Kto to jest sygnalista
Sygnalista (ang. whistleblower) to osoba, która zgłasza nieprawidłowości, naruszenia prawa lub nadużycia w miejscu pracy, instytucji publicznej lub organizacji. Sygnalista może ujawniać takie informacje zarówno wewnętrznie (np. swojemu pracodawcy lub odpowiednim organom wewnętrznym), jak i zewnętrznie (np. mediom, organom ścigania czy organizacjom pozarządowym).
Sygnaliści często działają w interesie publicznym, próbując zapobiegać szkodliwym praktykom, takim jak korupcja, oszustwa, naruszenia praw człowieka czy ochrony środowiska. W wielu krajach sygnalistom przysługują różne formy ochrony prawnej przed represjami, np. przed zwolnieniem z pracy lub innymi sankcjami.
Zrozumienie roli sygnalisty jest istotne zarówno dla pracowników, jak i pracodawców. Firmy i organizacje, które wdrażają politykę ochrony sygnalistów, nie tylko chronią swoje interesy, ale także budują zaufanie wśród pracowników.
W Polsce ochrona sygnalistów została wzmocniona w wyniku wdrożenia unijnej Dyrektywy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa UE, znanej jako dyrektywa o sygnalistach.
W świetle ustawy o ochronie sygnalistów sygnalistą jest osoba, która dokonuje zgłoszenia lub ujawnienia publicznego informacji o naruszeniu prawa. Zgłaszana informacja musi być uzyskana w kontekście związanym pracą, czyli podczas świadczenia pracy lub usług albo w trakcie procesu rekrutacyjnego, o ile w trakcie tych działań sygnalista powziął informację o naruszeniu prawa. Przedmiot zgłoszenia powinien mieścić się w zakresie spraw wskazanych w ustawie (zobacz art. 3 i 4). Spełnienie obu tych wymogów nadaje osobie status sygnalisty i zostaje ona objęta ochroną na podstawie przepisów ustawy.
Ustawowa definicja sygnalisty
Sygnalistą zgodnie z art. 4 ustawy jest osoba fizyczna, która zgłasza lub ujawnia publicznie informację o naruszeniu prawa uzyskaną w kontekście związanym z pracą, w tym:
- pracownik;
- pracownik tymczasowy;
- osoba świadcząca pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej;
- przedsiębiorca;
- prokurent;
- akcjonariusz lub wspólnik;
- członek organu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej;
- osoba świadcząca pracę pod nadzorem i kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy;
- stażysta;
- wolontariusz;
- praktykant;
- funkcjonariusz w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2023 r. poz. 1280, 1429 i 1834);
- żołnierz w rozumieniu art. 2 pkt 39 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny (Dz. U. z 2024 r. poz. 248 i 834).