Środki z KPO będą służyły dobru wspólnemu; infrastruktura, którą sfinansują, będzie się przyczyniać do budowy lepszego świata

– powiedział prezydent Andrzej Duda na wspólnej konferencji prasowej z przewodniczącą KE Ursulą von der Leyen oraz premierem Mateuszem Morawieckim.

Dziękuję z całego serca. Powitaliście ponad 3,5 mln uchodźców z Ukrainy z otwartymi ramionami. Historia nie zapomni waszej solidarności. To wspaniały przykład dla całego świata.

– powiedziała przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen podczas konferencji prasowej dotyczącej zatwierdzenia polskiego Krajowego Planu Odbudowy. 

I dodała:

Komisja Europejska dała zielone światło dla polskiego KPO po bardzo dogłębnej ocenie.

Jak podkreśliła  Polski plan m.in. przewiduje 5 mld euro na rozwój energii odnawialnej i 7,5 mld euro na elektromobilność  Jak podkreśliła, prawie 43 proc. polskiego planu wspiera cele klimatyczne UE.

Polska zawsze opowiadała się za bardzo ambitną Europą. Ambitna Europa i Unia Europejska musi obejmować także ambitny budżet. Budżet, który pozwala realizować projekty o strategicznym znaczeniu. Do takich projektów należy na pewno transformacja energetyczna i klimatyczna. Dobrze się więc stało, że w ślad za wychodzeniem z pandemii uzgodniliśmy bardzo duży program nazwany Next Generation UE, czy Krajowym Programem Odbudowy. To budżet, który będzie wspierał zarówno rozwój Polski, ale także całej Europy. Polska wraz z naszym silnym i stabilnym wzrostem gospodarczym jest dziś jednym z silników Europy. Jest jedną z głównych lokomotyw Europy. Wystarczy popatrzeć na nasz wzrost gospodarczy i zrównoważenie parametrów makroekonomicznych i związanych z finansami publicznymi  

– podkreślił premier Mateusz Morawiecki.

Zamknięcie negocjacji w sprawie Krajowego Planu Odbudowy to sukces. Doszliśmy do porozumienia we wszystkich kwestiach, które były przedmiotem dyskusji z Komisją Europejską. Wczoraj kolegium komisarzy zgodziło się skierować do Rady UE wniosek o realizację planu. Inwestycje i reformy, które będziemy realizować dzięki pieniądzom z KPO, wzmocnią polską gospodarkę, zwiększą jej produktywność i dadzą wysokiej jakości miejsca pracy 

– ocenił minister rozwoju i technologii Waldemar Buda, który w imieniu polskiego rządu prowadził negocjacje z Komisją Europejską w sprawie polskiego KPO.

Trzy tygodnie temu Polska zakończyła negocjacje z Komisją Europejską, dotyczące kamieni milowych i wartości docelowych (milestones & targets), związanych z reformami i inwestycjami ujętymi w KPO. 1 czerwca Komisja Europejska zaakceptowała polski Krajowy Plan Odbudowy (KPO) - kolegium komisarzy zgodziło się skierować do Rady UE wniosek o realizację planu.

Krajowy Plan Odbudowy

Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (Recovery and Resilience Facility (RRF) jest największym z instrumentów w ramach Europejskiego Funduszu Odbudowy (Next Generation EU), stanowiącego odpowiedź UE na kryzysowe zagrożenia i wyzwania, jakie spowodowała pandemia koronawirusa.

Next Generation EU w skali całej UE to środki w wysokości ok. 750 mld euro, w tym ponad 720 mld euro w ramach RRF w postaci grantów i pożyczek na nowe inwestycje, głównie w zieloną i cyfrową gospodarkę. Głównym celem zaangażowania dodatkowych środków jest zwiększenie produktywności gospodarki oraz tworzenie wysokiej jakości miejsc pracy.

Aby sięgnąć po fundusze, każde państwo musiało przygotować swój Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO). W Polsce tym procesem kierowało Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej (MFiPR). W maju 2021 r. Polska złożyła nasze KPO w Komisji Europejskiej.

Polska może liczyć w ramach tego instrumentu na 58,1 mld euro (260 mld zł). 23,9 mld euro (107 mld zł) to środki bezzwrotne. Kwota maksymalnej pożyczki dla Polski to 34,2 mld euro. Polska w KPO przekazanym KE na początku maja 2021 r. zawnioskowała o pełną pulę grantową oraz o ponad 11 mld euro pożyczek.

Wypłata pieniędzy z KPO

Zatwierdzenie przez Radę UE polskiego KPO umożliwi złożenie przez Polskę pierwszego wniosku o pierwszą transzę środków. Pierwszy wniosek o płatność dotyczyć ma ok. 2,85 mld euro z części grantowej oraz ok. 1,35 mld euro z części pożyczkowej, czyli w sumie blisko 19 mld zł.

Warunkiem wypłaty przez KE środków w oparciu o złożony wniosek o płatność okresową będzie osiągnięcie kamieni milowych i wskaźników ustalonych w KPO. Poszczególne transze będą niejako nagrodą dla państwa członkowskiego za realizację reform i inwestycji wskazanych w KPO (nie będą więc stanowiły refundacji poniesionych wydatków, ani nie będą bezpośrednio powiązane z kwotami rzeczywiście poniesionymi na realizację KPO na poziomie krajowym).

Pierwszy wniosek o płatność może być złożony po formalnym przyjęciu KPO i będzie obejmować zrealizowane kamienie milowe (okres kwalifikowalności przedsięwzięć w ramach KPO wskazany został na luty 2020; część reform i inwestycji jest już zakończona lub w trakcie realizacji).

Ponadto należy mieć na uwadze, że otrzymywanie kolejnych transz środków finansowych na konkretne inwestycje zależeć będzie od postępów w ich realizacji i obejmować będzie także realizację powiązanych z nimi reform, przy czym większość inwestycji ma zakończyć się w 2025 r. lub 2026 r.

Rozpoczęcie realizacji inwestycji z KPO nie jest bezpośrednio związane z jego akceptacją przez KE/otrzymaniem pierwszej transzy środków z RRF.

W oparciu o przepisy ustawy z dnia 28 kwietnia 2022 r. o zasadach realizacji zadań finansowanych ze środków europejskich w perspektywie finansowej 2021–2027 (Dz. U. poz. 1079), tzw. „ustawa wdrożeniowa”, możliwe jest bowiem” tzw. „finansowanie pomostowe” inwestycji z części grantowej KPO ze środków krajowych do czasu otrzymania środków z RRF.

Po weryfikacji zapotrzebowania zgłoszonego przez resorty na początku br., Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej oszacowało, że prefinansowanie na wszystkie inwestycje, których rozpoczęcie planowane jest w bieżącym roku, wynosić ma 4,56 mld zł.

Inwestycje MRiT realizowane w ramach Krajowego Planu Odbudowy

W tym roku w Ministerstwie Rozwoju i Technologii przewidujemy rozpoczęcie realizacji inwestycji m.in. z zakresu:

• przygotowania terenów inwestycyjnych pod potrzeby inwestycji o kluczowym znaczeniu dla gospodarki – kompleksowe działania związane w ze scalaniem gruntów, uregulowaniem kwestii technicznych i prawnych, doprowadzeniem niezbędnej infrastruktury (woda, gaz, energia) oraz budową powierzchni produkcyjnych i magazynowych na cele przemysłowe i usługowe. W ramach KPO w ten sposób dostosowane do 2025 r. ma zostać 4,2 tys. ha nowych gruntów. Na to działanie przeznaczono w KPO ok. 1,35 mld zł (300 mln euro), z czego w 2022 r. MRiT zgłosiło zapotrzebowanie na ponad 300 mln zł;
• instalacji OZE realizowanych przez społeczności energetyczne – inwestycje przyczynią się do rozwoju lokalnych odnawialnych źródeł energii. Wsparcie przedinwestycyjne obejmie działania na rzecz opracowania optymalnej formuły prawnoorganizacyjnej i modelu biznesowego na potrzeby uruchomienia lub rozwoju społeczności energetycznej. Wsparcie inwestycyjne obejmie natomiast istniejące już, najbardziej zaawansowane/rokujące społeczności energetyczne, realizujące wdrożenia zaawansowanych usług energetycznych. W KPO na to działanie zaplanowano ok. 435 mln zł (97 mln euro), z czego w 2022 r. MRiT zgłosiło zapotrzebowanie na prawie 30 mln zł;
• inwestycji związanej z wdrożeniem reformy planowania przestrzennego – umożliwią przyjęcie przez gminy do 2026 r. planów ogólnych (nowych aktów prawnych prawa miejscowego, stanowiących podstawowy dokument dla rozwoju przestrzennego gmin). Środki przeznaczone zostaną na systemowe wsparcie JST w zakresie nowych przepisów (webinaria, podręcznik, działania edukacyjne), współfinansowanie przygotowania dokumentów strategicznych JST oraz szkolenia dla planistów uczestniczących w procesie planowania rozwoju gminy. W KPO na to działanie przeznaczono prawie 900 mln zł (200 mln euro), z czego w 2022 r. MRiT zgłosiło zapotrzebowanie na 22,5 mln zł;
• inwestycji związanych ze zwiększeniem efektywności energetycznej budynków mieszkalnych – m.in. poprzez wymianę nieefektywnych źródeł służących do ogrzewania pomieszczeń i przygotowania ciepłej wody użytkowej a także termomodernizacji budynków mieszkalnych. MRiT prowadzi inwestycję w zakresie budynków wielorodzinnych, na którą do 2026 r. ma być przeznaczone prawie 450 mln zł (100 mln euro), z czego w 2022 r. MRiT zgłosiło zapotrzebowanie na ok. 90 mln zł.

Ponadto w ramach KPO MRiT odpowiedzialne jest za:

• inwestycje związane z budową mieszkań na wynajem, przeznaczonych dla gospodarstw domowych o niskich i umiarkowanych dochodach – powstałe budynki będą miały ponadto podwyższone standardy energetyczne. Beneficjentami tego działania będą gminy (samodzielnie) lub gminy działające na rzecz inwestorów budownictwa społecznego. Środki, które mają być przeznaczone na ten cel to prawie 3,4 mld zł (755 mln euro) z bezzwrotnej (dla gmin) części pożyczkowej;
• inwestycje związane z otwartymi konkursami, umożliwiającymi pozyskanie przez przedsiębiorców środków na transformację ich działalności w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ) a także uzyskania przez nich finansowania dla inwestycji w zakresie infrastruktury B+R służącej do opracowania technologii w zakresie wykorzystania odpadów jako surowców wtórnych. W KPO na to działanie przeznaczono 162 mln euro (ponad 750 mln zł);
• działanie zmierzające do zwiększenia wykorzystania danych satelitarnych na potrzeby gospodarki  i  państwa – w ramach tej inwestycji o wartości ponad 670 mln zł (150 mln euro), realizowanej przez MRiT wspólnie z MON, przewiduje się budowę Narodowego Segmentu Naziemnego oraz Satelitarnego Systemu Obserwacji Ziemi.  Powstała w ten sposób infrastruktura przyczyni się do wzrostu kompetencji polskich podmiotów badawczych i produkcyjnych w dziedzinie technologii kosmicznych i satelitarnych. Ponadto  inwestycja ta umożliwi wsparcie systemów monitoringu środowiska, zagrożeń bezpieczeństwa, efektywności wykorzystania terenów rolniczych czy planowania przestrzennego;
• inwestycje związane z rozwojem potencjału produkcyjnego API (Active Pharmaceutical Ingredient – farmaceutycznych substancji czynnych) – w jej ramach przewiduje się wsparcie dla rozwoju i budowy infrastruktury służącej do produkcji API, leków generycznych, biopodobnych i wyrobów medycznych. Innowacyjne linie technologiczne pozwolą na wytwarzanie kluczowych dóbr w Polsce, co wpłynie na poprawę bezpieczeństwa łańcucha dostaw w danej grupie produktów, umożliwi też obywatelom szybki i przystępny dostęp do produktów leczniczych i wyrobów medycznych. Na tę inwestycję przeznaczono w KPO ok. 625 mln zł (139,5 mln euro) z części pożyczkowej.

Warunkiem otrzymania środków z Instrumentu na Rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności jest przede wszystkim przeprowadzanie istotnych reform strukturalnych.  W tym zakresie MRiT, oprócz realizacji reform wprost powiązanych z wymienionymi inwestycjami, zobowiązało się w KPO do przyjęcia pakietu legislacyjnego w celu uproszczenia procedur administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców (tzw. „tarczy prawnej”).  W projekcie tym zakłada się nowelizację ponad 50 ustaw i wprowadzenie zmian zmierzających do przyspieszenia wydawania decyzji /usprawnienia postępowań (np. poprzez upowszechnienie postępowania uproszczonego czy elektronizację), a także zniesienie dwuinstancyjności w postępowaniach, których charakter na to pozwala. Ponadto planowane zmiany zmierzają do szerszego stosowania prostych formularzy urzędowych, składania wniosków on-line i ograniczenia liczby załączników do wniosków.