Aktualizacja informacji nt. współpracy międzynarodowej na wodach transgranicznych w latach 2021 – 2022

Polska prowadzi aktywną współpracę na wodach transgranicznych z pięcioma krajami sąsiedzkimi, tj. Ukrainą, Niemcami, Słowacją, Czechami i Litwą. Współpraca ta odbywa się w ramach pięciu komisji dwustronnych z poszczególnymi sąsiadami oraz Międzynarodowej Komisji Ochrony Odry przed Zanieczyszczeniem (MKOOpZ).

W 2022 r. odbyły się posiedzenia wszystkich powyższych komisji, podczas których podsumowana została współpraca za lata 2021 – 2022.

Współpraca na podstawie podpisanego w 2020 r. porozumienia z Białorusią, z uwagi na pogorszenie stosunków dwustronnych, aktualnie nie jest prowadzona. W ramach wód transgranicznych z Rosją współpraca nie odbywa się. Porozumienie zawarte w roku 1964 nadal obowiązuje na zasadzie sukcesji, jednak ze strony Rosji brak jest woli współpracy.

Wprowadzenie

Gospodarka wodna spełnia dwa kluczowe zadania, jest to utrzymywanie bezpieczeństwa ekologicznego oraz zapewnienie podaży dyspozycyjnych zasobów wodnych do celów gospodarczych i społecznych przy zachowaniu efektywności ekonomicznej. W obu przypadkach najważniejsze kwestie to jakość i ilość wody. Najlepsze rezultaty w gospodarce wodnej zapewniają działania obejmujące obszar całej zlewni. Wody transgraniczne stanowią znaczną część zasobów wodnych świata, dlatego odpowiedzialność za właściwe korzystanie ze wspólnych wód dotyczy wszystkich krajów mających do nich dostęp. Współpraca międzynarodowa na wodach transgranicznych stanowi integralną część gospodarki wodnej państwa i wspomaga jej ważne działania, w tym system ostrzegania przed niebezpiecznymi zjawiskami hydrometeorologicznymi, osłonę przeciwpowodziową kraju, a także przeciwdziałanie poważnym awariom.

Uwarunkowania geopolityczne współpracy międzynarodowej w gospodarce wodnej

Polska jako państwo członkowskie UE i sygnatariusz konwencji ONZ wypełnia zobowiązania dotyczące gospodarki wodnej, wynikające z prawa międzynarodowego.

Woda stanowiąca dziedzictwo ludzkości zajmuje ważne miejsce w spektrum zainteresowania Organizacji Narodów Zjednoczonych. Od 2003 r. koordynacją działań ONZ i organizacji międzynarodowych w kwestiach wodno-sanitarnych zajmuje się miedzyagencyjny podmiot ONZ
- UN Water, który wyznacza kierunki międzynarodowej polityki wodnej. Zarówno ONZ, jak i UE zobowiązują państwa członkowskie do zarządzania zasobami wodnymi w systemie zlewniowym oraz do współpracy transgranicznej w gospodarce wodnej.

Również położenie geograficzne Polski determinuje konieczność współpracy międzynarodowej na wodach transgranicznych. Granice Rzeczypospolitej Polskiej od strony lądu w ok. 43% długości przebiegają na wodach, głównie rzekach. Łącznie odcinki wodne granicy RP mają ponad 1318 km długości. Znaczący wpływ na zasoby wodne Polski ma w szczególności gospodarka w zlewni Bugu, na którym przebiega granica Polski z Białorusią i Ukrainą oraz w obszarze dorzecza Odry, który Polska dzieli z Niemcami i Czechami. Większość wód transgranicznych płynie z terytorium państw sąsiedzkich na terytorium Polski. Powoduje to, że państwo polskie jest „konsumentem” sposobu użytkowania wód przez naszych sąsiadów. Wody po wykorzystaniu za granicą dopływają na terytorium naszego kraju
w zmniejszonej ilości, niosąc pewien ładunek zanieczyszczeń.

Realizując interes publiczny Polski, a zarazem zobowiązania międzynarodowe, minister właściwy
ds. gospodarki wodnej prowadzi współpracę międzynarodową na wodach transgranicznych,
w kooperacji z innymi instytucjami państwowymi. Z dniem 13 listopada 2020 r. obowiązki ministra ds. gospodarki wodnej powierzone zostały Ministrowi Infrastruktury. Realizacja wspólnych działań wodnych z partnerami zagranicznymi wymaga utworzenia formalnych ram w kontekście prawnym, instytucjonalnym oraz finansowym.

Podstawy prawne

Współpraca międzynarodowa na wodach transgranicznych jest zarówno przedmiotem prawa międzynarodowego, jak i przepisów państwowych. Kierunki jej rozwoju wytyczane są przez instytucje międzynarodowe, a następnie implementowane do prawodawstwa krajowego, gdzie służą jako podstawa do zawierania umów o współpracy na wodach transgranicznych. Współpraca na rzecz wód transgranicznych jest przedmiotem wielu aktów prawa międzynarodowego, konwencji, traktatów
i umów międzynarodowych. Dwustronne umowy o współpracy na wodach granicznych są rozwinięciem zasad określonych w umowach wielostronnych, np. Konwencji o ochronie i użytkowaniu transgranicznych cieków wodnych i jezior międzynarodowych (Konwencji Wodnej) UNECE. Konwencja Wodna definiuje pojęcie wód transgranicznych, określając tym mianem każde powierzchniowe lub podziemne wody, które tworzą i przecinają granice między dwoma lub więcej państwami lub znajdują się na takich granicach. Państwa leżące w obrębie tej samej zlewni transgranicznej nazywane są państwami lub stronami nadbrzeżnymi. Strony nadbrzeżne zawierają umowy w celu rozwoju wspólnych działań i strategii obejmujących całą zlewnię transgraniczną. Do realizacji zadań strony powołują wspólne organy (komisje i grupy robocze). Działania komisji służą utrzymaniu wód zlewni na odpowiednim poziomie, wzajemnej informacji oraz zapobieganiu i przeciwdziałaniu groźnym zjawiskom hydrometeorologicznym i poważnym awariom.

Współpraca transgraniczna w gospodarce wodnej regulowana jest także przepisami Unii Europejskiej, w szczególności Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW) oraz Dyrektywy Powodziowej. UE realizuje zlewniowy system zarzadzania zasobami wodnymi i przyjmuje obszar dorzecza jako główną jednostkę przestrzenną gospodarowania wodami. Większość obszaru Unii Europejskiej i krajów pozaunijnych, które przyjęły RDW, przyporządkowana jest do międzynarodowych obszarów dorzeczy, z których największym jest obszar dorzecza Dunaju. Przepisy RDW wymagają, aby tam gdzie korzystanie z wód może powodować skutki transgraniczne, osiągniecie celów środowiskowych było skoordynowane dla całego obszaru dorzecza. Ponadto realizacja RDW przyczynia się do wdrażania zobowiązań wspólnotowych podjętych w ramach konwencji międzynarodowych, w szczególności Konwencji Wodnej.  

Polska dokonała implementacji międzynarodowych przepisów wodnych, w tym unijnych, poprzez przyjęcie ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne, które wprowadziło zlewniowy system zarządzania zasobami wodnym, z uwzględnieniem podziału państwa na obszary dorzeczy, regiony wodne i zlewnie. W dniu 20 lipca 2017 r. przyjęte zostało nowe Prawo wodne, które wprowadziło istotne zmiany instytucjonalne, poprzez utworzenie organu całościowo zarządzającego zasobami wodnymi - Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie (PGW WP). Wyznaczony został także nowy podział Polski na obszary dorzeczy. Wyznaczono 9 obszarów dorzeczy, tj.: Wisły, Odry, Łaby, Dunaju, Dniestru, Niemna, Pregoły, Świeżej i Banówki. Wszystkie one mają charakter międzynarodowy.

Przepisy wodne prawa międzynarodowego i krajowego stanowią podstawę do zawierania umów międzynarodowych, które określają cele i zakres współpracy w gospodarce wodnej. Zawierane są umowy obejmujące cały międzynarodowy obszar dorzecza, gdzie wszystkie kraje nadbrzeżne współdziałają w zintegrowanym gospodarowaniu wodami oraz umowy dwustronne, obejmujące swym zasięgiem fragment obszaru dorzecza położony wzdłuż wspólnej granicy państw stron. Umowy międzynarodowe dla całego obszaru dorzecza są szczególnie pożądaną formą prawną współpracy, gwarantującą najlepsze rezultaty w osiąganiu celów zarówno ekologicznych, gospodarczych jak też społecznych.

Ramy instytucjonalne

Przedstawiciele ministerstwa właściwego ds. gospodarki wodnej przewodniczą komisjom i koordynują współpracę na poziomie centralnym. Przede wszystkim zapewniają zgodność współpracy z kierunkiem polityki wodnej państwa, porządkiem prawnym oraz umowami międzynarodowymi. Minister właściwy ds. gospodarki wodnej podejmuje decyzje o rozszerzaniu współpracy na kolejne państwa sąsiedzkie lub jej zacieśnianiu, w odpowiedzi na zlewniowy system zarządzania wodami. Rolą ministra gospodarki wodnej jest prowadzenie rozmów negocjacyjnych oraz procedowanie nowych umów międzynarodowych po uzyskaniu właściwych pełnomocnictw ministra spraw zagranicznych, zgodnie
z ustawą o umowach międzynarodowych. Przewodniczący komisji przyjmują sprawozdania grup roboczych, opiniują dokumentację, metodologię współpracy, zatwierdzają plany prac i inwestycji.
W ministerstwie ds. gospodarki wodnej prowadzone są również sekretariaty komisji dwustronnych, odpowiedzialne za merytoryczną i organizacyjną obsługę delegacji polskiej. W ramach Międzynarodowej Komisji Ochrony Odry przed Zanieczyszczeniem (MKOOpZ), przedstawiciele ministerstwa właściwego ds. gospodarki wodnej uczestniczą także w pracach grup roboczych, gdzie realizują w szczególności zadania planistyczne, w kontekście implementacji unijnych dyrektyw wodnych.

W realizacji zadań gospodarki wodnej na wodach transgranicznych, w składach polskich części komisji oraz grup roboczych biorą udział przedstawiciele państwowych podmiotów zaangażowanych
w gospodarkę wodną, w szczególności PGW WP, z jego strukturami – regionalnymi zarządami gospodarki wodnej (RZGW), zarządami zlewni oraz nadzorami wodnymi. Do zadań jednostek Wód Polskich w ramach prac komisji dwustronnych należy planowanie wód granicznych poprzez przygotowanie dokumentów planistycznych, zgodnie z Prawem wodnym oraz Ramową Dyrektywą Wodną i Dyrektywą Powodziową, planowanie wód granicznych pod kątem wodno-gospodarczym,
w tym analiza przedsięwzięć gospodarczych na wodach granicznych, analiza poboru wód i warunków odprowadzania ścieków, zbieranie informacji dot. przedsięwzięć zaopatrzenia ludności w wodę pitną oraz przemysłu i rolnictwa w wodę użytkową oraz sporządzanie bilansów wodno-gospodarczych
i ilościowo – jakościowych. Ponadto jednostki Wód Polskich prowadzą prace utrzymaniowe na wodach transgranicznych, zgodnie z katalogiem określonym w Prawie wodnym. Realizacja tych działań wymaga zarówno prac konserwacyjnych, jak i inwestycyjnych.

Monitoringiem wód transgranicznych zajmuje się Główny Inspektorat Ochrony Środowiska,
w szczególności regionalne wydziały monitoringu środowiska (RWMŚ). Do zadań GIOŚ należą pobory prób, zgodnie z harmonogramem monitoringu na dany rok kalendarzowy, a następnie laboratoryjne badania parametrów fizykochemicznych i chemicznych pobranych próbek. Strony wymieniają się wynikami badań, które są wykorzystywane do różnych celów. Na podstawie wyników badań sporządzane są m.in. roczne raporty jakości wód transgranicznych. Strony dbają o jakość badań
i porównywalność danych, pracując nad ujednolicaniem systemu monitoringu. W ramach planowych prac na wodach granicznych prowadzony jest głównie monitoring diagnostyczny, w wyniku którego możliwe jest sklasyfikowanie jednolitych części wód powierzchniowych, poprzez przypisanie ich do jednej z pięciu klas stanu / potencjału ekologicznego, dwóch klas stanu chemicznego i dwóch klas stanu wód oraz monitoring operacyjny, służący określaniu stanu tych części wód, w przypadku których uznano, że istnieje ryzyko, iż cele środowiskowe nie zostaną osiągnięte. W szczególnych okolicznościach może zostać także przeprowadzony monitoring badawczy do określenia skutków przypadkowego zanieczyszczenia. Jest on również wykorzystywany w systemie przeciwdziałania poważnym awariom.

Kolejnym zaangażowanym podmiotem jest Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowy Instytut Badawczy (IMGW-PIB), który uczestniczy w pracach grup roboczych ds. hydrometeorologii
i hydrogeologii. Do zadań IMGW-PIB należy pomiar dobowych przepływów w profilach rzek granicznych, codzienna wymiana informacji w zakresie hydrologii wód transgranicznych, przygotowywanie tablic wartości przepływów za rok hydrologiczny, ocena sytuacji hydrologicznej za rok kalendarzowy, aktualizacja list punktów pomiarowych i inne. W dziedzinie hydrogeologii prowadzone są wspólne pomiary poziomu wód podziemnych. Wyniki pomiarów służą hydrologom do wykreślenia krzywej przepływów, aby na jej podstawie wygenerować wartości przepływów dziennych, średnie wartości miesięczne, średnie wartości roczne oraz z wielolecia.

Zadania IMGW-PIB na wodach transgranicznych stanowią integralną część Systemu Monitoringu
i Osłony Kraju (SMOK). Struktura SMOK jest bardzo rozbudowana, obejmuje sieć stacji hydrometrycznych, opadowych, meteorologicznych i synoptycznych, łącznie ponad 1100 instalacji. Produktem końcowym funkcjonowania SMOK jest prosty i niezawodny system pozyskiwania dużej ilości danych oraz ich sprawnego przetwarzania w jak najdokładniejszą prognozę dostarczaną do odbiorcy końcowego. SMOK umożliwia ostrzeganie społeczeństwa z odpowiednim wyprzedzeniem przed nadchodzącym groźnym zjawiskiem oraz wczesne informowanie właściwych służb
o konieczności podjęcia działań chroniących społeczeństwo przed skutkami tych zjawisk.

Zadania dotyczące wód podziemnych prowadzi Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy (PIG-PIB), który wykonuje stacjonarne obserwacje hydrogeologiczne w ramach monitoringu granicznego wód podziemnych w strefach przygranicznych. Pobierane są próbki wód podziemnych
i pomiary polowe, a następnie odbywa się analiza parametrów fizyko-chemicznych wód podziemnych. Na podstawie tych obserwacji opracowywana jest ocena stanu wód podziemnych, w której określa się stan jednolitych części wód podziemnych oraz jakość wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi.

Ponadto w zadaniach współpracy międzynarodowej na wodach transgranicznych biorą udział także urzędy wojewódzkie, w szczególności wojewódzkie centra zarządzania kryzysowego (WCZK), które współpracują z członkami grup roboczych komisji dwustronnych w przypadkach zagrożenia poważną awarią. Ich rolą jest zapewnienie skuteczności systemów ostrzegawczo – alarmowych oraz planów zarządzania na wypadek wystąpienia poważnych awarii, aktualizowanie listy potencjalnych źródeł zanieczyszczeń awaryjnych, opracowywanie wytycznych dotyczących działań zapobiegawczych w celu zmniejszenia ryzyka i wpływu poważnych awarii na wody transgraniczne, a także współudział we wdrażaniu Ramowej Dyrektywy Wodnej w aspekcie zanieczyszczeń awaryjnych.

Administracją granicy państwowej na odcinkach wodnych zajmuje się Komenda Główna Straży Granicznej (KGSG), we współpracy z komisjami dwustronnymi ds. wód transgranicznych.

Źródła finansowania

Do podstawowych źródeł finansowania zadań w gospodarce wodnej, w tym na wodach granicznych należą:

• środki własne instytucji państwowych, w tym ministerstwa ds. gospodarki wodnej, PGW WP, IMGW-PIB, PIG-PIB, GIOŚ,
• środki z dotacji z budżetu państwa,
• Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko,
• regionalne programy operacyjne poszczególnych województw,
• dotacje finansowe z budżetu jednostek samorządu terytorialnego,
• Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (Bank Światowy),
• Bank Rozwoju Rady Europy,
• pożyczki i kredyty,
• Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Oraz wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej,
• możliwe do pozyskania są także środki z programów Europejskiej Współpracy Terytorialnej Interreg, np. Program Współpracy Terytorialnej Polska – Saksonia, Polska – Brandenburgia,
  Polska – Meklemburgia – Pomorze Przednie.

W zakresie finansowania potencjalne źródło stanowią fundusz narodowy i wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej (NFOŚiGW oraz WFOŚiGW). Udział ww. funduszy
w finansowaniu projektów objętych współpracą międzynarodową odbywa się zgodnie z zasadami pozyskiwania środków NFOŚiGW dla przedsięwzięć w obszarze gospodarki wodnej, objętych programem priorytetowym NFOŚiGW.

Komisje międzynarodowe na obszarach dorzeczy, jak Międzynarodowa Komisja Ochrony Odry przed Zanieczyszczeniem (MKOOpZ) realizują zadania w ramach swoich budżetów, które zasilane są głównie ze składek państw członkowskich. Dzięki specjalnie wyasygnowanym środkom finansowym możliwe jest realizowanie działalności podstawowej, organizacji spotkań z obsługą tłumaczeniową, przygotowanie publikacji, organizacja warsztatów, a także utrzymanie sekretariatu MKOOpZ.

W przypadku komisji dwustronnych, spotkania w ramach harmonogramu posiedzeń oraz planów pracy grup roboczych uzależnione są od możliwości pokrycia kosztów przez jednostki macierzyste, co może powodować trudności w ich sfinansowaniu. Prace mandatowe grup roboczych realizowane są
w ramach zadań własnych instytucji macierzystych i jako takie finansowane są w ramach ich budżetów. W szczególności do zadań takich należą pomiary hydrologiczne i hydrogeologiczne, monitoring wód powierzchniowych i podziemnych, prace utrzymaniowe zabezpieczeń przeciwpowodziowych, urządzeń hydrotechnicznych i cieków wodnych. Zadania wiążące się z inwestycjami, takie jak budowa
i modernizacja budowli hydrotechnicznych, infrastruktury przeciwpowodziowej, urządzeń zapewniających drożność cieków, etc. wymagają pozyskiwania środków finansowych w ramach programów i dotacji z UE oraz międzynarodowych instytucji finansowych. Podmioty realizujące zadania współpracy korzystają ze środków zarówno na poziomie regionalnym, krajowym, jak
i międzynarodowym.

Formy współpracy

Platformę organizacyjno – techniczną współpracy na wodach transgranicznych stanowią komisje, które odpowiadają za realizację zadań wynikających z umów międzynarodowych i dwustronnych. Zarządzanie zasobami wodnymi w układzie zlewniowym najskuteczniej gwarantują komisje dla obszarów dorzeczy. W Europie tą formą współpracy objętych jest kilka największych dorzeczy. Utworzone zostały: Międzynarodowa Komisja Ochrony Dunaju, Międzynarodowa Komisja Ochrony Renu, Międzynarodowa Komisja Ochrony Łaby, Międzynarodowa Komisja Ochrony Odry przed Zanieczyszczeniem, Komisja ds. Zrównoważonego Użytkowania i Ochrony Dorzecza Dniestru.
Polska przystąpiła do Umowy w sprawie Międzynarodowej Komisji Ochrony Odry przed Zanieczyszczeniem (MKOOpZ), zawartej z Niemcami i Czechami dla Międzynarodowego Obszaru Dorzecza Odry (MODO). Ponadto Polska posiada status obserwatora w Komisji Łabskiej oraz pośrednio współpracuje z Komisją Dniestrzańską, realizując niektóre jej zadania we współpracy z partnerem ukraińskim. Zawartych zostało także 6 umów dwustronnych, regulujących stosunki formalno-prawne w gospodarce na wodach transgranicznych pomiędzy Polską a krajami sąsiednimi, tj.: Niemcami, Ukrainą, Słowacją, Litwą, Czechami i Białorusią.

Organami wykonawczymi komisji dwustronnych są grupy robocze. Struktura i zadania grup roboczych w ramach wszystkich pięciu komisji dwustronnych są podobne. Funkcjonują dwustronne grupy robocze ds. planowania wód transgranicznych, które sporządzają bilanse wodno-gospodarcze zasobów wodnych, a także dbają o zgodność działań z wykładnią unijnych dyrektyw wodnych; dwustronne grupy robocze ds. ochrony przed zanieczyszczeniem, które zajmują się monitorowaniem wód powierzchniowych i obserwacją wód podziemnych; grupy robocze ds. utrzymania i ochrony przeciwpowodziowej, których celem jest dbanie aby cieki wodne spełniały kryteria użyteczności, w tym dla celów żeglugowych, energetycznych, migracji ryb, a także aby nie stwarzały one zagrożenia powodziowego oraz dwustronne grupy robocze ds. hydrometeorologii i hydrogeologii zajmujące się obserwacją poziomu wód i przepływów oraz pozyskiwaniem, przetwarzaniem i udostępnianiem danych hydrometeorologicznych i hydrogeologicznych. Zadania grup wynikające z ich mandatów oraz planów pracy realizowane są w państwach stron przez cały rok. Roczna współpraca grup roboczych jest podsumowywana i sprawozdawana Komisji podczas posiedzeń.

W Polsce wschodniej duży wpływ na gospodarkę wodną regionu mają transgraniczne zlewnie Bugu
i Sanu, które należą do międzynarodowego obszaru dorzecza Wisły. Przy braku platformy współpracy obejmującej całą zlewnię, państwa sąsiedzkie prowadzą wspólne działania w ramach dodatkowych umów i projektów. Począwszy od 2006 r. regionalne podmioty gospodarki wodnej Polski i Ukrainy, prowadzą współpracę w oparciu o umowę o współpracy w zlewni Bugu, której podstawowym celem jest wdrożenie zasad Ramowej Dyrektywy Wodnej oraz Dyrektywy Powodziowej na obszarze zlewni transgranicznej rzeki Bug. Efektem tych działań ma być m.in. osiągnięcie dobrego stanu wód
i bezpiecznego dla zdrowia ludności stanu środowiska wodnego, a także zapewnienie racjonalnego
i bezpiecznego korzystania z zasobów wodnych jako czynnika zrównoważonego rozwoju w regionie. Umowa została wznowiona w 2019 r. pomiędzy nowo utworzonym Regionalnym Zarządem Gospodarki Wodnej w Lublinie i Zlewniowym Zarządem Zasobów Wodnych Bugu i Sanu we Lwowie.

W Regionalnym Zarządzie Gospodarki Wodnej w Rzeszowie trwają prace nad projektem umowy
o współpracy w zlewni Sanu pomiędzy Regionalnym Zarządem Gospodarki Wodnej w Rzeszowie
i Regionalnym Zarządem  Zasobów Wodnych Bugu i Sanu we Lwowie.

Polska angażuje się także w realizację i finansowanie inwestycji mających na celu ograniczenie zanieczyszczenia rzeki Bug na terytorium Ukrainy. W ramach programu priorytetowego „Inwestycje w gospodarce ściekowej poza granicami kraju, w zlewni rzeki Bug” Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej zawarł z Ministerstwem Ekologii i Zasobów Naturalnych Ukrainy Memorandum o współpracy dotyczącej modernizacji oczyszczalni ścieków we Lwowie. Działania obejmują dwa projekty, tj. modernizację kanalizacji oczyszczalni dla efektywnego oczyszczania wód ściekowych oraz budowę stacji spalarni biogazowej osadów z oczyszczalni.

Ponadto Polska przystąpiła do projektu pn. „Wspieranie międzynarodowej współpracy na rzecz spójnego zarządzania wodami powierzchniami i podziemnymi w transgranicznych zlewniach Bugu
i Niemna oraz leżących u ich podstaw systemach wodonośnych”, zainicjowanego przez Międzynarodowy Program Hydrologiczny UNESCO (IHP). Przedmiotowy projekt ma na celu udzielenie wsparcia Białorusi i Ukrainie w celu osiągnięcia jednolitego podejścia do zasobów wodnych wspólnych zlewni, zidentyfikowania istniejących presji i czynników powodujących zagrożenie dla wód, a także rozpoczęcia wspólnego planowania i zarządzania zlewniami. Projekt ma także wspierać porozumienie polityczne ws. reform prawnych i instytucjonalnych w gospodarce wodnej oraz promować inwestycje na rzecz poprawy bezpieczeństwa wodnego i odporności na skutki zmian klimatu. Ponadto projekt ma zapewnić przyspieszenie procesów transformacyjnych poprzez pilotażowe zarządzanie wodami w systemie zlewniowym i  współpracę transgraniczną. Beneficjentami projektu są Białoruś i Ukraina. Polska i Litwa wniosą pomoc rzeczową do projektu w postaci wsparcia eksperckiego.

Perspektywy dalszego rozwoju współpracy

Polska i Białoruś wraz z Ukrainą są odpowiedzialne za kształtowanie gospodarki wodnej
w transgranicznej zlewni Bugu. Dla Polski zlewnia Bugu stanowi newralgiczny obszar, posiadający znaczący wpływ na stan wód w obszarze dorzecza Wisły. Na odcinku o długości ponad 174,5 km Bug stanowi granicę między Polską a Białorusią oraz na odcinku o długości ponad 227 km przebiega na granicy polsko – ukraińskiej. Źródła Bugu znajdują się na terytorium Ukrainy, a ujście na terytorium Polski, gdzie wpada on do rzeki Narew, która jest dopływem Wisły. Wody Bugu docierają do terytorium Polski po uprzednim wykorzystaniu przez naszych sąsiadów, co odzwierciedlone jest w stanie ilościowym i jakościowym rzeki. Mając na uwadze powyższe, Polska, Ukraina i Białoruś biorą pod uwagę możliwość sporządzenia międzynarodowej umowy o współpracy w zlewni Bugu oraz utworzenia Międzynarodowej Komisji ds. Ochrony i Eksploatacji Zasobów Wodnych Zlewni Bugu. Ze względu na stopień zanieczyszczenia rzeki oraz korzyści w postaci możliwości zaangażowania europejskich środków na realizację wspólnych projektów w zlewni Bugu, przedsięwzięcie jest wysoce pożądane. Jednakże konieczne jest, aby w pierwszej kolejności rozpocząć kooperację dwustronną pomiędzy Polską a Białorusią. Porozumienie dwustronne z Białorusią uszczelnia system gospodarowania wodami wschodniej Polski oraz otwiera perspektywy dalszej integracji regionu i rozwoju kolejnych form współpracy międzynarodowej na wodach transgranicznych.

Podsumowanie

Podsumowując, współpraca międzynarodowa na wodach transgranicznych jest integralnym elementem gospodarki wodnej państwa, posiadającym istotny wpływ na bezpieczeństwo narodowe, zarządzanie kryzysowe oraz wypełnianie zobowiązań międzynarodowych, w tym unijnych, realizacja których należy do zadań organów administracji państwowej i służb państwowych.

Woda łączy niezależne państwa w realizacji działań, które wykraczają poza granice państwowe.
Bezpieczeństwo wodne stanowi motywację państw sąsiadujących do współpracy, której celem jest nie tylko wzrost gospodarczy, ale także działania przyjazne ludziom i dobre dla środowiska.

***

Zgodnie z art. 353 ust. 2 pkt. 3 ustawy Prawo wodne, z dnia 17 lipca 2017 r., minister właściwy
ds. gospodarki wodnej odpowiada za współpracę międzynarodową w gospodarce wodnej i realizację umów w tym zakresie. Z dniem 13 listopada 2020 r. resort gospodarki wodnej został włączony do właściwości Ministra Infrastruktury. W okresie od 9 stycznia 2018 r. do 13 listopada 2020 r. obowiązki ministra ds. gospodarki wodnej należały najpierw do kompetencji Ministra Gospodarki Morskiej
i Żeglugi Śródlądowej a następnie krótko (nieco ponad miesiąc: 6 października – 13 listopada 2020 r.) do Ministra Klimatu i Środowiska. Przed rokiem 2018, za współpracę na wodach transgranicznych odpowiadał Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej (KZGW), z uwagi na co, informacje i dokumenty współpracy sprzed 2018 r. dostępne są na stronie archiwalnej KZGW w zakładce Współpraca Międzynarodowa, pod następującym linkiem:   https://www.kzgw.gov.pl/index.php/pl