Bardzo nas cieszy pozytywny odzew na zieloną księgę dot. fundacji rodzinnej. Potwierdziła się potrzeba wprowadzenia instytucji fundacji do polskiego systemu prawnego. Konsultacje, które właśnie zakończyliśmy, to dla nas wstęp do dyskusji nad przyszłymi polskimi przepisami w tej sprawie. W tym ich atrakcyjności w porównaniu z regulacjami, które obowiązują za granicą – mówi minister przedsiębiorczości i technologii Jadwiga Emilewicz.

A wiceszef MPiT Marek Niedużak zaznacza: –  Fundacja rodzinna to dla nas kontynuacja ułatwień w sukcesji firm. Pierwszym krokiem w tym kierunku była ustawa o zarządzie sukcesyjnym, która obowiązuje od blisko roku i jest przeznaczona dla przedsiębiorstw jednoosobowych. Fundacja rodzinna to z kolei opcja dla większych firm. Nasz pomysł na akumulację kapitału i zachowanie go w kraju.

W konsultacjach udział wzięło 27 podmiotów: 11 organizacji przedsiębiorców lub samorządowych, 3 przedsiębiorców, 1 organizacja społeczna, 11 kancelarii prawnych lub podatkowych oraz 1 ministerstwo, czyli resort rodziny, pracy i polityki społecznej. Podzielił on argumenty, które przemawiają za wprowadzeniem fundacji rodzinnej. Wskazał jednak na potrzebę zapewnienia nadzoru nad działalnością fundacji rodzinnej oraz rozstrzygnięcia i uregulowania szeregu szczegółowych kwestii dot. ubezpieczeń społecznych.

Wstępne wyniki konsultacji

W zielonej księdze zapytaliśmy o 10 podstawowych zagadnień dotyczących fundacji rodzinnej, jako nowego podmiotu prawa. Poniżej prezentujemy uogólnione i wstępne wnioski z konsultacji:

 

1. Przedsiębiorcy potwierdzili, że są zainteresowani możliwością założenia w Polsce fundacji rodzinnej. Pozytywnie do tej koncepcji odnieśli się także inni uczestnicy konsultacji. Jedna z organizacji przedsiębiorców wskazała, że mimo możliwości korzystania z zagranicznych rozwiązań „większość właścicieli rodzimych firm podkreśla, że tworzyli i prowadzą swoje firmy w Polsce, a w związku z tym woleliby korzystać z polskich rozwiązań”.
2. Nowe przepisy powinny znaleźć się albo w odrębnym akcie prawnym, albo trafić do  obowiązującej ustawy o fundacjach, która reguluje działalność podmiotów bez udziałowców. Temu ostatniemu rozwiązaniu wyraźnie sprzeciwia się jednak organizacja zrzeszająca darczyńców. Powołuje się przy tym na to, że cele działania fundacji pro bono oraz fundacji rodzinnej są odmienne. W związku z tym postuluje też, by nowa instytucja nie nazywała się „fundacją”.
3. W zdecydowanej większości opinii wskazano, że cele, dla których można powołać fundację rodzinną należy określić elastycznie i zapewnić fundatorom swobodę wyboru. Granicą, co oczywiste, powinna być zgodność celów fundacji z obowiązującym prawem.
4. Wielu uczestników konsultacji opowiedziało się za tym, by fundacja rodzinna miała prawo do prowadzenia działalności gospodarczej. Powoływali się m.in. na to, że taką działalność mogą prowadzić fundacje powoływane w celach społecznych. Byli też przeciwnicy takiego rozwiązania. Ich obawy budzi to, że prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się z ryzykiem, co zagraża realizacji podstawowych celów fundacji rodzinnej.
5. Przekazane nam stanowiska, co do zasady, liberalnie potraktowały obowiązek zagwarantowania fundacji rodzinnej minimalnego funduszu założycielskiego. Jednak nawet zwolennicy jak najmniejszych wymagań, jeśli chodzi o kapitał założycielski, zwracali uwagę na potrzebę zapewnienia pieniędzy na bieżącą działalność fundacji rodzinnej albo jej likwidację. Pojawiły się również oceny wskazujące na to, że utworzenie funduszu założycielskiego na odpowiednim poziomie może pomóc fundacji rodzinnej w zyskaniu wiarygodności w obrocie gospodarczym.
6. Opinie na temat tego, czy osoby prawne powinny mieć prawo do udziału w organach fundacji rodzinnej, jako ich członkowie, były podzielone. Z jednej strony zwracano uwagę na to, że w naszym prawie brakuje takich rozwiązań dla innych osób prawnych i jednostek organizacyjnych. Niemniej, wyrażono także pogląd, zgodnie z którym poszerzenie grona osób, które mogą pełnić funkcje w organach fundacji rodzinnej może znacząco zminimalizować ryzyko tego, że dane stanowisko będzie czasowo nieobsadzone. Co więcej, argumentowano, że takie rozwiązania są znane w innych krajach i z powodzeniem funkcjonują tam w praktyce.
7. Umożliwienie pełnienia funkcji w organach fundacji rodzinnej beneficjentom nie wzbudziło za to większych zastrzeżeń. Podkreślano przy tym, że wspólnym celem fundacji rodzinnej i beneficjentów jest zachowanie jak najlepszej kondycji finansowej fundacji rodzinnej, co ogranicza obawy o powstanie konfliktu interesów. Potrzebne będą jednak mechanizmy prawne, które ograniczą beneficjentom możliwości ewentualnego nadużywania przez nich swojej pozycji. Takie rozwiązania funkcjonują w kilku innych krajach.
8. Uczestnicy konsultacji co do zasady byli zdania, że prawo do zachowku nie powinno stanowić dla beneficjenta możliwości dodatkowej korzyści, poza uprawieniami przysługującymi w stosunku do fundacji. W opiniach pojawiły się także postulaty rewizji obecnych przepisów w prawie spadkowym o zachowku, jako jednym z czynników, które ograniczają realizację planów sukcesyjnych przedsiębiorców.
9. Zdaniem przedsiębiorców i innych osób, które wzięły udział w konsultacjach,  uzasadnione jest przyznanie sądowi prawa do rozwiązania fundacji rodzinnej, w przypadku gdyby fundacja działała w sposób sprzeczny z prawem, swoim celem lub interesami beneficjentów. Opcja taka powinna być jednak ostatecznością.
10. Najwięcej postulatów, czasami wzajemnie wykluczających się, dotyczyło kwestii podatkowych. Z jednej strony proponowano opodatkowanie czynności związanych z nabywaniem przez fundację rodzinną majątku i zwolnienia od podatku beneficjentów fundacji rodzinnej. Z drugiej - zwolnienie fundacji rodzinnej z podatku od przysporzeń np. z tytułu darowizn i dywidend, a opodatkowanie wypłat na rzecz beneficjentów. W odpowiedziach przedstawiono także wiele szczegółowych propozycji z zakresu podatków.