Archiwalna strona Ministerstwa Gospodarki Morskiej
i Żeglugi Śródlądowej

Zachowanie dobrego stanu środowiska mórz europejskich przy jednoczesnym zapewnieniu i utrzymaniu ich zasobów i możliwości korzystania z usług morskich to ogromne wyzwanie wymagające zintegrowanego podejścia państw Wspólnoty. W Unii Europejskiej przyjęto rozwiązanie uniwersalne dla zróżnicowanych mórz Unii Europejskiej, w tym Bałtyku - ramową Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/56/WE z dnia 17 czerwca 2008 r. ustanawiającą ramy działań Wspólnoty w dziedzinie polityki środowiska morskiego.

Załącznik III tej dyrektywy został zmieniony w 2017 r. dyrektywą Komisji (UE) 2017/845 z dnia 17 maja 2017 r. zmieniającą dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/56/WE w odniesieniu do przykładowych wykazów elementów branych pod uwagę przy opracowaniu strategii morskich.

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A32017L0845

Celem dyrektywy jest osiągnięcie dobrego stanu środowiska wód morskich do 2020 r. Realizacja tego założenia odbywa się głównie poprzez zapobieganie degradacji środowiska morskiego, odtwarzanie ekosystemów morskich oraz zapobieganie i eliminowanie zanieczyszczeń środowiska morskiego.

Transpozycja dyrektywy do prawodawstwa polskiego nastąpiła przede wszystkim poprzez ustawę z dnia 4 stycznia 2013 r. o zmianie ustawy - Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw.

Zgodnie z dyrektywą w celu ochrony środowiska wód morskich opracowuje się i wdraża strategię morską, która jest zbiorem typowych instrumentów ochrony środowiska ukierunkowanych na ochronę środowiska morskiego. Na strategię morską składają się:

• opracowanie wstępnej oceny stanu środowiska wód morskich
• określenie właściwości typowych dla dobrego stanu środowiska wód morskich
• wyznaczenie celów środowiskowych dla wód morskich oraz związanych z nimi cech
• opracowanie i wdrożenie programu monitoringu wód morskich
• opracowanie i wdrożenie krajowego programu ochrony wód morskich

Jednym z ważniejszych zadań Państw Członkowskich jest obowiązek cyklicznej (co sześć lat) aktualizacji strategii morskich zgodnie z art. 17 dyrektywy. W pierwszym cyklu wdrażania zostały przygotowane i przekazane do Komisji Europejskiej następujące dokumenty:

• wstępna ocena stanu środowiska wód morskich (dokument został przyjęty przez Radę Ministrów 10 listopada 2014 r. a następnie przekazany do Komisji Europejskiej)

http://www.gios.gov.pl/bip/artykuly/1290/Ramowa-dyrektywa-w-sprawie-strategii-morskiej-2008-56-WE

• zestaw właściwości typowych dla dobrego stanu środowiska wód morskich (dokument został przyjęty przez Radę Ministrów 10 listopada 2014 r. a następnie przyjęty w drodze rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 maja 2016 r.);

http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20160000813

• zestaw celów środowiskowych dla wód morskich (dokument został przyjęty przez Radę Ministrów 6 listopada 2015 r. a następnie przyjęty w drodze rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 17 lutego 2017 r.);

http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20170000593

• program monitoringu wód morskich (dokument został przyjęty przez Radę Ministrów 3 czerwca 2015 r. a następnie przekazany do Komisji Europejskiej);

http://www.gios.gov.pl/bip/artykuly/1290/Ramowa-dyrektywa-w-sprawie-strategii-morskiej-2008-56-WE

• krajowy program ochrony wód morskich (dokument został uzgodniony z członkami Rady Ministrów 2 grudnia 2016 r. a następnie przyjęty w drodze rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 grudnia 2017 r.).

http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20170002469

Obecnie trwa drugi cykl dyrektywy, którego pierwszym etapem jest aktualizacja wstępnej oceny stanu środowiska wód morskich wraz z aktualizacją zestawu właściwości typowych dla dobrego stanu środowiska wód morskich. Na podstawie obu dokumentów wykonana została aktualizacja zestawu celów środowiskowych dla wód morskich. Zgodnie z harmonogramem wynikającym z dyrektywy aktualizacje dokumentów powinny zostać wykonane do 15 lipca 2018 r. a następnie przekazane do Komisji Europejskiej w terminie 3 miesięcy od dnia dokonania aktualizacji.

Zwiększanie stopnia redukcji fosforu w ściekach odprowadzanych z oczyszczalni

Ścieki są jednym ze źródeł fosforu dopływającego do Morza Bałtyckiego. W Krajowym Programie Ochrony Wód Morskich (dalej: KPOWM), przyjętym 11 grudnia 2017 r., ujęto działanie ukierunkowane na zwiększenie stopnia usuwalności fosforu w ścieków odprowadzanych z oczyszczalni (kod działania MTM1_1). Propozycja ta związana była z zapewnieniem właściwego wdrażania ustawodawstwa unijnego w zakresie ochrony wód, w związku z realizacją zapisów dyrektywy ws. strategii morskiej, w powiązaniu z dyrektywą ściekową i dyrektywą azotanową oraz zaleceń Helsińskiej Komisji HELCOM, działającej w imieniu Regionalnej Konwencji o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego. Działanie zostało zaplanowane do realizacji w perspektywie do roku 2020 r. i zakłada promowanie wśród operatorów oczyszczalni idei zmniejszenia ładunku fosforu odprowadzanego do wód oraz zachęcanie operatorów do dobrowolnego dostosowania się do limitów postulowanych przez HELCOM, tj. 0,5 mg P/l w przypadku oczyszczalni o wielkości ponad 100 000 RLM i 1 mg P/l w przypadku mniejszych oczyszczalni (zalecenie).

W ramach przeprowadzenia akcji promocyjnej uświadamiającej znaczenie redukcji fosforu dla ochrony wód oraz promującej rekomendacje HELCOM w dniu 8 października 2019 r. w gmachu Ministerstwa Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej odbyło się spotkanie pt. ”Zwiększenie stopnia redukcji fosforu w ściekach odprowadzanych z oczyszczalni” poświęcone szerszemu aspektowi ochrony wód morskich przed zanieczyszczeniem, który ma stanowić początek dialogu w tym zakresie. Z tego względu przedstawiciele ministerstwa przedstawili zgromadzonym działania wynikające z międzynarodowych i regionalnych uregulowań. W tym kontekście poruszone zostały kwestie legislacji unijnej, zaleceń HELCOM, jak również możliwości jakie stwarza wdrażana Strategia UE dla regionu Morza Bałtyckiego.

Polska prowadzi szereg działań na rzecz ograniczania eutrofizacji Bałtyku, m.in. poprzez udział w makroregionalnej strategii Unii Europejskiej – Strategii UE dla regionu Morza Bałtyckiego. Wraz z Finlandią współprzewodniczymy obszarowi tematycznemu „Biogeny”, w ramach którego prowadzone są prace w zakresie zarządzania biogenami poprzez ograniczanie spływów z rolnictwa, leśnictwa, akwakultury i ścieków i wsparcie recyklingu biogenów. Działania polegają na wspieraniu formułowania i wdrażania projektów flagowych Strategii, które przyczyniają się do ograniczenia zrzutów substancji biogennych do Morza Bałtyckiego i łagodzenia tym samym problemu eutrofizacji.

Kompleksowe podejście do problemu biogenów obejmuje także inwestycje w rozwój gospodarki wodno-ściekowej. W ramach funkcjonującego od 2003 r. Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych do końca 2017 r. wybudowano ok. 84,8 tys. km sieci kanalizacyjnej oraz 410 nowych oczyszczalni ścieków. Przeprowadzono również 1656 inwestycji w zakresie modernizacji i/lub rozbudowy oczyszczalni ścieków komunalnych. Na inwestycje przeznaczono w sumie 65,8 mld zł, w tym 45,9 mld zł na sieć kanalizacyjną.

Spotkanie stanowiło także okazję do przedstawienia informacji na temat aktualnie toczących się prac na forum UE w zakresie projektu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie minimalnych wymogów dotyczących ponownego wykorzystania wody, którego celem jest przyczynienie się do zmniejszenia niedoboru wody w całej UE przede wszystkim poprzez zwiększenie wykorzystania wody odzyskiwanej ze ścieków komunalnych i przeznaczanej do nawadniania w rolnictwie.

W spotkaniu udział wzięli przedstawiciele oczyszczalni ścieków, Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Państwowego Przedsiębiorstwa Wodnego Wody Polskie, jak również przedstawiciele uczelni wyższych (Uniwersytetu Warszawskiego, Politechniki Białostockiej, Uniwersytetu Zielonogórskiego, Politechniki Częstochowskiej), a także przedstawiciele podmiotów stosujących technologie oczyszczania ścieków, odzysku i wykorzystania fosforu, którzy zaprezentowali swoje doświadczenia oraz realizowane innowacyjne projekty, co jest szczególnie cenne w perspektywie wyzwań stojących przed Polską i przełożyć się może na skuteczność podejmowanych działań w dziedzinie redukcji biogenów, także z wykorzystaniem nowatorskich projektów w zakresie technologicznych możliwości podwyższenia redukcji tego rodzaju zanieczyszczeń oraz przy uwzględnieniu aktualnego potencjału technologicznego operatorów oczyszczalni w zakresie podwyższonej redukcji fosforu ze ścieków.

Zdaniem obecnych na spotkaniu przedstawicieli przedsiębiorstw wodno-kanalizacyjnych branża już obecnie redukuje więcej fosforu niż wynika to z obowiązujących przepisów prawa. Dotyczy to szczególnie dużych oczyszczalni. Zmniejszenie limitów, co postulują m.in. wytyczne HELCOM może zatem głównie wpływać na małe podmioty, obsługujące poniżej 100 000 RLM.

Kwestie kontrowersyjne dotyczyły także wątpliwości, ile w rzeczywistości ton fosforu oczyszczalnie odprowadzają do Bałtyku i w jaki sposób poziomy te powinny korespondować z przyjmowanymi celami redukcyjnymi, zwłaszcza w kontekście generowanego w konsekwencji podwyższonych ambicji wzrostu kosztów, co w dalszej konsekwencji może wpłynąć na podwyższenie taryf, szczególnie w mniejszych miejscowościach.

Postulaty, jakie zgłaszali przedstawiciele operatorów, dotyczyły także opracowania symulacji wyników podwyższonej redukcji fosforu w ściekach w ujęciu kosztowym oraz skoncentrowaniu wysiłków na rzecz zwiększenia odzysku osadów fosforu ze ścieków, jako dobrej praktyki, wpisującej się w realizację koncepcji gospodarki o obiegu zamkniętym.

Uczestnicy spotkania byli zgodni, co do potrzeby kontynuowania dyskusji w tym obszarze, co przełoży się na skuteczność podejmowanych działań w dziedzinie redukcji biogenów, uznając, że rozpoczęty dialog będzie początkiem procesu operacjonalizacji przyszłych działań oraz wypracowania praktycznych rozwiązań zmierzających do osiągnięcia tego celu.

Poniżej publikujemy materiały do pobrania: