W Warszawie odbyła się uroczysta gala wręczenia stypendiów 24. edycji programu stypendialnego L’Oréal-UNESCO „Dla Kobiet i Nauki”. Wśród gości znaleźli się Partnerzy programu: przedstawiciele Polskiego Komitetu do spraw UNESCO, Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Polskiej Akademii Nauk i UN Global Compact Network Poland. Prestiżowe wyróżnienia przyznano sześciu laureatkom, które dołączyły do grona 123 wybitnych kobiet uhonorowanych w poprzednich edycjach. Każda tegoroczna stypendystka otrzymała dodatkową nagrodę od Ministra Nauki w postaci stypendium finansowego a także nagrodę w wysokości 15 000 złotych na udział w międzynarodowych sympozjach i konferencjach naukowych.

Podczas swojego wystąpienia szef resortu nauki podkreślił ogromną rolę i wpływ kobiet w rozwój współczesnej nauki, gratulując tegorocznym laureatkom wybitnych osiągnięć badawczych.

– To dla mnie wielki zaszczyt i przyjemność być tutaj z państwem. Rozwój nowych technologii, innowacji i badań to jeden z najważniejszych priorytetów polskiego rządu. Będziemy wspierać rozwój sektora naukowego w Polsce, bo to inwestycja w przyszłość. Cieszę się, że nasze laureatki pokazały, jak skutecznie realizować swoje pasje, a dzięki temu programowi możemy wspierać ich działania i sukcesy – mówił minister nauki Dariusz Wieczorek.

Nierówności nadal obecne

W obliczu narastających problemów społecznych, które pojawiają się w naszej rzeczywistości z większą niż kiedykolwiek wcześniej intensywnością, udział kobiet w nauce jest kluczowy. Różnorodność płciowa w zespołach badawczych wpływa pozytywnie na kreatywność i efektywność rozwiązywania problemów. Ograniczona reprezentacja kobiet w nauce może zatem spowalniać rozwój perspektyw badawczych i innowacyjność.

Kobiety wciąż stanowią mniejszość w dyscyplinach technicznych i inżynieryjnych, co pokazują dane procentowe dotyczące zatrudnienia nauczycielek akademickich. W Polsce mężczyźni stanowią ponad 40% nauczycieli akademickich w naukach medycznych i naukach o zdrowiu, podczas gdy kobiety stanowią jedynie około 27% nauczycieli akademickich w naukach inżynieryjnych i technicznych. Najniższy udział kobiet odnotowano w astronomii (25,9%) oraz naukach fizycznych (22,6%).

Wszystko wskazuje na to, że, pomimo postępu w niektórych dziedzinach, wiele obszarów nauki wciąż pozostaje zdominowanych przez mężczyzn. Raport przygotowany przez Ośrodek Przetwarzania Informacji – Państwowy Instytut Badawczy (OPI-PIB) na zlecenie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego wyraźnie podkreśla, że udział kobiet w naukach ścisłych i przyrodniczych zwiększył się nieznacznie z 41,7% w 2019 roku do 42,9% w 2022 roku. Choć wzrost ten wskazuje na pewien progres, jest on relatywnie niewielki, co potwierdza, że w tych dziedzinach wciąż utrzymuje się silna dominacja mężczyzn (56,9% w 2022 roku).

- Dzisiaj jest czas kobiet w wielu obszarach życia, też w nauce. Mimo to, kobiety nadal napotykają liczne przeszkody w dążeniu do realizacji ścieżki kariery naukowej, jaką sobie wymarzyły. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego będzie dokładać wszelkich starań, by im w tych dążeniach pomóc. – zaznaczył szef resortu Dariusz Wieczorek. - Wspieramy naukowczynie działaniami, które dają im nowe możliwości, w tym promocję ich samych oraz ich osiągnięć naukowych. Kobiety w polskiej nauce realnie i pozytywnie wpływają na jej stan, co przynosi korzyści gospodarcze, społeczne i kulturowe. –  dodał.

- „Równość Płci” (Gender Equality) to od wielu lat jeden z dwóch Globalnych Priorytetów UNESCO (drugi to „Priorytet Afryka”). W ogromnym stopniu koncentruje się on na wzmocnieniu pozycji kobiet we wszystkich dziedzinach, które tego wymagają i na związanym z tym przezwyciężaniu dyskryminujących stereotypów. Jak nieraz już miałem okazję podkreślać, partnerstwo UNESCO – Fundacja L’Oréal i w jego ramach program „Dla Kobiet i Nauki” ma bardzo istotne znaczenie z tego punktu widzenia, jak i jako wkład do rozwoju nauki. Mówią o tym nazwiska Noblistek, które wcześniej zostały wyróżnione Międzynarodową Nagrodą L’Oréal-UNESCO For Women in Science. Świadczą o tym również wybitne osiągnięcia laureatek krajowych konkursów, realizowanych obecnie na całym świecie, w tym polskiego, organizowanego bez przerwy od 2001 roku.– prof. Michał Kleiber, Przewodniczący Polskiego Komitetu do spraw UNESCO.

- Akademia aktywnie wspiera kobiety poprzez inicjatywy takie jak cykliczna akcja „Zostań Badaczką” organizowana przez Akademię Młodych Uczonych PAN, która ma na celu inspirowanie młodych kobiet do wyboru ścieżki kariery naukowej. Dodatkowo wdrażamy Plan Równości Płci, który systematycznie działa na rzecz tworzenia bardziej inkluzywnego i równego środowiska pracy w nauce.– prof. dr hab. Katarzyna Starowicz-Bubak, Polska Akademia Nauk.

- Inicjatywy takie jak stypendia „For Women in Science” pomagają przełamywać szkodliwe stereotypy i otwierają nowe możliwości nie tylko dla kobiet, ale także dla całego świata nauki. Naszym celem jest świat, gdzie Maria Skłodowska – Curie nie musi udowadniać, że jest wybitną naukowczynią, przebijając się przez mur mizoginizmu by zostać pełnoprawną członkinią Francuskiej Akademii Nauk i gdzie nie musi opuszczać Królestwa Polskiego i udawać się na emigrację do Francji, bo w ówczesnej polskiej rzeczywistości dostęp do edukacji wyższej był dla kobiet zamknięty. Czy dzisiejszy los kobiet w Afganistanie nie jest dramatycznym echem wyzwań z młodości Marii Skłodowskiej? Czy los kobiet w długiej liście krajów autorytarnych nie jest rażącą niesprawiedliwością i złamaniem zapisów Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka? Właśnie dlatego musimy nadal walczyć i nie ustawać w walce o prawa kobiet i o równość w nauce.– Kamil Wyszkowski, Przedstawiciel Krajowy i Dyrektor Wykonawczy UN Global Compact Network Poland.

Wsparcie kobiet w rozwoju kariery naukowej, niezmiennie od 24 lat

Spośród najlepszych aplikacji wyróżniono 6 projektów, przyznając ich autorkom: 3 stypendia habilitacyjne w wysokości 40 000 zł, 2 stypendia doktoranckie w wysokości 35 000 zł i stypendium magistranckie w wysokości 25 000 zł.

Nagroda Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego  przeznaczona jest na wsparcie umiędzynarodowienia wszystkich nagrodzonych w programie badaczek. Stypendystki będą wykorzystywać te środki na udział w międzynarodowych konferencjach i sympozjach, a ich osiągnięcia będą promowane nie tylko w środowisku naukowym, ale także prezentowane szerszej opinii publicznej.

- Na przestrzeni 24. lat naszej działalności zmieniło się bardzo wiele. Przede wszystkim na praktycznie wszystkich polskich uczelniach wdrożono plany równości płci – jest to wymóg Komisji Europejskiej.– dodała prof. dr hab. Ewa Łojkowska, Przewodnicząca Jury Programu L’Oréal-UNESCO Dla Kobiet i Nauki.

Tegoroczne stypendystki L’Oréal:

Stypendium magistranckie

• Justyna Jakubska (Wydział Chemiczny, Politechnika Śląska w Gliwicach) - prowadzi badania nad tworzeniem biodegradowalnych i bakteriobójczych materiałów opakowaniowych. Jej prace koncentrują się na opracowywaniu ekologicznych alternatyw dla plastiku, takich jak materiały wytwarzane z chitozanu, alginianu sodu i skrobi.

Stypendium doktoranckie

• Hanna Orlikowska-Rzeźnik (Wydział Inżynierii Materiałowej i Fizyki Technicznej, Politechnika Poznańska) - bada rolę cholesterolu i tratw lipidowych w procesie fuzji błon komórkowych. Jej dorobek obejmuje liczne publikacje naukowe, patenty oraz udział w międzynarodowych projektach badawczych, co przyczynia się do poszerzenia wiedzy na temat funkcjonowania błon biologicznych.
• Maja Szymczak (Instytut Niskich Temperatur i Badań Strukturalnych PAN, Wrocław) specjalizuje się w opracowywaniu optycznych czujników ciśnienia opartych na luminescencji jonów Cr³⁺. Jest autorką licznych publikacji oraz patentu, a także kierowniczką grantu badawczego. Jej prace przyczyniają się do rozwoju nowoczesnych technologii czujników.

Stypendium habilitacyjne

• Katarzyna Klonowska (Instytut Chemii Bioorganicznej PAN, Poznań) - kieruje Zakładem Genetyki Nowotworów, gdzie prowadzi badania nad stwardnieniem guzowatym (TSC). Jej prace przyniosły istotne odkrycia, które mogą mieć potencjalne zastosowanie w diagnostyce nowotworów. Jest autorką licznych publikacji w prestiżowych czasopismach naukowych.
• Alicja Mikołajczyk (Wydział Chemii, Uniwersytet Gdański) - specjalizuje się w cyfrowym projektowaniu materiałów, chemikaliów i leków, kładąc szczególny nacisk na ich zrównoważony rozwój oraz bezpieczeństwo. W swojej pracy wykorzystuje zaawansowane metody sztucznej inteligencji, chemii kwantowej oraz uczenia maszynowego, współpracując z wieloma uczelniami i ośrodkami badawczymi na całym świecie.
• Zuzanna Świrad (Instytut Geofizyki PAN, Warszawa) - jej badania dotyczą erozji wybrzeży, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu zaniku pokrywy lodu morskiego na zmiany w wybrzeżach Arktyki. Dodatkowo rozwija narzędzia do automatycznego mapowania klifów. Jest autorką licznych publikacji naukowych i uczestniczy w międzynarodowych konferencjach związanych z geofizyką.