W związku ze zmianami w systemie oświaty (likwidacja gimnazjów, wprowadzenie: ośmioletniej szkoły podstawowej, czteroletniego liceum, pięcioletniego technikum) Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (MNiSW) wyjaśnia, że standardy kształcenia nauczycieli (rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 17 stycznia 2012 r. w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela wydane w porozumieniu z Ministrem Edukacji Narodowej), zawierają ogólne zasady dotyczące kształcenia nauczycieli. Kształcenie to na studiach pierwszego stopnia obejmuje wyłącznie przygotowanie do wykonywania zawodu nauczyciela w przedszkolach i szkołach podstawowych, zaś na studiach drugiego stopnia i jednolitych studiach magisterskich – do pracy we wszystkich typach szkół i rodzajach placówek. Ta zasada dotyczy także kształcenia na studiach podyplomowych (poziom ukończonych studiów wyższych, przed studiami podyplomowymi, wskazuje, do jakiego poziomu nauczania dana osoba ma przygotowanie merytoryczne).

Zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa Edukacji Narodowej (MEN) zasada ta powinna mieć również zastosowanie wobec kształcenia nauczycieli realizowanego na potrzeby szkół funkcjonujących w nowym ustroju szkolnym. W związku z wdrożeniem nowego ustroju szkolnego, uczelnie powinny kształcić – tak jak dotąd – na studiach pierwszego stopnia przyszłych nauczycieli przedszkoli i szkół podstawowych, natomiast na studiach drugiego stopnia i jednolitych studiach magisterskich nauczycieli wszystkich typów szkół i placówek systemu oświaty. Zasadne jest przy tym odpowiednie dostosowanie programów kształcenia tj.:

• kształcenie nauczycieli na studiach pierwszego stopnia – do przedszkoli i szkół podstawowych powinno uwzględnić wydłużenie o dwa lata cyklu kształcenia w szkole podstawowej,
• zakres przygotowania merytorycznego powinien być – jak dotąd - związany z odpowiednim zakresem podstawy programowej realizowanej przez nauczyciela określonego przedmiotu.

Ponieważ w standardach kształcenia nauczycieli treści kształcenia wskazane są wspólnie dla III i IV etapu edukacyjnego, użycie w załączniku do rozporządzenia terminów „gimnazjum” i „III etap edukacyjny” umożliwia dostosowanie programów studiów do nowej struktury szkolnej.

Obecnie – w związku ze zmianami w strukturze oświaty – etapy edukacyjne zostały nieco inaczej ukształtowane przez MEN[1], niż to zostało uczynione w ww. rozporządzeniu MNiSW z 2012 r.: kształcenie w szkole podstawowej, trwające osiem lat, podzielono na dwa etapy edukacyjne: I etap edukacyjny obejmujący klasy I – III szkoły podstawowej – edukacja wczesnoszkolna oraz II etap edukacyjny obejmujący klasy IV–VIII szkoły podstawowej. Zgodnie z zasadą lex posterior derogat legi priori, należy stosować w tym zakresie rozporządzenie MEN z 2017 roku.

Z uwagi na fakt, że standardy kształcenia nauczycieli wprost odnoszą się do podstawy programowej wychowania przedszkolnego i podstawy programowej kształcenia ogólnego, a także do podstawy programowej kształcenia w zawodzie, które są określane przez MEN, programy kształcenia nauczycieli powinny być na bieżąco korygowane zgodnie ze zmianami w podstawie programowej na danym etapie edukacyjnym, a także zgodnie z wymaganiami współczesnej szkoły.

Zgodnie z wytycznymi zawartymi w standardach kształcenia nauczycieli, realizacja modułu 2 i 3 (które stanowią  tzw. przygotowanie pedagogiczne, o którym mowa w przepisach MEN dotyczących kwalifikacji nauczycielskich[2]) zakłada uzyskanie przygotowania psychologiczno-pedagogicznego do nauczania na danym etapie edukacyjnym lub etapach edukacyjnych oraz dydaktykę przedmiotu (rodzaju zajęć) na danym etapie edukacyjnym lub etapach edukacyjnych. Uczelnie, w ramach autonomii programowej, opracowując program kształcenia (i ofertę edukacyjną dla kandydatów), samodzielnie podejmują decyzje co do etapów edukacyjnych, które obejmuje program kształcenia nauczycieli. Jeżeli studia zapewniają przygotowanie do nauczania na więcej niż jednym etapie edukacyjnym, uczelnia samodzielnie decyduje o podziale liczby godzin zajęć określonej w komponencie 2 Modułu 2 (60 godzin) oraz komponencie 2 Modułu 3 (90 godzin) poświęconych na dany etap edukacyjny.

W związku ze zmianami w strukturze oświaty, stosownie do obowiązujących przepisów dotyczących kwalifikacji wymaganych od nauczycieli osoby, które w toku studiów nabyły kwalifikacje do nauczania w gimnazjum (poprzez realizację studiów pierwszego stopnia, studiów drugiego stopnia lub studiów podyplomowych) posiadają kwalifikacje do nauczania przedmiotu lub prowadzenia zajęć również w 8-letniej szkole podstawowej. Absolwenci studiów drugiego stopnia na kierunkach: chemia, fizyka biologia, którzy w trakcie studiów otrzymali – zgodnie ze standardami kształcenia – przygotowanie do pracy w gimnazjum i liceum posiadają również przygotowanie do pracy w 8-letniej szkole podstawowej (I i II klasa gimnazjum odpowiada VII i VIII klasie szkoły podstawowej). Absolwenci studiów pierwszego stopnia, kształceni zgodnie z rozporządzeniem w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela, posiadający kwalifikacje do pracy w szkole podstawowej zachowają swoje kwalifikacje do zajmowania stanowiska w szkole podstawowej w klasach IV-VIII.

W związku z toczącymi się pracami nad nową ustawą – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, jak i wprowadzonymi zmianami w systemie oświaty, powołano przy Ministrze Edukacji Narodowej Zespół ds. kształcenia i doskonalenia nauczycieli, który opracowuje projekty standardów kształcenia nauczycieli. Jak przewidziano w projekcie ustawy, standardy kształcenia nauczycieli mają być ujęte w rozporządzeniu wykonawczym do ww. ustawy, wydanym przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw oświaty i wychowania. Wydanie rozporządzenia w porozumieniu, wymaga ścisłej współpracy pomiędzy resortami (kształcenie przyszłych nauczycieli jest powiązane z system kwalifikacji nauczycielskich, za który jest odpowiedzialne MEN).

[1] W rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz. U. poz. 356),

[2] Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli (Dz. U. poz. 1575).