Współpraca polsko-ukraińska
Polsko – Ukraińska Komisja ds. Wód Granicznych
Podstawa prawna i nadrzędny cel współpracy
Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Ukrainy o współpracy
w dziedzinie gospodarki wodnej na wodach granicznych, podpisana została w Kijowie, w dniu 10 października 1996 r. Jako strategiczny cel współpracy strony wskazały zagwarantowanie racjonalnego zagospodarowania wód granicznych i poprawy ich jakości, jak też zapewnienie zachowania ekosystemów. Zawierając Umowę strony kierowały się przekonaniem, że ochrona i wykorzystanie wód granicznych, ochrona przed szkodami powodowanymi przez wody graniczne są ważnymi zadaniami, których skuteczne rozwiązanie może być zapewnione tylko przez ścisłą współpracę w dziedzinie gospodarki wodnej. W Umowie strony odwołały się do Traktatu miedzy Rzecząpospolitą Polską
a Ukrainą o dobrym sąsiedztwie, przyjaznych stosunkach i współpracy, z dnia 18 maja 1992 r.
Zasięg terytorialny współpracy
W rozumieniu Umowy polsko – ukraińskiej, wody graniczne oznaczają rzeki i inne wody powierzchniowe, którymi przebiega granica oraz wody powierzchniowe i podziemne przecięte granicą państwową. Współpraca polsko – ukraińska obejmuje znaczącą cześć transgranicznej zlewni Bugu oraz Sanu, rzek będących częścią międzynarodowego obszaru dorzecza Wisły. Długość Bugu wynosi ok. 772 km, a jego zlewnia leży na terenie Polski, Ukrainy i Białorusi. Źródła Bugu znajdują się na Ukrainie,
a ujście, do Narwi, na terytorium Polski. Średni przepływ w dolnym biegu, wynosi 154 m³/s, co czyni Bug czwartą co do wielkości rzeką Polski. San jest prawobrzeżnym dopływem Wisły, jego źródła znajdują się na Ukrainie. Długość rzeki wynosi 457,76 km. Zgodnie z dokumentacją graniczną odcinek wodny granicy Polski i Ukrainy wynosi łącznie 287,97 km i przebiega na rzekach: Bugu - 227,77 km, Sanie - 59,21 km oraz Kanale Zawadówka - 0,99 km. Charakter transgraniczny mają także rzeki Wiar, Wisznia, Szkło, Lubaczówka, które przecinają granicę państwową.
Struktura organizacyjna Polsko – Ukraińskiej Komisji ds. Wód Granicznych
Platformę współpracy stanowi Polsko-Ukraińska Komisja do spraw Wód Granicznych. W skład Komisji wchodzą Delegacje Stron złożone z Pełnomocników Rządów, ich Zastępców, Sekretarzy, Członków oraz Kierowników Grup Roboczych, którzy są wybierani spośród odpowiednich organów gospodarki wodnej. Funkcję Pełnomocnika Rządu RP ds. Współpracy z Ukrainą pełni przedstawiciel ministerstwa właściwego ds. gospodarki wodnej (Ministerstwa Infrastruktury), w randze zastępcy ministra. Również funkcje Zastępcy Pełnomocnika i Sekretarza pełnią przedstawiciele ministerstwa właściwego
ds. gospodarki wodnej. Członkami Delegacji Polskiej są przedstawiciele Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie, w tym Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej w Lublinie i Rzeszowie, Zarządu Zlewni w Przemyślu, Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowego Instytutu Badawczego, Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska oraz Komendy Głównej Straży Granicznej. Pełnomocnikiem Rady Ministrów Ukrainy ds. Współpracy z Polską jest przedstawiciel Państwowej Agencji Zasobów Wodnych Ukrainy w randze prezesa lub jego zastępcy. Zadaniem Pełnomocników
i ich Zastępców jest dbałość o wypełnianie zobowiązań stron wynikających z Umowy. Utrzymują oni bezpośrednią łączność, w razie potrzeby powołują ekspertów i zwołują spotkania. Sekretarze odpowiedzialni są za sporządzanie protokołów i innych dokumentów współpracy. Raz w roku odbywa się posiedzenie Komisji, podczas którego dokonuje się oceny realizacji prac, wysłuchuje sprawozdań grup roboczych i zatwierdza plany pracy.
Polsko - ukraińskie Grupy Robocze
Współpraca podzielona jest na cztery obszary i realizowana jest przez cały rok w ramach polsko - ukraińskich Grup Roboczych, które działają na podstawie statutu Komisji, mandatów
i regulaminów oraz planów pracy zatwierdzanych podczas posiedzeń Komisji.
- Grupa Robocza HH ds. hydrometeorologii i hydrogeologii
Grupa HH prowadzi badania, obserwacje oraz wymianę danych w zakresie hydrometeorologii
i hydrogeologii wód granicznych. Po stronie polskiej za zadania Grupy HH odpowiada Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowy Instytut Badawczy z siedzibą w Warszawie. W ramach Grupy HH współpracuje także Stacja Hydrologiczno-Meteorologiczna w Lublinie-Radawcu oraz Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy PIG-PIB Oddział Karpacki. Po stronie ukraińskiej za współpracę odpowiada Ukraińskie Centrum Hydrologiczno – Meteorologiczne przy pomocy Regionalnego Centrum Hydrologiczno – Meteorologicznego we Lwowie oraz Regionalnego Centrum Hydrologiczno – Meteorologicznego Obwodu Wołyńskiego w Łucku.
W ramach prac grupy HH odbywa się codzienna wymiana operacyjnych danych hydrologiczno – meteorologicznych do sporządzania prognoz hydrologicznych. Dane hydrometeorologiczne
i hydrogeologiczne na potrzeby bilansów wodnych, wymieniane są w cyklach kwartalnych. Strony wykonują także wspólne pomiary przepływów oraz wspólne przekroje geodezyjne w wybranych profilach Bugu. Na podstawie uzgodnionych danych sporządzane są roczne charakterystyki hydrologiczne ustalonych profili.
Bieżąca informacja ze stacji wodowskazowych i opadowych umożliwia ocenę sytuacji hydrologiczno – meteorologicznej w ukraińskiej części zlewni Bugu. Na bieżąco analizowane są też prognozy na potrzeby codziennej osłony hydrologicznej. Prognozy z modelu meteorologicznego otrzymywane są
z trzydniowym wyprzedzeniem i zawierają dane dotyczące dobowej sumy opadów i średniej dobowej temperatury powietrza. Wyniki tych prognoz wprowadzane są do modelu hydrologicznego, podliczającego stosunek opadu/tajania do odpływu, następnie przekazywane są one do biur prognoz hydrologicznych i używane do formułowania komunikatów i ostrzeżeń hydrometeorologicznych.
- Grupa Robocza OW ds. ochrony wód granicznych przed zanieczyszczeniem
Do zadań Grupy OW należy monitoring stanu wód granicznych. Po stronie polskiej za zadania grupy odpowiada Główny Inspektorat Ochrony Środowiska - Regionalne Wydziały Monitoringu Środowiska w Lublinie i Rzeszowie. Za analizę prób odpowiadają Centralne Laboratoria Badawcze GIOŚ, oddziały w Lublinie i Rzeszowie. Po stronie ukraińskiej za współpracę odpowiada Zlewniowy Zarząd Zasobów Wodnych we Lwowie, podlegający Państwowej Agencji Zasobów Wodnych Ukrainy, Biuro Regionalne Zasobów Wodnych Obwodu Wołyńskiego, Lwowskie Regionalne Centrum Hydrometeorologii oraz Wołyńskie Obwodowe Centrum Hydrometeorologii.
Do stałych zadań Grupy OW należy badanie jakości wód w zlewniach Bugu i Sanu. W zlewni Bugu każda strona ma po cztery punkty pomiarowo – kontrolne, strona polska: Kryłów, Zosin, Horodło, Dorohusk, strona ukraińska: Litowież, Ambuków, Uściług, Zabuże. W zlewni Sanu, punkty pomiarowo – kontrolne umieszczone są na rzekach Wisznia i Szkło. Po stronie polskiej: na Wiszni w Gajach, na Szkle w Budzyniu, po stronie Ukraińskiej: na Wiszni w Czerwoniewie, na Szkle w Krakowcu. Z pobranych prób wykonuje się analizę 9 wskaźników, tj.: zawiesina ogólna, BZT5, tlen rozpuszczony, azot amonowy, azot azotynowy, fosforany, chlorki i siarczany. Próby pobierane są 6 razy w roku. O jakość i porównywalność badań dbają eksperci ds. jakości analiz, którzy opracowują programy pomiarowe i ujednolicają metody badawcze. Raz w roku odbywa się wspólny pobór prób, wykonywany przez obie strony w tym samym czasie. Na Bugu pobór ten odbywa się w punkcie pomiarowo – kontrolnym zlokalizowanym na przejściu granicznym Zosin-Uściług, w zlewni Sanu wspólny pobór odbywa się w punktach pomiarowo – kontrolnych na Wiszni i Szkle, jednocześnie po obu stronach granicy. Wspólne pobory pozwalają na weryfikację metod pomiarowych stosowanych po obu stronach. Wyniki badań i obserwacji służą do sporządzania rocznej oceny jakości wód granicznych. Ocena ta dotyczy wód Bugu oraz rzek w zlewni Sanu. Grupa OW zajmuje się także identyfikacją potencjalnych źródeł zanieczyszczeń wód granicznych.
Ponadto Grupa OW podejmuje działania w przypadku wystąpienia nadzwyczajnego zanieczyszczenia wód granicznych. Do działań tych należy wymiana informacji i ostrzeżeń, a także usuwanie skutków awarii. Za zarządzanie kryzysowe odpowiadają właściwe organy obu stron. Po stronie polskiej zawiadamiane jest Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludności Głównej Państwowej Straży Pożarnej, wioś Lublin i Rzeszów, urzędy wojewódzkie, urzędy marszałkowskie oraz Państwowe Centrum Zarzadzania Kryzysowego. Po stronie ukraińskiej, na poziomie państwowym współpracują Ministerstwo Środowiska i Zasobów Naturalnych, Państwowa Agencja Zasobów Wodnych, Państwowa Służba ds. Nadzwyczajnych Sytuacji oraz Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska.
- Grupa Robocza PL ds. planowania wód granicznych
Grupa PL odpowiada za planowanie gospodarowania wodami granicznymi pod kątem ich wykorzystania do celów użytkowych oraz wdrażanie unijnych przepisów wodnych w zlewniach Bugu
i Sanu. Po stronie polskiej za zadania grupy odpowiada Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie, w szczególności Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej w Rzeszowie i Lublinie. Współpracują także Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego i Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Lublinie. Po stronie ukraińskiej za współpracę odpowiada Zlewniowy Zarząd Zasobów Wodnych we Lwowie podlegający pod Państwową Agencję Zasobów Wodnych Ukrainy. Współpracują także nowo utworzone zarządy dorzeczy.
We współpracy z partnerem ukraińskim ważna jest znajomość sytuacji politycznej i gospodarczej stron. Rolą Grupy PL jest wymiana informacji dotyczącej kierunków polityki wodnej, planowania i zarządzania zasobami wodnymi, a także wzajemne informowanie się o zmianach w przepisach i strukturze instytucjonalnej. Równie ważna jest rola grupy związana z implementowaniem unijnych dyrektyw wodnych. Ukraina aktualnie posiada status państwa stowarzyszonego z Unią Europejską i przechodzi reformę administracyjną w dziedzinie zarzadzania zasobami wodnymi. W kontekście powyższego strony wymieniają się danymi na potrzeby opracowania planów gospodarowania wodami i innych dokumentów planistycznych, wynikających z przepisów RDW. Pomocne w realizacji tego zadania są plany zarządzania zasobami wodnymi, które strony prowadziły w dotychczasowej współpracy.
W zakresie planowania gospodarczego wód granicznych strony przeprowadzają analizę i wymianę informacji odnośnie do poboru wody i zrzutu ścieków w zlewniach Bugu i Sanu. Przy tym zadaniu prowadzona jest inwentaryzacja sieci wodociągowych i kanalizacyjnych oraz oczyszczalni ścieków
w obszarze przygranicznym.
Grupa PL koordynuje współpracy z pozostałymi grupami roboczymi w ramach Komisji, a także
z administracją samorządową i organami zarządzającymi zasobami wodnymi. W tym celu grupa monitoruje realizowane w zlewni Bugu projekty polsko – ukraińsko – białoruskie w zakresie gospodarki wodnej, a także współpracę dwustronną pomiędzy regionalnymi jednostkami gospodarki wodnej. Na podstawie umowy o współpracy w zlewni Bugu zarządy regionalne stron prowadzą wymianę informacji dotyczących sytuacji wodnej i meteorologicznej. Prowadzona jest stała analiza poziomów i zużycia wody do celów prognozowania przeciwpowodziowego oraz oceny jakości wód na odcinku granicznym Bugu. Działania te wspomagają system osłony państwa przed zagrożeniem powodziowym oraz nadzwyczajnymi zanieczyszczeniami.
- Grupa Robocza OP ds. ochrony przeciwpowodziowej, regulacji i melioracji
Głównym zadaniem Grupy OP jest utrzymanie drożności cieków wodnych i zabezpieczeń terenów przygranicznych w celu ochrony przed powodzią. Po stronie polskiej za zadania grupy odpowiada Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie, w szczególności Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej w Lublinie i Rzeszowie. Po stronie ukraińskiej za współpracę odpowiada Zlewniowy Zarząd Zasobów Wodnych we Lwowie podlegający Państwowej Agencji Zasobów Wodnych Ukrainy, współpracują nowo utworzone zarządy dorzeczy.
Grupa OP dokonuje objazdów wód granicznych, podczas których lokalizowane są problemy
i konieczne roboty utrzymaniowe w obrębie wód granicznych oraz urządzeń wodnych. Drobniejsze prace, które nie wymagają dużych nakładów czasowych i finansowych ekipa terenowa wykonuje samodzielnie. Większe naprawy i remonty, wymagające inwestycji są wykonywane zgodnie
z harmonogramem lub zgłaszane do odpowiednich organów wodnych. Do katalogu prac i robót grupy OP należą: naprawczo – odtworzeniowe korygowanie koryta i wzmacnianie brzegów ulegających erozji, oczyszczanie światła otworów pod mostami z naniesionych przez wodę zanieczyszczeń, konserwacja obiektów hydrotechnicznych, koszenie zarośli i traw na brzegach wód, likwidacja nielegalnych wysypisk śmieci i inne.
Treść umowy: