Wykazy punktowanych czasopism i wydawnictw monografii stanowią bardzo ważny element systemu oceny działalności naukowej badaczy. Właśnie ze względu na to w ich tworzeniu dużą rolę odegra środowisko naukowe, sam proces będzie bardziej transparentny i nastawiony na doskonałość naukową.

– Celem nadrzędnym Konstytucji dla Nauki, a także wydanego właśnie rozporządzenia, jest przede wszystkim postawienie na ambitne badania naukowe – powiedział wicepremier Jarosław Gowin, minister nauki i szkolnictwa wyższego. – Właśnie dlatego będziemy wspierać polskie czasopisma naukowe i motywować je do wejścia na wyższy, światowy poziom. Docenimy także często zaniedbywane nadania humanistyczne i społeczne – dodał.

– Chcemy usystematyzować zasady oceny artykułów i monografii, a także uczynić je bardziej przejrzystymi – stwierdził Piotr Müller, podsekretarz stanu w MNiSW. – Wprowadzamy zmiany, czerpiąc ze sprawdzonych, światowych wzorców. Z jednej strony zastosujemy zobiektywizowane wskaźniki, a z drugiej – jawną ocenę ekspertów – wyjaśnił.

Monografie wreszcie cenione

• Zupełnie nowy wykaz

Największą zmianą, jaką w tym względzie wprowadza Konstytucja dla Nauki oraz opublikowane rozporządzenie, jest wprowadzenie do systemu ewaluacji wykazu wydawnictw monografii naukowych. Do tej pory z punktu widzenia oceny działalności naukowej napisanie monografii nie opłacało się badaczom. Stworzenie tego typu publikacji było bardzo czasochłonne, a maksymalna liczba punktów, jaką można było za nią uzyskać, nie odzwierciedlała rzeczywistego nakładu pracy. Publikacja dobrego artykułu mogła się opłacić bardziej niż publikacja bardzo dobrej monografii. W ocenie monografii brano pod uwagę jedynie kryterium formalne, czyli minimalną liczbę arkuszy wydawniczych, a nie realną wartość naukową. W efekcie wszystkim tego typu publikacjom (co do zasady) przyznawano taką samą liczbę punktów. Teraz to się zmieni.

• Ocena ekspercka

Reforma, która weszła w życie 1 października, docenia rolę wydawnictw monografii. To ważne szczególnie dla przedstawicieli nauk humanistycznych, teologicznych i społecznych. Monografie są bowiem bardzo istotnym kanałem publikacji w tych dziedzinach.

Wykaz będzie dzielił wydawnictwa na dwie grupy, a ich klasyfikacja będzie oparta na wynikach eksperckiej oceny dokonywanej przez Komisję Ewaluacji Naukowej. Do tych grup będą należały:

1. wydawnictwa spełniające etyczne i naukowe standardy wydawnicze,
2. wydawnictwa o dużej rozpoznawalności i prestiżu w środowisku międzynarodowym (wyłonione
   z pierwszej grupy – a więc także spełniające najwyższe standardy wydawnicze).

Monografie opublikowane w wydawnictwach z grupy drugiej otrzymają 200 punktów, pozostałe zaś – 80 punktów. Do tej pory tego typu publikacje mogły otrzymać jedynie 25 punktów (w wyjątkowych przypadkach – 50).

Resort nauki przewiduje, że wykaz wydawnictw monografii naukowych będzie opublikowany na początku 2019 roku.

Które bazy wejdą do wykazu czasopism MNiSW?

Ostateczny kształt wykazu czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych poznamy w I połowie przyszłego roku. Zgodnie z wydanym rozporządzeniem wejdą do niego:

• czasopisma ujęte w międzynarodowych bazach Scopus i Web of Science,
• zagraniczne czasopisma naukowe z dziedziny nauk humanistycznych, dziedziny nauk społecznych
  i dziedziny nauk teologicznych uwzględnione w bazie ERIH+, które – w wyniku oceny eksperckiej –zostaną uznane za posiadające międzynarodową renomę,
• nawet 500 polskich czasopism naukowych finansowanych w ramach programu „Wsparcie dla czasopism naukowych”, które nie znajdują się jeszcze w powyższych bazach,
• recenzowane materiały z międzynarodowych konferencji informatycznych, posiadających co najmniej rangę C w bazie The Computing Research and Education Association of Australasia (CORE).

Cel: polskie czasopisma z większym wpływem na światową naukę

Wykaz czasopism nie pominie polskich tytułów naukowych. Oprócz tych, które znajdują się już w międzynarodowych bazach Scopus lub Web of Science, do wykazu wejdą także beneficjenci programu „Wsparcie dla czasopism naukowych”. Udział w konkursie i otrzymanie dofinansowania ma zmobilizować polskie czasopisma do przyjęcia światowych standardów wydawniczych i edytorskich.

Dzięki temu publikacje prezentujące wyniki najważniejszych polskich badań naukowych mają szansę wyjść poza krąg lokalnego środowiska naukowego i pojawić się w czasopismach dostępnych dla międzynarodowych badaczy. Program jest skierowany do krajowych czasopism naukowych, które nie są indeksowane ani w bazie Scopus, ani w bazie Web of Science, ale publikują artykuły naukowe o wysokim poziomie naukowym.

Wykaz czasopism bardziej sprawiedliwy dla humanistów

Z punktu widzenia humanistyki i nauk społecznych docenienie roli monografii nie jest jedynym korzystnym rozwiązaniem w rozporządzeniu. Dzięki uwzględnieniu bazy Scopus oraz aż czterech indeksów w ramach bazy Web of Science (w tym Arts & Humanities Citation Index i Emerging Sources Citation Index) czasopisma humanistyczne, społeczne i teologiczne, które są najbardziej widoczne w międzynarodowym obiegu naukowym, zostaną ujęte w wykazie oraz ocenione przy wykorzystaniu wskaźników wpływu. W starym systemie czasopisma z zakresu nauk humanistycznych, społecznych i teologicznych z reguły otrzymywały dużo mniej punktów niż te z obszarów nauk ścisłych. Działo się tak ponieważ czasopism humanistycznych nie zaliczano do najwyżej punktowanej części wykazu – części A. Punktacja była w niej oparta na wskaźniku Journal Impact Factor, który co do zasady nie jest wyliczany dla czasopism humanistycznych. Teraz będzie inaczej.

Do wykazu zostaną wpisane także wybrane czasopisma z bazy ERIH+. Jednak w związku z tym, że poziom tytułów ujętych w tej bazie nie zawsze jest równy, zostaną one poddane dodatkowej ocenie eksperckiej.

Jak powstanie wykaz czasopism – szczegóły

Czasopisma i materiały będą oceniane w ramach dyscyplin naukowych. W wykazie będzie się przypisywać tym czasopismom i materiałom punktację (tzw. progi punktowe): 20, 40, 70, 100, 140, 200 punktów. Skala punktowa będzie jedna dla wszystkich dyscyplin (również humanistycznych, społecznych i teologicznych).

Projekt wykazu czasopism będzie opracowywany na podstawie oceny eksperckiej. Każda dyscyplina naukowa będzie reprezentowana przez odrębny zespół ekspertów. Ministerstwo już pod koniec października ogłosiło nabór do tych zespołów. Nabór potrwa do 16 listopada.

• Wskaźniki wpływu – wstępne wartości punktowe

Ocena ekspercka czasopism naukowych z baz Scopus i Web of Science będzie poprzedzona wyliczeniem wstępnych wartości punktowych z wykorzystaniem sześciu wymienionych w rozporządzeniu wskaźników wpływu. Każdy zespół wybierze wskaźniki (po jednym dla bazy Scopus i Web of Science), które są najodpowiedniejsze dla jego dyscypliny naukowej. Wstępna wartość punktowa wyliczona z wykorzystaniem tych wskaźników będzie punktem wyjścia do oceny eksperckiej. Do oceny materiałów konferencyjnych w dyscyplinach informatycznych jako odpowiednik wskaźnika wpływu będzie używana kategoria CORE konferencji.

Czasopismom z programu „Wsparcie dla czasopism naukowych” oraz zagranicznym czasopismom wyselekcjonowanym z bazy ERIH+ przez zespoły powołane dla dyscyplin naukowych w dziedzinie nauk humanistycznych, dziedzinie nauk społecznych i dziedzinie nauk teologicznych będzie przypisywana wyjściową wartość punktową wysokości 20 punktów.

• Ocena ekspercka

W ramach oceny eksperckiej zespoły będą mogły zaproponować zmianę punktacji poszczególnych czasopism i materiałów w swojej dyscyplinie naukowej (jeśli punktacja jest nieadekwatna do ich faktycznego wpływu) o maksymalnie dwa progi punktowe. Zmiana punktacji będzie wymagała uzasadnienia.

• Rola Komisji Ewaluacji Nauki

Projekt wykazu sporządza Komisja Ewaluacji Nauki na podstawie list czasopism z przypisanymi im punktami sporządzonych przez zespoły doradcze. Najważniejszymi zadaniami KEN są:

• • ocena, czy proponowane zmiany punktacji są zasadne, i ewentualne odrzucenie zmian;
  • ocena, czy dopisanie do wykazu zagranicznego czasopisma naukowego z bazy ERIH+ jest zasadne, i ewentualna odmowa dopisania.

Walka z publikacjami na akord i wysypem wydawnictw

Konstytucja dla Nauki postawiła sobie za cel wyeliminowanie z polskiego życia naukowego zjawiska publikacji na akord, czyli masowej produkcji marnych artykułów. Źle skonstruowany system oceny działalności naukowej, który obowiązywał w poprzednich latach, mobilizował badaczy do przedstawiania w swoim dorobku naukowym wielu publikacji niezależnie od ich jakości.

Pogoń za publikacjami generowała z kolei wysyp nowych czasopism naukowych. W ostatnich latach co roku ukazywało się około 200 nowych czasopism naukowych, a ich cykl życia nie przekraczał z reguły 2-3 lat. Często miały one znaczenie jedynie lokalne, nie pretendowały nawet do włączenia się w szerszy, międzynarodowy dialog. Oprócz tego – aż 60 proc. polskich czasopism naukowych miewa wciąż opóźnienia wydawnicze ze względu na brak odpowiedniej liczby artykułów do publikacji. To pokazuje najlepiej skalę tego niekorzystnego zjawiska. Nowe zasady ewaluacji zakładają, że naukowiec będzie musiał przedstawić co do zasady jedynie cztery swoje najlepsze osiągnięcia naukowe (publikacje, wdrożenia, patenty itp.) z ostatnich czterech lat. To zdecydowanie ukróci masową produkcję artykułów i da szansę naukowcom na pracę nad wartościowymi publikacjami.