Koniec z punktozą. Nowy wykaz czasopism już jest!

31.07.2019

Prawie 31 tysięcy – tyle pozycji liczy nowy wykaz czasopism i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych. Niemal połowa spośród nich to czasopisma humanistyczne. Wykaz powstawał blisko rok w ścisłej współpracy ze środowiskiem akademickim i ekspertami. To drugi kluczowy wykaz – obok wykazu wydawnictw – na którym opiera się nowy system ewaluacji jakości działalności naukowej, wprowadzony przez reformę Gowina. Efekt? Badacze będą publikować więcej wartościowych prac w bardziej prestiżowych tytułach, a polska nauka wzmocni swą pozycję w międzynarodowym obiegu myśli.

Grafika - okulary leżące na otwartej książce

Reforma szkolnictwa wyższego i nauki diametralnie odmieniła polski system ewaluacji. Zgodnie z Konstytucją dla Nauki każdy pracownik naukowy musi przedstawić do oceny swoje osiągnięcia – dotychczas wydziały wystawiały jedynie najlepszych pracowników. Badacze będą mogli wskazać do ewaluacji maksymalnie 4 publikacje w ciągu 4 lat. To ukróci niekorzystne zjawisko punktozy, czyli pogoni za jak największą liczbą marnej jakości publikacji. Poza tym uczelnie oceniane będą w ramach dyscyplin, a nie jednostek organizacyjnych (np. wydziałów). Dzięki temu naukowcy reprezentujący jedną dyscyplinę, ale pracujący w różnych wydziałach, połączą siły i talenty.

To wszystko sprawi, że uczeni będą mogli skupić się na wartościowych badaniach, a efekty ich pracy wywrą większy i trwalszy wpływ na światową naukę.

Więcej o nowym systemie ewaluacji: https://konstytucjadlanauki.gov.pl/ewaluacja

Nowy wykaz czasopism. Dlaczego jest konieczny?

Ministerialny wykaz czasopism opiera się w dużej mierze na międzynarodowych bazach interdyscyplinarnych o dużym zasięgu, które indeksują publikacje wysokiej jakości. Takimi czołowymi bazami są np. Web of Science czy Scopus. Międzynarodowy charakter baz nie oznacza jednak, że nie obejmują one pozycji polskojęzycznych. Wprost przeciwnie – w tej chwili w Scopusie i Web of Science zindeksowanych jest kilkaset polskich czasopism. Ponad 100 wydawanych jest w języku polskim (np. „Język Polski”, „Filozofia Nauki” , czy „Przegląd Strategiczny”).

Prestiż i wysokie standardy publikacyjne, którymi odznaczają się międzynarodowe bazy, wpłyną w pozytywny sposób na polski naukowy rynek wydawniczy. Do tej pory pogoń za publikacjami generowała w naszym kraju wysyp wciąż nowych tytułów. Co roku ukazywało się około 200 nowych czasopism naukowych, a cykl ich życia nie przekraczał z reguły 2-3 lat. Często miały one znaczenie jedynie lokalne i nie pretendowały do włączenia się w szerszy, międzynarodowy, a nawet ogólnopolski dialog. Oprócz tego aż 60 proc. polskich czasopism naukowych miewało opóźnienia wydawnicze ze względu na brak odpowiedniej liczby artykułów do publikacji. To najlepiej pokazuje skalę niekorzystnych zjawisk.

Jakie czasopisma wchodzą w skład nowego wykazu?

Czasopisma naukowe uwzględnione w międzynarodowej bazie to:

Scopus
Web of Science (Core Collection):

Science Citation Index Expanded,
Social Sciences Citation Index,
Arts & Humanities Citation Index,
Emerging Sources Citation Index.

Recenzowane materiały z konferencji międzynarodowych uwzględnionych w bazie informatycznych konferencji naukowych The Computing Research and Education Association of Australasia (CORE).
Czasopisma naukowe ujęte w międzynarodowej bazie ERIH+, ale nieujęte w bazach Scopus i WoS Core Collection, które w wyniku oceny eksperckiej zostały uznane (przez zespoły powołane dla dyscyplin naukowych w dziedzinie nauk humanistycznych, dziedzinie nauk społecznych i dziedzinie nauk teologicznych) za posiadające międzynarodową renomę i szczególny wpływ na rozwój danej dyscypliny naukowej, a także za spełniające standardy etyczne.
Czasopisma naukowe finansowane w ramach programu „Wsparcie dla czasopism naukowych”, który obejmuje 484 polskich czasopism.

W wykazie ostatecznie ujęto 30 676 pozycji (czasopism naukowych jest 29 037, a materiałów z konferencji – 1 639). Stanowi to wzrost o ponad 61 proc. w stosunku do starego wykazu czasopism ogłoszonego w styczniu 2017 roku. Poprzedni wykaz obejmował jedynie 19 014 tytułów.

Informacje statystyczne dotyczące wykazu czasopism i materiałów z konferencji – plik XML.

Wykaz czasopism – jak ustalano punktację?

Czasopismom naukowym i recenzowanym materiałom z konferencji międzynarodowych można było przyznać: 20, 40, 70, 100, 140 albo 200 punktów. Kto o tym decydował?

Eksperci. A konkretnie blisko 400 czołowych polskich uczonych, reprezentujących wszystkie dyscypliny. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego powołało w tym celu 44 zespoły doradcze, a w końcową fazę opracowywania wykazu włączeni byli członkowie Komisji Ewaluacji Nauki.

Więcej o naukowcach tworzących wykaz dowiedzieć się można w artykułach:

Kto będzie oceniał czasopisma naukowe? Znamy skład zespołów eksperckich

I posiedzenie Komisji Ewaluacji Nauki za nami

Poszczególne tytuły z międzynarodowych baz i programu „Wsparcie dla czasopism naukowych” zostały poddane kilkuetapowej ocenie eksperckiej. W skrócie proces przyznawania punktów wyglądał następująco:

w Ośrodku Przetwarzania Informacji nastąpiła symulacja wstępnej punktacji w odniesieniu do 6 wskaźników wpływu dla każdej z dyscyplin;
zespoły doradcze wybrały 2 charakterystyczne wskaźniki wpływu dla każdej z dyscyplin. Dzięki temu do oceny czasopism naukowych reprezentujących daną dyscyplinę naukową wykorzystywano wskaźniki, które najbardziej odpowiadały wzorcom publikowania w poszczególnych dyscyplinach;
na podstawie wskazanych przez ekspertów wskaźników ustalano wstępną punktację;
następnie zespoły powołane dla dyscyplin w dziedzinie nauk humanistycznych, społecznych i teologicznych wskazały najbardziej wartościowe czasopisma naukowe z bazy ERIH+;
wchodzące do ministerialnego wykazu czasopisma z bazy ERIH+ oraz czasopisma z programu „Wsparcie dla czasopism naukowych” otrzymywały wstępnie 20 pkt;
zespoły doradcze dokonały analizy i korekty wstępnej punktacji (maksymalnie o dwa progi punktowe) i przekazały efekty swojej pracy Komisji Ewaluacji Nauki (KEN);
KEN po weryfikacji zmian proponowanych przez zespoły doradcze przekazał projekt wykazu ministrowi nauki i szkolnictwa wyższego.

Prace trwały cały rok

Jednak prace nad formułą wykazu i sposobem jego sporządzania trwały znacznie dłużej. Początek nastąpił 1 sierpnia ubiegłego roku, gdy Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego opublikowało projekt rozporządzenia w sprawie sporządzenia wykazów czasopism i wydawnictw.

Rozporządzenie w sprawie sporządzania wykazów – jakie bazy wejdą do wykazu czasopism [KONSULTACJE ŚRODOWISKOWE]

Pierwotnie wykaz czasopism obejmować miał jedynie tytuły z bazy Scopus, a także beneficjentów programu „Wsparcie dla czasopism naukowych”. Po konsultacjach wykaz został jednak rozszerzony o czasopisma z Web of Science, EIRH+ (z zakresu dziedzin nauk humanistycznych, nauk społecznych i teologicznych), a także o recenzowane materiały z konferencji międzynarodowych, które zostały ujęte w międzynarodowej bazie DBLP Computer Science Bibliography – w przypadku konferencji uwzględnionych w The Computing Research and Education Association of Australasia (CORE).

Przypisanie czasopism do dyscyplin [KONSULTACJE ŚRODOWISKOWE]

Aby usprawnić proces ewaluacji jakości działalności naukowej, trzeba było przypisać czasopismom poszczególne dyscypliny. Dzięki temu artykuły w czasopismach, którym przypisano ewaluowaną dyscyplinę, będą automatycznie uznawane jako mające związek z tą dyscypliną. Ten automatyzm znacznie uprości i przyspieszy ocenę dorobku naukowego. Samo powiązanie czasopism z dyscyplinami nie odbyło się jednak bez uwzględnienia głosu naukowców. W wyniku konsultacji zgłoszono do MNiSW ponad 55 tys. uwag.

WAŻNE! Przypisanie dyscyplin naukowych do czasopism nie będzie miało rozstrzygającego znaczenia w kontekście możliwości uwzględnienia danego artykułu w ewaluacji. Przypisanie ma jedynie usprawnić ocenę. Jeśli artykuł będzie opublikowany w czasopiśmie przypisanym do dyscyplin „A” i „B”, ale zachowa związek naukowy z dyscypliną „C”, wówczas będzie można zaliczyć go jako osiągnięcie w ramach dyscypliny „C”. Przypisanie czasopism do dyscypliny niczego nie przesądza, a jedynie ułatwia ocenę.

44 zespoły ekspertów – jak wyglądała ich praca? [NABÓR OSÓB ZE ŚRODOWISKA NAUKOWEGO]

Jeszcze w październiku ubiegłego roku MNiSW ogłosiło nabór do zespołów doradczych, które w powstaniu wykazu odegrały bardzo istotną rolę. Każdą z 44 dyscyplin reprezentowało od 3 do 10 ekspertów – w sumie było to niemal 350 osób ze środowiska naukowego. To właśnie one dokonywały wyboru wskaźników wpływu, korygowały wstępną punktację czasopism, a także uwzględniały w wykazie czasopisma z bazy ERIH+.

Rola Komisji Ewaluacji Nauki [NABÓR OSÓB ZE ŚRODOWISKA NAUKOWEGO]

Komisja Ewaluacji Nauki to nowy organ ustanowiony przez Konstytucję dla Nauki. Do zadań komisji należy przede wszystkim przeprowadzenie ewaluacji jakości działalności naukowej, a także praca nad wykazami czasopism i wydawnictw naukowych. W skład KEN weszło po trzech przedstawicieli poszczególnych dziedzin nauki i sztuki, którzy zostali wybrani spośród kandydatów zgłoszonych przez uczelnie oraz instytuty naukowe i badawcze. Do komisji weszło także siedem osób z doświadczeniem w zakresie polityki naukowej, wskazanych przez ministra nauki i szkolnictwa wyższego. Do zadań KEN należała analiza zaproponowanych przez zespoły doradcze zmian punktacji. W tym przypadku Komisja Ewaluacji Nauki zaakceptowała 85 proc. zmian dokonanych przez zespoły doradcze.

KEN odpowiadał także za analizę wskazanych przez zespoły doradcze czasopism z bazy ERIH+.

Pakiet dla humanistów w Konstytucji dla Nauki

Obawy niektórych przedstawicieli nauk humanistycznych i społecznych wzbudzała kwestia nowego systemu ewaluacji. Konstytucja dla Nauki wprowadziła jednak szereg rozwiązań, które doceniają rolę humanistyki i uwzględniają jej specyfikę w kwestii prowadzonych badań. Poniżej znajdują się te najważniejsze, dotyczące wykazów czasopism i wydawnictw.

Koniec z dyskryminacją czasopism humanistycznych

Nowy wykaz czasopism jest bardziej sprawiedliwy dla humanistów niż poprzedni. W starym wykazie czasopisma humanistyczne miały co do zasady mniej punktów niż te z nauk ścisłych lub medycznych. Działo się tak, ponieważ czasopism humanistycznych nie zaliczano do najwyżej punktowanej części wykazu – części A. Punktacja oparta w niej była na wskaźniku Journal Impact Factor, który z reguły nie jest wyliczany dla czasopism humanistycznych. W nowym systemie ewaluacji wprowadziliśmy zasadę, zgodnie z którą publikacje o największej wartości mają tę samą punktację – niezależnie od tego, w jakiej dyscyplinie są zgłaszane. Dlatego też socjologowie i medycy otrzymają tyle samo punktów za pracę opublikowaną w prestiżowym czasopiśmie. Wcześniej nie było to takie oczywiste!

Wykaz czasopism – prawie połowa pozycji to czasopisma HST

W ministerialnym wykazie znajduje się prawie 14 tys. czasopism poświęconych naukom humanistycznym, społecznym i teologicznym (856 czasopism pochodzi z bazy ERIH +). To ok. 45 proc. wszystkich pozycji z wykazu. Humaniści będą mieli więc szeroki wybór wartościowych tytułów, jeśli chodzi o miejsce publikacji.

„Wsparcie dla czasopism” i kolejny program na horyzoncie

Z myślą o polskich i polskojęzycznych tytułach, które nie figurują w międzynarodowych bazach, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego uruchomiło program „Wsparcie dla czasopism naukowych”. Spośród 484 czasopism, które zostały wyłonione w ramach tego konkursu, 274 pozycji ma profil humanistyczny lub społeczny. Dzięki temu wszystkie istotne polskie czasopisma naukowe z dziedziny nauk humanistycznych i społecznych znajdą się w ministerialnym wykazie.

Niebawem uruchomimy w MNiSW kolejny program. W ramach tej inicjatywy czasopisma polskie ujęte w międzynarodowych bazach będą otrzymywać dofinansowanie swoich procesów wydawniczych. Dodatkowe środki wpłyną na podniesienie ich znaczenia na arenie międzynarodowej.

Czasopisma przyjęte do baz międzynarodowych w roku 2019

Przygotowujemy także modyfikację rozporządzenia regulującego sposób ustalania wykazu wydawnictw i czasopism naukowych w ten sposób, aby możliwe było ujmowanie w wykazie tych czasopism naukowych, które weszły do bazy Scopus lub Web of Science w 2019 roku lub dokonają tego w latach kolejnych. Pierwsza aktualizacja baz możliwa będzie jeszcze w tym roku.

Wykaz wydawnictw monografii naukowych

Wykaz monografii naukowych powstał głównie z myślą o humanistach. Dzięki niemu ranga monografii – kanału publikacyjnego typowego dla przedstawicieli nauk humanistycznych i społecznych – została w sposób znaczący podniesiona. Dotychczas w ocenie tego typu publikacji kluczowe były kryteria formalne (takie jak choćby liczba arkuszy wydawniczych). Takie podejście promowało zgłaszanie dużej liczby słabych monografii publikowanych w mało znaczących wydawnictwach. W nowej ewaluacji za monografię będzie można dostać 80 punktów (tzw. poziom I wykazu) lub 200 punktów (poziom II). Większość pozycji w wykazie wydawnictw to wydawnictwa polskie.

Więcej w artykule Pierwsza wersja nowego wykazu wydawnictw już jest. Większość pozycji to wydawnictwa polskie.

WAŻNE! Do 15 września wydawnictwa naukowe, które nie znalazły się w wykazie wydawnictw publikujących recenzowane monografie naukowe, mogą ubiegać się o umieszczenie na liście ministerialnej. Zgłoszenia w tej sprawie należy składać przez system teleinformatyczny Polskiej Bibliografii Naukowej. Rozpatrywać je będzie Komisja Ewaluacji Nauki.

Szczegółowe informacje znajdują w artykule Wydawnictwa naukowe. Jak ubiegać się o włączenie do wykazu.