Portal Interoperacyjności
i Architektury

Na podstawie Aktu w sprawie Interoperacyjnej Europy podmioty unijne oraz organy sektora publicznego krajów członkowskich UE, w tym Polski, są zobligowane do przeprowadzania ocen interoperacyjności oferowanych rozwiązań cyfrowych. Efektem przeprowadzenia oceny jest przygotowanie i opublikowanie podsumowującego ją sprawozdania. Oceny te są dalej nazywane w tekście „ocenami interoperacyjności transgranicznej” (skrót: OIT).

Wymagane działanie polega na ocenie efektów planowanych zmian w nowej lub przygotowywanej elektronicznej usłudze publicznej na podmioty publiczne z innych krajów UE. Ocenę taką organ przeprowadza przed zatwierdzeniem zmian, które są planowane w usłudze. W ramach oceny identyfikuje się interesariuszy planowanej lub funkcjonującej już usługi. Do przeprowadzania oceny należy wykorzystywać wytyczne Europejskich Ram Interoperacyjności. Ocena obejmuje także analizę dostępnych rozwiązań europejskich, które mogą być wykorzystane w usłudze.

Oceny interoperacyjności transgranicznej mają ułatwiać interakcje cyfrowe (w tym wspierać przepływ danych) między organizacjami publicznymi, co ma zasadnicze znaczenie dla mobilności obywateli i przedsiębiorstw w całej UE. Oceny pomagają zmniejszać obciążenia administracyjne nakładane na obywateli i przedsiębiorców, ponieważ lepszy przepływ danych między instytucjami pozwala na łatwiejsze załatwianie spraw administracyjnych. W szczególnych przypadkach może skutkować tym, że sprawa obywatela czy przedsiębiorcy będzie mogła być załatwiona bez potrzeby jego angażowania. Oceny interoperacyjności transgranicznej promują także partnerskie uczenie się instytucji od siebie nawzajem, poprawiając tym samym jakość i dostępność transeuropejskich cyfrowych usług publicznych.

Oceny interoperacyjności transgranicznej zawierają elementy z wymiaru prawnego, organizacyjnego, semantycznego i technicznego interoperacyjności. Dzięki temu pozwalają na głębsze zrozumienie oddziaływania danej usługi, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu na podmioty publiczne z innych krajów.

Przeprowadzanie oceny interoperacyjności transgranicznej przynosi szereg korzyści także dla podmiotu, którego ten obowiązek dotyczy. Podmiot przeprowadzający ocenę czerpie szereg korzyści, które można podzielić na wewnętrzne i zewnętrzne.

Do korzyści zewnętrznych wynikających z przeprowadzenia ocen interoperacyjności transgranicznej można zaliczyć:

• Korzyści ekonomiczne
  Ułatwiona wymiana danych między publicznymi systemami teleinformatycznymi różnych krajów zmniejsza potrzebę manualnej pracy, zwiększając tym samym poziom automatyzacji usługi, co prowadzi do redukcji kosztów administracyjnych. Standaryzacja i lepszy dostęp do danych publicznych sprzyjają rozwojowi innowacyjnych rozwiązań cyfrowych, które mogą być wdrażane na szeroką skalę. Dzięki temu państwa członkowskie mogą unikać powielania kosztownych inwestycji w różne, niespójne systemy.
   
• Korzyści społeczne
  Obywatele i przedsiębiorstwa mogą korzystać z usług administracji publicznej bez barier technologicznych, niezależnie od kraju zamieszkania. Interoperacyjność transgraniczna umożliwia obywatelom równy dostęp do publicznych usług cyfrowych innych krajów, także w mniej rozwiniętych regionach. Transparentność i spójność w działaniu administracji publicznej wzmacniają zaufanie obywateli do instytucji.
   
• Zacieśnianie współpracy międzynarodowej
  Interoperacyjność transgraniczna sprzyja eliminacji barier prawnych, organizacyjnych semantycznych i technicznych, umożliwiając efektywną realizację wspólnych inicjatyw ponadgranicznych. Akt ws. Interoperacyjnej Europy stwarza ramy dla państw członkowskich, aby wymieniały doświadczenia i wspólnie pracowały nad rozwiązaniami problemów publicznych. Harmonizacja procedur administracyjnych pomaga zbliżyć kraje członkowskie i zmniejsza podziały wynikające z różnic kulturowych i dotyczących sfery cyfrowej.
   
• Wymiana dobrych praktyk
  Państwa członkowskie mogą czerpać z doświadczeń innych krajów, wdrażając najlepsze praktyki w zakresie cyfrowego zarządzania sferą publiczną. Wspólne platformy i bazy wiedzy ułatwiają identyfikację oraz propagowanie efektywnych modeli działania. Szkolenia i wymiana wiedzy między instytucjami wzmacniają kompetencje kadry administracyjnej.
   
• Rozwój rynku cyfrowego
  Harmonizacja standardów dotyczących danych i systemów teleinformatycznych, która ułatwia integrację usług cyfrowych w całej UE, sprzyja rozwojowi jednolitego rynku cyfrowego. Firmy zyskują dostęp do większej liczby rynków bez konieczności adaptowania produktów do lokalnych specyfikacji. Jednolite zasady i ułatwienia dla przedsiębiorstw zwiększają atrakcyjność inwestycyjną rynku europejskiego nie tylko dla podmiotów z UE, ale także spoza Unii Europejskiej.
   
• Tworzenie europejskiego społeczeństwa informacyjnego
  Inicjatywy związane z interoperacyjnością transgraniczną zmniejszają wykluczenie cyfrowe poprzez umożliwienie dostępu do zaawansowanych usług w całej Europie. Kampanie promujące interoperacyjność i związane z nią rozwiązania pomagają zwiększyć wiedzę społeczeństwa o korzyściach płynących ze stosowania nowoczesnych technologii. Standaryzowane elektroniczne usługi publiczne oraz rozwiązania cyfrowe wspierają poczucie przynależności do zintegrowanej Europy.
   

Oceny interoperacyjności transgranicznej pomimo swojego zewnętrznego oddziaływania przynoszą też korzyści wewnętrzne dla zobligowanych podmiotów publicznych, wśród których wymienić można:

• Zwiększenie efektywności operacyjnej
  Wdrożenie rozwiązań interoperacyjnych wspiera automatyzację i standaryzację procedur, co redukuje czas i koszty związane z obsługą międzynarodowych operacji. Dzięki zgodności systemów z międzynarodowymi standardami unika się problemów wynikających z braku kompatybilności technologicznej.
   
• Poszerzenie dostępu do rynków zagranicznych
  Podmiot, który spełnia wymogi interoperacyjności transgranicznej, może oferować swoje usługi publiczne w wielu krajach bez konieczności dodatkowych adaptacji. Wysoki poziom interoperacyjności jest atutem w rozmowach z innymi organami sektora publicznego, a także dostawcami usług i produktów z obszaru IT.
   
• Poprawa zgodności z regulacjami międzynarodowymi
  Ocena interoperacyjności transgranicznej wspiera dostosowanie działalności do przepisów unijnych (np. dyrektyw dotyczących transportu, telekomunikacji czy ochrony danych) oraz standardów globalnych. Przestrzeganie norm międzynarodowych, unijnych i krajowych minimalizuje ryzyko kar finansowych czy problemów prawnych.
   
• Wzrost zaufania partnerów i użytkowników
  Potwierdzenie interoperacyjności buduje reputację podmiotu publicznego jako partnera godnego zaufania w sferze międzynarodowej. Inne podmioty publiczne cenią rozwiązania, które są łatwe w integracji z ich systemami, a obywatele i przedsiębiorcy doceniają płynność ich działania.
   
• Optymalizacja kosztów i zasobów
  Interoperacyjność transgraniczna pozwala na unifikację rozwiązań technologicznych, co zmniejsza wydatki na adaptację i konserwację publicznych systemów teleinformatycznych w różnych krajach. Dzięki standaryzacji wdrożenia nowych systemów IT lub usług cyfrowych w kolejnych krajach stają się szybsze i mniej skomplikowane.

W myśl Aktu ws. Interoperacyjnej Europie podmiotami zobligowanymi do przeprowadzania ocen interoperacyjności transgranicznej są w szczególności organy sektora publicznego.

Organ sektora publicznego - w rozumieniu Aktu, za dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1024 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie otwartych danych i ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego – oznacza „państwo, władze regionalne lub lokalne, podmioty prawa publicznego lub związki złożone z co najmniej jednej takiej instytucji lub z co najmniej jednego takiego podmiotu prawa publicznego”.

Pojęcie „podmiotu prawa publicznego” zostało zdefiniowane w art. 1 ust. 9 dyrektywy 2004/18/WE (Dyrektywa 2004/18/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi) i art. 2 ust. 1 lit. a dyrektywy 2004/17/WE (Dyrektywa 2004/17/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. koordynująca procedury udzielania zamówień przez podmioty działające w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych). Zgodnie z definicjami zawartymi w tych przepisach za podmiot prawa publicznego uważany jest każdy podmiot:

1. ustanowiony w szczególnym celu zaspokajania potrzeb w interesie ogólnym, które nie mają charakteru przemysłowego ani handlowego;
2. posiada osobowość prawną oraz;
3. spełnia co najmniej jeden z trzech poniższych warunków: a) finansowany jest w przeważającej części przez państwo, jednostki samorządu terytorialnego lub inne podmioty prawa publicznego, b) jego zarząd podlega nadzorowi ze strony tych podmiotów, c) ponad połowa składu jego organu administrującego, zarządzającego lub nadzorczego została wyznaczona przez państwo, jednostki samorządu terytorialnego lub inne podmioty prawa publicznego.

Analizując zapisy unijne i odnosząc je do polskiego porządku prawnego można zatem stwierdzić, że organami sektora publicznego będą wszystkie te jednostki publiczne, które w ramach swojej działalności pożytkują środki budżetowe ze Skarbu Państwa zgodnie opisanymi wyżej kryteriami. W myśl tej analizy podmiotami zobligowanymi do przeprowadzenia ocen interoperacyjności transgranicznej i przygotowania oraz publikowania sprawozdań w polskiej przestrzeni publicznej są:

• organy administracji rządowej: naczelne i centralne oraz terenowe;
• organy administracji samorządowej;
• jednostki sektora publicznego takie, jak publiczne szkoły czy szpitale;
• wszelkie inne jednostki, które korzystają ze środków publicznych zgodnie opisanymi wyżej kryteriami.

Zgodnie z przepisami Aktu ws. Interoperacyjnej Europy oceny interoperacyjności transgranicznej należy przeprowadzać od 12 stycznia 2025 roku.

Akt ws. Interoperacyjnej Europy opisuje oceny interoperacyjności transgranicznej w artykule 3.

Rada ds. Interoperacyjnej Europy przyjęła 5 grudnia 2024 r. wytyczne do przeprowadzania ocen interoperacyjności transgranicznej, które opisują szczegółowo proces ich przeprowadzania. Wytyczne są obecnie dostępne w języku angielskim (dokument załączony na dole niniejszej strony). Jak tylko pojawi się oficjalne tłumaczenie wytycznych, zostaną one także opublikowane na tej stronie.

Ogólna procedura przeprowadzania ocen interoperacyjności transgranicznej – na podstawie informacji ze strony Interoperable Europe:

1. Najpierw musisz zadać sobie pytanie, czy ocena jest w ogóle konieczna. Zależy to od tego, czy rozwijana usługa cyfrowa obejmuje wiążące wymagania, które mają wpływ na interoperacyjność transgraniczną. Na przykład, jeśli pracujesz nad aplikacją mobilną dla lokalnej elektronicznej usługi publicznej taką, jak aplikacja parkingowa dla jednej gminy, nie musisz przeprowadzać oceny interoperacyjności transgranicznej. Jest ona wymagana tylko w przypadku usług, które obejmują transgraniczną wymianę danych.
2. Kolejnym krokiem jest zidentyfikowanie wiążących wymagań, które mają wpływ na interakcję z organami publicznymi w innych krajach UE lub na szczeblu UE. Zazwyczaj wynikają one z przepisów, ale można je również znaleźć w dokumentach zamówień publicznych. Na przykład przepisy mogą wymagać opracowania lub integracji systemów informatycznych lub innych rozwiązań cyfrowych, takich jak interfejsy API.
3. Po zidentyfikowaniu wiążących wymagań następnym krokiem jest identyfikacja interesariuszy elektronicznej usługi publicznej. Obejmuje to użytkowników końcowych takich, jak obywatele lub przedsiębiorstwa, oraz inne organy publiczne zaangażowane w wymianę danych. Uzyskanie opinii wszystkich zapewnia, że ​​usługa spełnia ich potrzeby.
4. Następnie przyjrzyj się istniejącym dostępnym rozwiązaniom interoperacyjnym. Czy jest coś, co już istnieje i co możesz ponownie wykorzystać? Zawsze lepiej jest ponownie wykorzystać rozwiązanie niż wyważać otwarte drzwi — oszczędza to zarówno czas, jak i zasoby.
5. Na koniec, gdy wszystko jest już zrobione, musisz opublikować swoje ustalenia w raporcie. Ten krok jest niezbędny, ponieważ dzielenie się tym, czego się nauczyłeś, buduje wiedzę i pomaga innym administracjom publicznym w poprawie transgranicznej interoperacyjności wykraczającej poza jeden projekt.

Organ sektora publicznego publikuje sprawozdanie z oceny interoperacyjności transgranicznej na oficjalnej stronie internetowej. Sprawozdanie należy publikować na stronie podmiotowej BIP organu, który przeprowadził ocenę.

Po wejściu w życie przygotowywanej nowelizacji ustawy o informatyzacji i po powstaniu nowego repozytorium interoperacyjności sprawozdania z ocen interoperacyjności transgranicznej będą publikowane w repozytorium interoperacyjności.

Zgodnie z przepisami Aktu ws. Interoperacyjnej Europy organ również udostępnia to sprawozdanie drogą elektroniczną Radzie ds. Interoperacyjnej Europy. Będzie to możliwe po udostępnieniu przez Komisję Europejską narzędzia do przekazywania sprawozdań.

Zakres sprawozdania został określony w Załączniku do Aktu ws. Interoperacyjnej Europy.

Sprawozdanie publikuje się:

• w formacie dla danych zawierających dokumenty tekstowe, określonym w Załączniku 2 do rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności, minimalnych wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych (Dz.U. z 2024 r. poz. 773) oraz;
• w formacie nadającym się do odczytu maszynowego, ułatwiającym tłumaczenie maszynowe.

Specyfikacja formatu nadającego się do odczytu maszynowego oraz narzędzie do przygotowania sprawozdania w takim formacie zostanie udostępniona przez Komisję Europejską.