Polsko-gruzińskie wykopaliska w rzymskim forcie Apsaros trwają od kilku lat. To dzisiejsza miejscowość Gonio położona obok wakacyjnego kurortu Batumi w zachodniej Gruzji. W czasie tegorocznych badań naukowcy kontynuowali wykopaliska w obrębie pozostałości po okazałej willi dowódcy rzymskiego garnizonu sprzed około 2 tys. lat.

"W jednym z pomieszczeń, umieszczonych w głębi domu, należącego do dowódcy rzymskiego garnizonu odkryliśmy pozostałości po posadzce podłogowej wykonanej z drobnych kostek, które tworzyły mozaikę" - opowiada w rozmowie z PAP dr hab. Radosław Karasiewicz-Szczypiorski z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, który kieruje badaniami wspólnie z prof. Shotą Mamuladze - dyrektor Muzeum-Rezerwatu Gonio-Apsaros. Ze względu na to, że pozostałości pokoju umiejscowione są w głębi obszernej willi nie można wykluczyć, że była to sypialnia.

Dotychczas archeolodzy znaleźli kilka zachowanych fragmentów mozaiki – każdy składa się z kilkunastu kostek kamiennych. Wokół nich odkryto też liczne, luźno rozsypane kostki.

Moment odkrycia fragmentów mozaiki, fot. Agata Trzop-Szczypiorska  

Mają one różne barwy: zieloną, czarną, białą, czerwoną i żółtą. Oznacza to, że zapewne mozaika tworzyła jakiś motyw zdobniczy na podłodze, ale ze względu na bardzo słaby stan zachowania - trudno powiedzieć jaki.

"Mozaiki podłogowe nieczęsto występowały w konstrukcjach wojskowych wznoszonych przez starożytnych Rzymian. Nawet domy dowódców w takich kresowych garnizonach obywały się z reguły bez podobnych luksusów" - podkreśla naukowiec. Dodaje, że również wśród konstrukcji cywilnych w tym okresie na Zakaukaziu mozaiki to rzadkość. Do tej pory znane są tylko pojedyncze przykłady mozaik z terenu Gruzji m.in. w Dzalisi, gdzie znajdowała się okazała rezydencja królewska.

Podłoga, na której znajdowała się mozaika była ułożona nad tak zwaną piwnicą hypokaustyczną. Pod podłogą mieścił się system grzewczy typowy dla bogatych rzymskich domów, a także budynków łaźni. Z czasem posadzka zapadła się do piwnicy, a mozaika uległa destrukcji. Dlatego odkryte kostki zalegały zarówno w rumowisku piwnicy oraz nieco wyżej.

„Znaczna część tego pomieszczenia czeka jeszcze na odkrycie, ale nie spodziewamy się raczej, że dalszy ciąg mozaiki będzie w lepszym stanie” – poinformował dr hab. Karasiewicz-Szczypiorski.

Mozaika odkryta kilka lat temu w Apsaro była w tym roku poddawana konserwacji, fot. R. Karasiewicz-Szczypiorski

W czasie poprzednich sezonów badawczych archeolodzy odkryli w sąsiednim pomieszczeniu bardzo dobrze zachowaną mozaikę podłogową zdobioną motywami geometrycznymi. Dzieło powstało w 1 połowie II w. n.e.

"Jednak w przypadku najnowszego odkrycia warto zauważyć, że zastosowano takie kolory kostek m.in. zielony i czarny tworzących mozaikę, które nie występowały w tej odkrytej przez nas wcześniej" - zaznacza archeolog.

Kim był dowódca zamieszkujący okazały budynek? Badacze przypuszczają, że okresowo mógł to być namiestnik rzymskiej prowincji Kapadocja – Arrian, który za panowania cesarza Hadriana (117 - 138 lat n.e.) osobiście odwiedził fort Apsaros. Arrian był nie tylko urzędnikiem, ale znanym intelektualistą i badaczem dziejów starożytnych. Zawdzięczamy mu m.in. jeden z zachowanych opisów wyprawy Aleksandra Wielkiego.

Badania prowadzone są wewnątrz starożytnego fortu Apsaros wzniesionego przez Rzymian w 2. połowie I wieku n.e. Obok twierdzy przebiegała niegdyś jedyna dogodna droga z Kolchidy (zachodniej Gruzji) do rzymskich prowincji w Azji Mniejszej. 

PAP - Nauka w Polsce, Szymon Zdziebłowski