Polska w Tanzanii

Położenie geograficzne, ludność, obszar, stolica, język urzędowy

Państwo położone w Afryce Wschodniej. Większość kraju zajmuje płaskowyż (900-1500 m n.p.m.). Przez Tanzanię przebiega Wielki Rów Afrykański. Od wschodu ma dostęp do Oceanu Indyjskiego, a na zachodzie do Wielkich Jezior Afrykańskich. Na północy znajduje się Kilimandżaro (5895 m.), najwyższy szczyt Afryki.

Powierzchnia: 947 tys. km2

Sąsiedzi: Demokratyczna Republika Kongo, Kenia, Uganda, Rwanda, Burundi, Zambia, Malawi, Mozambik

Ludność: Tanzania ma największą populację w Afryce Wschodniej (61,5 mln) oraz wysoki wskaźnik przyrostu naturalnego (2,9%).

Stolica: Dodoma (2,084 mln mieszkańców).

Języki urzędowe: angielski i suahili.

Warunki klimatyczne

W Tanzanii panuje klimat tropikalny. Temperatury rzadko spadają poniżej 25°C, jedynie w górach, w zależności od sezonu, temperatury wynoszą ok 15-20°C. W Dar es Salaam i na Zanzibarze temperatura odczuwalna to zazwyczaj 30°C z uwagi na bardzo wysoką wilgotność powietrza. Pora ciepła trwa od listopada do lutego (25-31° C), natomiast najzimniejszy okres występuje od maja do sierpnia (15-20° C). Roczna średnia temperatura wynosi 23° C.

W Tanzanii występują dwie strefy opadów. Pierwsza przypada na okres od grudnia do kwietnia (pd, pd-wsch., zach. i środkowa część kraju), a druga na okres od października do grudnia i od marca do maja (pn. i północne wybrzeże). 

Główne bogactwa naturalne

Wydobywane są: diamenty, rubiny i szafiry, złoto, sól, gips, kaolin, fosforyty, rudy cyny i żelaza, węgiel kamienny, gaz ziemny. Nieeksploatowane złoża to rudy ołowiu, kobaltu, niklu, uranu, niobu, miedzi, tytanu, wanadu. 

System walutowy, kurs i wymiana

Walutą Tanzanii jest szyling tanzański (TZS), którego równowartość w listopadzie 2022 r. wynosiła:

1000 TZS = 1,93 PLN
1000 TZS = 0,43 USD
1000 TZS = 0,41 EUR

Religia

W Tanzanii chrześcijanie stanowią 61,4 % ludności, muzułmanie 35,2%, inne wyznania 3,4%. Na Zanzibarze niemal 100% ludności to muzułmanie.

Wykaz dni świątecznych i wolnych od pracy

• 1 stycznia - Nowy Rok
• 12 stycznia - Dzień Rewolucji Zanzibarskiej
• Wielki Piątek (święto ruchome)
• Poniedziałek Wielkanocny (święto ruchome)
• 7 kwietnia - Dzień Karume
• 26 kwietnia - Dzień Zjednoczenia
• Id al-Fitr (święto ruchome)
• 7 lipca - Saba Saba
• Id al-Adha (święto ruchome)
• 14 października - Dzień Mwalimu  Nyerere
• Urodziny Proroka Mahometa (święto ruchome)
• 9 grudnia - Dzień Republiki
• 25 grudnia - Boże Narodzenie

Aktualne informacje dotyczące świąt -  https://www.gov.pl/web/tanzania/ambasada

Infrastruktura transportowa

Przez Tanzanię przechodzą korytarze drogowe zapewniające połączenia lądowe z Kenią, Ugandą, Zambią, Rwandą, Burundi i Demokratyczną Republiką Konga. ich jakość i przepustowość pozostaje jednak niska.

Sieć kolejowa składa się z dwóch systemów o różnych rozstawach toru. Starszym systemem jest oparta o rozstaw metrowy linia centralna łącząca Tanzanię z Kenią oraz Ugandą (prom kolejowy) i Kongiem. Nowszym systemem jest linia Tazara łącząca Tanzanię z Zambią i przez to z całą siecią kolejową południowej Afryki. 

W Dar es Salaam znajduje się jeden z głównych portów w Afryce Wschodniej. Jest to obok kenijskiej Mombasy kluczowy ośrodek przeładunkowy dla całego regionu.

Transport lotniczy w Tanzanii został zliberalizowany w 1992 r. Lotnisko Julius Nyerere  w Dar es Salaam posiada 3 terminale (najnowszy terminal międzynarodowy został oddany do użytku w 2019 r.)

Obowiązek wizowy

Od obywateli polskich wymagana jest wiza pobytowa. Aktualne informacje na ten temat można uzyskać w Informacjach dla podróżujących.

Ustrój polityczny

Tanzania jest republiką federalną. Składa się z części kontynentalnej oraz Zanzibaru. Konstytucja została uchwalona 25 kwietnia 1977 r. Na czele państwa stoi Prezydent. Od 2021 r. stanowisko to zajmuje Samia Suluhu Hassan. Wiceprezydentem od 2021 r. jest Philip Isdor Mpango. Zanzibar posiada szeroką  autonomię i własnego Prezydenta, którym od 2020 r. jest Hussein Ali Mwinyi.

Tanzania dzieli się na 31 regionów (mkoa) oraz 169 dystryktów (wilaya).

Władza ustawodawcza

Władzę ustawodawczą sprawuje jednoizbowy parlament (Zgromadzenie Narodowe), które składa się z 264 deputowanych wyłanianych w wyborach powszechnych, 113 kobiet mianowanych przez prezydenta, 5 członków wskazywanych przez Izbę Reprezentantów Zanzibaru, do 10 członków mianowanych przez prezydenta. Jedno miejsce zarezerwowane jest dla Prokuratora Generalnego. Kadencja parlamentu trwa pięć lat. Wszystkie ustawy, które nie dotyczą całej Zjednoczonej Republiki Tanzanii, mają zastosowanie tylko do części kontynentalnej. Zanzibar posiada własną Izbę Reprezentantów składającą się z 50 członków wybieranych w wyborach powszechnych na pięcioletnią kadencję. Ma ona wyłącznie jurysdykcję w kwestiach dotyczących terytorium Zanzibaru.

Władza wykonawcza

Zgodnie z konstytucją z 1977 r. Tanzania jest republiką federalną, z prezydentem jako głową państwa, wybieranym w wyborach powszechnych na pięcioletnią kadencję. Władza wykonawcza należy do rządu, na którego czele stoi prezydent.

Prezydent wybiera członków rządu spośród Zgromadzenia Narodowego. Premier nadzoruje prace rządu.

Struktura administracji gospodarczej

Sprawy gospodarcze państwa należą do kompetencji Ministerstwa Przemysłu i Handlu, którego celem jest stworzenie warunków sprzyjających zrównoważonemu rozwojowi przemysłu i handlu poprzez realizację odpowiednich strategii, udziału sektora prywatnego, rozwój przedsiębiorczości i ułatwienia dywersyfikacji produkcji, usług i rynków.  W ramach Ministerstwa Przemysłu i Handlu działają departamenty zajmujące się promocją handlu, małą i średnią przedsiębiorczością, integracją handlu zagranicznego, industrializacją itp.

Sądownictwo gospodarcze

Najwyższym sądem w Tanzanii jest Sąd Apelacyjny Tanzanii (Court of Appeal of Tanzania – CAT).

Sąd Apelacyjny jest ostatecznym sądem apelacyjnym. Sąd Najwyższy (High Court) ma swoją siedzibę w Dar es Salaam, ale organizuje sesje w regionach. Posiada nieograniczoną jurysdykcję cywilną i karną oraz rozpoznaje odwołania z sądów niższych instancji.

Przewodniczącymi sądów okręgowych są sędziowie pokoju. Inne bardziej wyspecjalizowane sądy to Sąd Gospodarczy i Sąd Ziemski.

Prezydent mianuje chief justice i sędziów, sędziów odwoławczych po uzyskaniu opinii chief justice i sędziów Sądu Najwyższego za radą Komisji Służby Sądowniczej. Sędziowie Sądu Apelacyjnego i Sądu Najwyższego pełnią mandat do czasu przejścia na emeryturę.

Ponadto, podobnie jak to ma miejsce w innych państwach Afryki Wschodniej, Tanzania promuje mechanizmy alternatywnego rozstrzygania sporów (ADR). Mechanizmy te są przewidziane w konstytucji (art. 107 A) oraz ustawach szczegółowych. W ostatnich latach powstała np. Komisja ds. Mediacji i Arbitrażu (Commission for Mediation and Arbitration – CMA), która rozstrzyga spory pomiędzy pracodawcą a pracownikiem w oparciu o procedury mniej formalne i nastawione na rekoncyliację.

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

Tanzania jest jednym z najbiedniejszych państw świata. Od 2000 r. wzrost gospodarczy wynosił średnio 7 % PKB rocznie, jednak spadł do 4,3 % w 2021 r. w wyniku pandemii Covid-19. Gospodarka oparta jest w głównej mierze na rolnictwie, co stanowi ok. jedną czwartą PKB, 85 % eksportu i daje zatrudnienie około 67 % siły roboczej. Coraz większą rolę odgrywa turystyka. Tanzania jest biorcą pomocy finansowej zarówno od Banku Światowego, MFW, jak i wielu donatorów dwustronnych. Znaczna część funduszy przekazywana jest na poprawę infrastruktury, w tym kolejowej i portowej, która oferuje niezbędne połączenia handlowe dla krajów śródlądowych.

Główne sektory gospodarki

rolnictwo: 23,4 %,

przemysł: 28,6 %,

usługi: 47,6 %

Najszybciej rozwijającym się podsektorem jest komunikacja, której wzrost wynosi blisko 20 % rocznie. 

Głównym problemem rolnictwa jest fakt, że 80 % gruntów stanowią małe gospodarstwa rolne, stosujące archaiczne metody uprawy ziemi. Główne uprawy: kawa, sizal, herbata, nerkowce, tytoń, goździki, kukurydza, pszenica, kassawa, banany, owoce, warzywa.

Przemysł: przetwórstwo rolne (cukier, piwo, papierosy, sznurek sizalowy); wydobycie (diamenty, złoto i żelazo), sól, soda kalcynowana; cement, rafinacja ropy naftowej, obuwie, odzież, produkty z drewna, nawozy.

Tabela najważniejszych wskaźników makroekonomicznych *

*wg danych Banku Światowego

Handel zagraniczny

Głównymi partnerami handlowymi Tanzanii są Chiny, Indie, Unia Europejska (UE) oraz Południowoafrykańska Wspólnota Rozwoju (SADC) i Wspólnota Wschodnioafrykańska (EAC).

W ramach EAC - Kenia, Tanzania, Uganda, Sudan Południowy, Rwanda i Burundi - w styczniu 2010 roku przyjęły wspólną zewnętrzną taryfę celną (CET), składającą się z trzech stawek: 0 % (surowce i dobra inwestycyjne), 10 % (dobra pośrednie) i 25 % (gotowe produkty). Opłaty w wysokości do 100 % stosuje się jedynie do produktów, które są uznane za wrażliwe w państwach członkowskich, a należą do nich: kukurydza, ryż, cement, cukier i produkty mleczne. Jednakże unia celna nie została jeszcze w pełni wdrożona, ponieważ istnieje długa lista wyjątków od Wspólnej Taryfy Zewnętrznej oraz bezcłowego przepływ towarów i usług. Konieczne są również prace techniczne w celu zharmonizowania i modernizacji procedur celnych w głównych portach wejścia EAC. Jednym z najważniejszych partnerów handlowych Tanzanii jest Unia Europejska. Większość eksportu Tanzanii  do państw UE stanowi żywność (ponad 50 %). Państwa UE eksportują zaś do Tanzanii przede wszystkim maszyny (55 % całości eksportu) i chemikalia.

Inwestycje zagraniczne

Dane dotyczące bezpośrednich inwestycji zagranicznych (Foreign Direct Investment, FDI) publikowane są corocznie w "World Investment Report" wydawanym przez UNCTAD. 

Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach i porozumieniach o charakterze gospodarczym

ACP, AfDB, AU, EAC, EADB, FAO, G-77, IAEA, IBRD, ICAO, ICRM, IDA, IFAD, IFC, IFRCS, ILO, IMF, IMO, IMSO, Interpol, IOC, IOM, IPU, ISO, ITSO, ITU, ITUC, MIGA, MONUSCO, NAM, OPCW, SADC, UN, UNAMID, UNCTAD, UNESCO, UNHCR, UNIDO, UNIFIL, UNMISS, UNOCI, UNWTO, UPU, WCO, WFTU, WHO, WIPO, WMO, WTO.

Stosunki gospodarcze z Unią Europejską

Tanzania należy do państw najsłabiej rozwiniętych (LDC). Korzysta z preferencyjnego traktowania w dostępie do rynku UE i podlega reżimowi „wszystko oprócz broni” (EBA).

Uwaga: 1 lipca 2020 r. Tanzania dołączyła do grupy państw o średnim dochodzie według klasyfikacji Banku Światowego: przekroczyła ona próg dochodu narodowego brutto (DNB) na mieszkańca dzielący państwa o niskim i średnim-niskim dochodzie wynoszący 1 036 USD. Wejście Tanzanii do grona państw o średnim dochodzie w klasyfikacjach Banku Światowego nie oznacza jednak, że Tanzania opuściła grupę państw LDC.

Wzajemne inwestycje

W Tanzanii realizowane są kontrakty w ramach Umowy między Rządem RP a Rządem Zjednoczonej Republiki Tanzanii o udzieleniu kredytu w ramach pomocy wiązanej z 28 września 2015 r. 

Dostęp do rynku dla polskich towarów i usług

Tanzania jest państwem charakteryzującym się stabilnością polityczną, stabilnym kursem waluty, korzystnym położeniem geograficznym. Jest członkiem EAC, która jest obszarem unii celnej 5 państw regionu. W Tanzanii dynamicznie rozwija się sektor telekomunikacji i IT. Siła robocza jest tania. Tanzania jest państwem atrakcyjnym turystycznie (zwłaszcza Zanzibar i parki narodowe na północy kraju).

Słabe strony rynku tanzańskiego to przede wszystkim wysoki fiskalizm państwa, wciąż stosunkowo wysoki poziom korupcji, brak stabilnych regulacji prawnych i podatkowych oraz niski poziom edukacji. Przeszkodą dla importerów są cła i sposób działania władz portowych powodujące m.in. opóźnienia w odprawach. Skomplikowana dokumentacja i odmienny od europejskiego sposób działania urzędów powodują opóźnienia w wydawaniu różnego typu zezwoleń. Niekorzystny stan dróg oraz ich zakorkowanie i nierozwinięta sieć połączeń kolejowych, morskich i lotniczych stwarzają problemy operacyjne i logistyczne związane z transportem towarów. Dostępność internetu ogranicza się do większych, jednak technologia sieci komórkowych oraz bankowości mobilnej jest dobrze rozwinięta.

W opublikowanym przez Bank Światowy zestawieniu „Doing Business 2020”, Tanzania pod względem warunków sprzyjających do prowadzenia działalności gospodarczej, zajmuje 141. pozycję wśród 190 ujętych w rankingu gospodarek świata. W porównaniu z edycją tego rankingu z 2018 r., pozycja Tanzanii w tym zakresie uległa pogorszeniu o 4 pozycje.

W odniesieniu do kategorii handel zagraniczny, Tanzania zajmuje 182. pozycję, co oznacza brak zmiany w porównaniu z rankingiem z 2018r. Obowiązujące procedury importowe w Tanzanii wymagają sporządzenia 10 dokumentów.  Całkowity niezbędny czas na procedury importowe w Tanzanii (dokumentacja i odprawa na granicy) to 642 godziny. Koszty związane z procedurami importowymi to 1725 USD. Aktualne procedury eksportowe w Tanzanii wymagają sporządzenia 12 dokumentów. Całkowity niezbędny czas na procedury eksportowe w Tanzanii (dokumentacja i odprawa na granicy) to 192 godziny. Koszty związane z procedurami eksportowymi wynoszą 1450 USD.

Dostęp do rynku pracy

Wniosek o pozwolenie na pracę w Tanzanii jest w rzeczywistości wnioskiem o zezwolenie na pobyt czasowy. Wyróżnione są trzy klasy pozwoleń na pobyt (A, B, C). Wnioski należące do kategorii A i B powinny być złożone w biurze imigracyjnym w Dar es Salaam. Klasa A dotyczy wniosków na pobyt dla osób zainteresowanych prowadzeniem działalności handlowej, rolniczej, hodowlą zwierząt, rozpoznawaniem złóż, górnictwem i produkcją. Zgoda na pobyt wydawana jest na okres dwóch lat z możliwością przedłużenia (po wniesieniu ponownej opłaty) do lat czterech. Koszt zależy od sektora działalności i waha się od 2000 USD do 3000 USD. Pozwolenia należące do klasy B dotyczą osób, które otrzymały ofertę pracy w Tanzanii. Koszt pozwolenia wynosi 2000 USD i jest wydawany na okres dwóch lat. Klasa C dotyczy studentów i naukowców, którzy chcą podjąć naukę lub prowadzić badania w Tanzanii, misjonarzy, naukowców, lekarzy i wolontariuszy. Wnioski należące do kategorii C należy składać do regionalnego biura emigracji w państwie, w którym aplikant rezyduje. Koszt pozwolenia wynosi 200-500 USD. Najbardziej aktualne informacje dostępne są na stronie Immigration Department. 

Nabywanie i wynajem nieruchomości

Publiczne grunty w Tanzanii sklasyfikowane są w następujący sposób: grunty miejskie, grunty wiejskie oraz grunty  zarezerwowane. Zgodnie z ustawą o ziemi z 1999 r. wszystkie grunty w Tanzanii należą do państwa. Ziemię można jednak nabyć na trzy sposoby: poprzez nadanie prawa użytkowania przez rząd, udostępnianie ziemi przez TIC (Tanzania Investment Centre), leasing gruntów zajmowanych przez sektor prywatny. Dzierżawa, jak i inne formy nabycia nieruchomości, są przyznawane na okresy krótko i długoterminowe. Długoterminowe prawo dzierżawy pozwala na użytkowanie gruntu od 5 do 99 lat i jest odnawialne. W przypadku gruntów miejskich wniosek należy złożyć do Urban Authority Allocation Committee. W razie pozytywnego rozpatrzenia wniosek jest uzupełniany poprzez uiszczenie odpowiednich opłat, certyfikat stwierdzający zajęcie danej posiadłości, certyfikat rejestracji wydany przez Registrar of Titles. W przypadku gruntów rolnych procedura jest bardziej rozwinięta i wymaga zatwierdzenia m.in. przez Ministerstwo Ziemi. Agencja rządowa TIC asystuje przy realizacji wszystkich procedur dotyczących dzierżawy ziemi. 

System zamówień publicznych

Prawo o zamówieniach publicznych w Tanzanii regulowane jest dwoma ustawami z 2004 i 2011 r. Na podstawie ustawy z 2004 r. uruchomiono organ kontroli i monitoringu – Public Procurement Regulatory Authority (PPRA), którego struktura umożliwia zdecentralizowane działanie w zakresie realizacji zamówień publicznych, na poziomie rządowym i samorządowym. Ustawa obejmuje wszelkie zasady funkcjonowania systemu zamówień publicznych, w tym wprowadza kodeks postępowania, jak również sankcje karne i dyscyplinarne za jej naruszenie. Wszelkie szczegóły dotyczące zamówień publicznych, jak również obowiązujące akty prawne, są dostępne na stronie PPRA.

Głównym wyzwaniem w nawiązywaniu kontaktów biznesowych jest nastawienie na osobisty kontakt i osobistą relację między kontrahentami. Utrudnione, choć nie niemożliwe, jest budowanie relacji handlowych zdalnie.

Ministerstwo Przemysłu i Handlu
Tanzania Investment Centre
Tanzania Private Sector Foundation
European Union Business Group Tanzania