także własnego rozwoju, niż pozostając poza platformą współpracy. Zrównoważonym rozwojem zajmują się czołowe organizacje pozarządowe, m.in. WWF, UNEP GRID, INNOWO, WISE Europa. Prowadzą one szereg inicjatyw i projektów związanych z GOZ.

Komunikat prasowy w języku angielskim (PDF 439 KB)