Portal Interoperacyjności
i Architektury

Państwa członkowskie UE tworzą elektroniczne usługi publiczne odpowiadając na indywidualne potrzeby obywateli, przedsiębiorców i podmiotów publicznych. Mogłoby się zatem wydawać się, że z uwagi na zróżnicowane realia tych krajów tworzone rozwiązania cyfrowe nie będą przydatne w innych państwach. Nic bardziej mylnego! Rozwiązania cyfrowe (w całości lub części), ich kod komputerowy, metodyki, standardy i specyfikacje mogą być z pożytkiem wykorzystywane przez inne państwa. Branie pod uwagę dobrych praktyk w zakresie elektronicznych usług publicznych może przyczyniać się do tworzenia nowych oraz doskonalenia istniejących rozwiązań, a także – co jest szczególnie ważne – do świadczenia usług elektronicznych dla osób z innego kraju. Służy to tworzenia spójnego rynku cyfrowego o charakterze transgranicznym, co pozwala każdemu mieszkańcowi obszaru UE na wygodniejszą pracę, edukację czy załatwianie spraw administracyjnych w innym kraju.

Osiągnięcie takiej współpracy w sektorze cyfrowym jest możliwe dzięki efektywnej interoperacyjności transgranicznej. Czym jest interoperacyjność? Według uproszczonej definicji to zdolność podmiotów do współdziałania poprzez wymianę danych w postaci elektronicznej. A aspekt transgraniczny dotyczy wymiany takich danych pomiędzy podmiotami z różnych krajów.

Poczytaj więcej o interoperacyjności w artykule: Czym jest interoperacyjność i podejście architektoniczne?

W kwietniu 2024 roku wszedł w życie Akt w sprawie Interoperacyjnej Europy (ang. Interoperable Europe Act), przyjęty jako rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/903. Ma on na celu poprawę interoperacyjności podmiotów publicznych w Unii Europejskiej.

• Ram współpracy transgranicznej: W przepisach ustanowiono mechanizmy umożliwiające sprawne świadczenie usług publicznych na poziomie międzynarodowym, np. w zakresie uznawania kwalifikacji zawodowych, wymiany danych dotyczących zdrowia czy zarządzania podatkami i cłami.
• Wdrożenia założeń Cyfrowej Dekady: Dokument wspiera realizację celu, by do 2030 r. wszystkie kluczowe usługi publiczne w UE były dostępne w formie elektronicznej. Ma to obejmować m.in. rozwiązania promujące zasadę jednorazowości (ang. once-only principle), gdzie dane są udostępniane transgranicznie tylko raz.
• Powołania Rady ds. Interoperacyjnej Europy: Zadaniem Rady jest rozwój i nadzór nad wdrażaniem wspólnych rozwiązań technicznych i prawnych. Akt wspiera także otwartość rządów i współpracę z sektorem prywatnym oraz naukowym. Polska, tak jak inne kraje członkowskie UE, jest reprezentowana w Radzie ds. Interoperacyjnej Europy.
• Zwiększenia dostępność usług: Szczególną uwagę zwrócono na dostępność cyfrową, tak aby osoby starsze, z niepełnosprawnościami i inne grupy wrażliwe mogły korzystać z elektronicznych usług publicznych na równi z innymi.

Akt ws. Interoperacyjnej Europy wywiera skutki na poziomie instytucjonalnym, legislacyjnym i operacyjnym w pracach Unii Europejskiej, wspierając jednocześnie państwa członkowskie w realizacji celów zapewniających zwiększenie poziomu interoperacyjności.

• Pomoc w koordynacji działań państw członkowskich Unii Europejskiej
  Działania Komisji Europejskiej mają zapewnić spójność we wdrażaniu ram interoperacyjności w całej Unii oraz wspierać wymianę wiedzy, doświadczeń i najlepszych praktyk między państwami członkowskimi ​
   
• Tworzenie i rozwój ram interoperacyjności
  Planowany jest dalszy rozwój Europejskich Ram Interoperacyjności (EIF), obejmujących wspólne standardy prawne, organizacyjne, techniczne i semantyczne sprzyjające interoperacyjności oraz promowaniu zasad otwartości i dostępności w projektowaniu rozwiązań cyfrowych.​
   
• Powołanie Rady ds. Interoperacyjnej Europy
  Utworzenie Rady ds. Interoperacyjnej Europy, organu odpowiedzialnego za monitorowanie i nadzorowanie realizacji celów Aktu. Rada ta kieruje dalszym rozwojem wspólnych rozwiązań, a także ma zapewniać strategiczne wsparcie państwom członkowskim​. Pierwsze posiedzenie Rady odbyło się 5 grudnia 2024 r. w Brukseli.
   
• Wsparcie finansowe
  Komisja Europejska jest odpowiedzialna za dostarczanie środków finansowych wspierających państwa członkowskie w implementacji interoperacyjnych rozwiązań, w szczególności w kontekście projektów transgranicznych. Finansowanie może obejmować programy badawcze, szkoleniowe i technologiczne związane z interoperacyjnością.
   
• Rozwój systemów wspierających interoperacyjność
  UE zobowiązana jest do opracowania wspólnych narzędzi, takich jak systemy wymiany danych czy platformy umożliwiające transeuropejską wymianę informacji między administracjami publicznymi oraz wytworzenia oznaczeń i certyfikacji dla zgodnych rozwiązań technologicznych.
  ​
• Monitoring i ewaluacja
  Komisja Europejska prowadzi monitoring wdrażania Aktu i raportuje postępy do Parlamentu Europejskiego oraz Rady UE. Komisja Europejska odpowiada także za ocenę efektywności działań i ewentualne rekomendacje dotyczące przyszłych zmian lub ulepszeń.​
   
• Wsparcie w cyfrowej transformacji
  UE promuje innowacje technologiczne oraz wspiera państwa w integracji systemów cyfrowych zgodnie z celem Cyfrowej Dekady, tj. pełnej dostępności usług publicznych w formie cyfrowej do 2030 r.​

Komisja Europejska pełni rolę kluczowego koordynatora, regulatora oraz wsparcia finansowego i organizacyjnego, pomagającego w skutecznym wdrożeniu interoperacyjności w całej Unii.

Akt ws. Interoperacyjnej Europy jest dokumentem wysokopoziomowym, oddziałującym bezpośrednio na organy sektora publicznego państw członkowskich UE.

• Wdrożenie ram interoperacyjności
  Państwa są zobligowane dostosować swoje systemy administracyjne do wspólnych Europejskich Ram Interoperacyjności (ang. European Interoperability Framework, EIF) oraz zapewnić zgodność z europejskimi specyfikacjami technicznymi oraz wymogami prawnymi i organizacyjnymi, które pozwolą na wymianę danych między systemami publicznymi na poziomie UE​.
   
• Wspieranie rozwoju innowacji technicznych
  Niezbędne jest tworzenie otwartych rozwiązań technicznych w administracji publicznej, promujących otwartość w sferze cyfrowej.
  Państwo powinno współpracować z sektorem prywatnym, naukowym i innymi podmiotami w celu opracowywania innowacyjnych rozwiązań tego rodzaju.​
   
• Utworzenie struktur zarządzania
  Władze krajowe zobowiązane są aktywnie uczestniczyć w powołanej Radzie ds. Interoperacyjnej Europy, zapewniając tym samym efektywną współpracę międzynarodową. Państwa członkowskie są odpowiedzialne za organizowanie struktur na poziomie lokalnym i regionalnym w celu wspierania realizacji zasad interoperacyjności​. W Polsce właściwym organem krajowym oraz pojedynczym punktem kontaktowym ws. Aktu jest minister właściwy ds. informatyzacji.
   
• Szkolenia i wymiana wiedzy
  Państwa powinny wspierać rozwój kompetencji cyfrowych w sektorze publicznym, promując wymianę wiedzy i doświadczeń między instytucjami UE​. Zobacz sekcję „Edukacja” na naszym portalu: https://www.gov.pl/web/ia/edukacja.
   
• Stosowania zasady jednorazowości
  Państwa muszą wdrażać zasadę, zgodnie z którą dane udostępniane przez obywateli lub przedsiębiorstwa w jednym kraju UE mogą być wykorzystywane przez administracje innych państw bez konieczności ponownego ich dostarczania.
   
• Oceny interoperacyjności transgranicznej i udostępnianie rozwiązań
  Organy sektora publicznego są zobowiązane do przeprowadzania ocen interoperacyjności transgranicznej.
  Organy te udostępniają każdemu innemu podmiotowi unijnemu lub organowi sektora publicznego, który o to wystąpi, interoperacyjne rozwiązanie wspierające transeuropejskie cyfrowe usługi publiczne, w tym dokumentację techniczną oraz – w stosownych przypadkach – historię wersji, udokumentowany kod źródłowy oraz odniesienia do zastosowanych otwartych standardów lub specyfikacji technicznych.

Zadania te mają na celu stworzenie zintegrowanego, cyfrowego systemu usług publicznych w całej Unii Europejskiej. Pozwoli to docelowo na zwiększenie poziomu współpracy elektronicznej pomiędzy państwami członkowskimi, wymiany dobrych praktyk i dalszego rozwoju jednolitego rynku cyfrowego Europy.