Edukacja Ekologiczna

Do dziś, na całym świecie, powstało ok. 3000 parków narodowych, z czego ponad 400 w Europie. Wszystkie te obszary chronią  miejsca najcenniejsze przyrodniczo. W Polsce istnieją 23 obiekty tej rangi, które zostały utworzone na obszarach wyróżniających się szczególnymi wartościami przyrodniczymi i kulturowymi  i od 90 lat stanowią najważniejszy element systemu ochrony dziedzictwa przyrodniczego. Na ściśle określonym obszarze parku narodowego, który wg polskiego prawa nie może być mniejszy niż 1000 ha, ochronie podlega  cała przyroda ożywiona i nieożywiona – zwierzęta, rośliny, grzyby, ekosystemy i ich wzajemne oddziaływania,  gleba, stosunki wodne, a także krajobraz. Dbają o to pracownicy Polskich Parków Narodowych – specjaliści wielu dziedzin, których zadaniem jest ochrona zasobów przyrodniczych, prowadzenie badań naukowych, a także edukacja oraz udostępnianie chronionego w parkach dziedzictwa.

Ochrona przyrody w parkach narodowych przybiera różną postać. W Polsce, na większości obszarów prowadzona jest ochrona czynna, polegająca na odtwarzaniu przekształconych już ekosystemów lub podtrzymywaniu istnienia siedlisk oraz gatunków, które nie przetrwałyby bez wsparcia człowieka. Aby zachować górskie polany w Gorczańskim Parku Narodowym, które  w przeszłości powstały w wyniku ludzkiej działalności, konieczne jest prowadzenie tam wypasu owiec lub ich koszenie i odkrzaczanie. Podobnie jest w przypadku podmokłych łąk w Biebrzańskim Parku Narodowym. Ekosystemy te powstały w wyniku współdziałania ze sobą zjawisk naturalnych (klimatu i procesów geologicznych) oraz ekstensywnej gospodarki człowieka. Bagienne łąki i turzycowiska, tak jak gorczańskie hale, wymagają koszenia i wypasu. W przeciwnym wypadku przestaną istnieć, a ich miejsce zajmą zakrzaczenia i lasy złożone z wierzby, brzozy i osiki, co spowoduje zanikanie siedlisk ptaków typowych dla terenów otwartych. A przecież Biebrzański Park Narodowy to jedna z ich największych ostoi tego typu w Europie! Aby popularyzować ideę czynnej ochrony przyrody Biebrzański Park Narodowy organizuje Mistrzostwa Świata w Koszeniu Bagiennych Łąk dla Przyrody „Biebrzańskie Sianokosy”. Zmagania na biebrzańskich łąkach naprawdę mają rangę międzynarodową – oprócz polskiej uczestniczyły w nich reprezentacje Austrii, Belgi, Białorusi, Kanady, Słowacji i Węgier. W szranki stają też drużyny reprezentujące Polskie Parki Narodowe m.in. Kampinoski PN, Tatrzański PN, Świętokrzyski PN, Wielkopolski PN, Wigierski PN i Białowieski PN.

W innych miejscach działania ochronne mogą polegać na wytyczeniu obszarów ochrony ścisłej. W takich miejscach zasadniczo nie prowadzi się zabiegów ochrony czynnej, chociaż podejmuje się konieczne działania związane np. z zapewnieniem bezpieczeństwa turystów,  gaszeniem pożarów oraz ochroną przed kłusownictwem. Działania te mają charakter doraźny bądź prewencyjny. Znacząca większość obszarów objętych ochroną ścisłą jest wyłączona z bezpośredniej ingerencji człowieka i pozostawiona do obserwacji przebiegu naturalnych procesów przyrodniczych, badań naukowych i prac monitoringowych.  Tu przyroda rządzi się własnymi prawami.

Warto pamiętać, że najstarszym polskim parkiem narodowym i bez wątpienia  najbardziej znanym na świecie. wpisany na listę światowego dziedzictwa ludzkości UNESCO, jest Białowieski Park Narodowy gdyż pierwsze fragmenty dzisiejszego parku objęto ochroną już 100 lat temu.

zdjęcie: Poleski PN - rozlewisko żurawi fot. S. Wróbel