Przyjmowanie zgłoszeń zewnętrznych
Jednym z podstawowych zadań Zespołu do spraw Sygnalistów jest przyjmowanie, wstępna weryfikacja i przekazywanie właściwym organom publicznym zgłoszeń zewnętrznych sygnalistów o naruszeniach prawa w dziedzinach objętych ustawą zgodnie z procedurą przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych ustaloną przez Rzecznika Praw Obywatelskich.
Zgłoszenie zewnętrzne to przekazanie informacji o naruszeniu prawa bezpośrednio do RPO lub innego organu publicznego. Sygnalista może dokonać zgłoszenia zewnętrznego bez wcześniejszego dokonania zgłoszenia wewnętrznego do pracodawcy lub organizacji, w której jest zatrudniony lub z którym jest związany w kontekście pracy.
RPO będzie przyjmował zgłoszenia o naruszeniach prawa, wstępnie je weryfikował i przekazywał organom publicznym właściwym do podjęcia działań następczych. Rzecznik będzie również samodzielnie rozpoznawał zgłoszenia dotyczące konstytucyjnych praw i wolności, jeżeli żaden inny organ nie będzie właściwy w danej sprawie.
Osoba, która chce przekazać informacje o naruszeniu prawa, ma do wyboru trzy ścieżki zgłaszania:
- Może skorzystać ze zgłoszenia wewnętrznego, które polega na ustnym lub pisemnym przekazaniu informacji o naruszeniu w ramach podmiotu, w którym doszło do incydentu.
- Alternatywnie, ma możliwość zgłoszenia zewnętrznego, co oznacza ustne lub pisemne przekazanie informacji Rzecznikowi Praw Obywatelskich lub innemu organowi publicznemu.
- Inną opcją jest ujawnienie publiczne, które polega na podaniu informacji o naruszeniu prawa do wiadomości publicznej.
Jakie zgłoszenia przyjmuje Zespół do spraw Sygnalistów?
Rzecznik Praw Obywatelskich przyjmuje zgłoszenia zewnętrzne dotyczące wymienionych w ustawie naruszeń prawa.
Zgodnie z art. 3 ustawy naruszeniem prawa jest działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem lub mające na celu obejście prawa, dotyczące:
- korupcji;
- zamówień publicznych;
- usług, produktów i rynków finansowych;
- przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
- bezpieczeństwa produktów i ich zgodności z wymogami;
- bezpieczeństwa transportu;
- ochrony środowiska;
- ochrony radiologicznej i bezpieczeństwa jądrowego; Dziennik Ustaw Poz. 928 (wyjaśnić co się kryje pod tym dziennikiem ustaw)
- bezpieczeństwa żywności i pasz;
- zdrowia i dobrostanu zwierząt;
- zdrowia publicznego;
- ochrony konsumentów;
- ochrony prywatności i danych osobowych;
- bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych;
- interesów finansowych Skarbu Państwa Rzeczypospolitej Polskiej, jednostki samorządu terytorialnego oraz Unii Europejskiej;
- rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, w tym publicznoprawnych zasad konkurencji i pomocy państwa oraz opodatkowania osób prawnych;
- konstytucyjnych wolności i praw człowieka i obywatela – występujące w stosunkach jednostki z organami władzy publicznej i niezwiązane z dziedzinami wskazanymi w pkt 1–16.
Jakich zgłoszeń nie rozpatrujemy?
Informacje przekazane do Rzecznika Praw Obywatelskich, które nie będą się mieściły w zakresie przedmiotowym ustawy o ochronie sygnalistów, nie będą kwalifikowane ani rejestrowane jako zgłoszenia zewnętrzne w rozumieniu ustawy o ochronie sygnalistów.
Za zgłoszenia zewnętrzne w rozumieniu ustawy nie będą również uznawane informacje o naruszeniu prawa uzyskane przez osobę zgłaszającą w kontekście niezwiązanym z pracą.
Rozpatrzeniu nie podlegają także zgłoszenia zawierające informacje objęte:
- przepisami o ochronie informacji niejawnych oraz innych informacji, które nie podlegają ujawnieniu z mocy przepisów prawa powszechnie obowiązującego ze względów bezpieczeństwa publicznego;
- tajemnicą zawodową zawodów medycznych oraz prawniczych;
- tajemnicą narady sędziowskiej;
- postępowaniem karnym – w zakresie tajemnicy postępowania przygotowawczego oraz tajemnicy rozprawy sądowej prowadzonej z wyłączeniem jawności.
Ponadto Rzecznik Praw Obywatelskich pozostawia bez rozpatrzenia zgłoszenia, jeśli odstąpił od przekazania wcześniejszego zgłoszenia organowi publicznemu właściwemu do podjęcia działań następczych, albo jeżeli w zgłoszeniu zewnętrznym dotyczącym sprawy będącej już przedmiotem wcześniejszego zgłoszenia przez tego samego lub innego sygnalistę nie zawarto istotnych nowych informacji na temat naruszeń prawa w porównaniu z wcześniejszym zgłoszeniem.
Kanały komunikacji
Sygnalista może dokonać zgłoszenia zewnętrznego do Rzecznika Praw Obywatelskich:
- poprzez dedykowany formularz, dostępny na stronie Zespołu do spraw Sygnalistów (link poniżej),
- pocztą tradycyjną,
- za pomocą infolinii obsługującej zgłoszenia zewnętrzne.
Na wyraźny wniosek sygnalisty, po wcześniejszym umówieniu, możliwe jest dokonanie zgłoszenia także podczas bezpośredniego spotkania z pracownikami Zespołu do spraw Sygnalistów w siedzibie Biura Rzecznika Praw Obywatelskich
Proponowane wyżej kanały kontaktu dedykowane zgłoszeniom zewnętrznym zapewnią kompletność, poufność i integralność danych, w tym ich odpowiednie zabezpieczenie przed dostępem osób nieupoważnionych oraz pozwolą na trwałe przechowywanie informacji w celu umożliwienia prowadzenia dalszego postępowania wyjaśniającego w ramach kompetencji Zespołu do spraw Sygnalistów.
Odpowiedzialność za fałszywe zgłoszenie
Aby zapobiec fałszywym zgłoszeniom ustawa przewiduje możliwość nałożenia kary na osoby, które świadomie przekazują nieprawdziwe informacje o naruszeniach prawa. Za takie działania grozi grzywna, ograniczenie wolności lub kara więzienia do 2 lat (art. 57 ustawy). RPO ma obowiązek zawiadomić prokuraturę w przypadku celowo dokonanego zgłoszenia opartego o nieprawdziwe informacje.
Rzecznik Praw Obywatelskich co do zasady nie rozpatruje zgłoszeń zewnętrznych, a jedynie dokonuje jej wstępnej weryfikacji. Weryfikacja polega na ustaleniu, czy zgłoszenie dotyczy informacji o naruszeniu prawa oraz zidentyfikowaniu organu publicznego właściwego do podjęcia działań następczych. Po zweryfikowaniu zgłoszenia RPO przekazuje je do właściwego organu w celu rozpatrzenia i podjęcia działań następczych.
RPO rozpatruje wyłącznie zgłoszenia dotyczące konstytucyjnych wolności i praw człowieka i obywatela i niezwiązane z dziedzinami wskazanymi w art. 3 pkt 1-16 ustawy (zobacz powyżej: jakie zgłoszenia przyjmuje Zespół do spraw Sygnalistów).