O wprowadzenie w życie tych dokumentów zwracali się do MNiSW sami naukowcy oraz związki zawodowe. Karta i Kodeks to zbiór zasad zaleconych przez Komisje Europejską i stosowanych przez instytucje naukowo-badawcze w całej Europie.

Europejska Karta Naukowca opisuje prawa i obowiązki, jakim podlegają zarówno naukowcy, jak i instytucje ich zatrudniające oraz organizacje zapewniające finansowanie badań naukowych. Dotyczą one warunków pracy, rozwoju kariery naukowej, mobilności, opieki naukowej dla młodych.

Kodeks Postępowania przy rekrutacji pracowników naukowych opisuje zasady rekrutacji naukowców, których instytucje-pracodawcy powinny przestrzegać, zapewniając równe traktowanie wszystkich naukowców w Europie. To zasada przejrzystego informowania o procedurach konkursowych, zapewnienie możliwości rozwoju zawodowego na wszystkich etapach kariery, zasada niedyskryminacji m.in. ze względu na płeć, wiek, pochodzenie, język.

– W nauce, gdzie ludzie, ich wiedza i motywacja są najważniejsze, często polityka kadrowa jest niedoceniana. Na uczelniach potrzebne są strategie określające dobre wzorce, przejrzystość i relacje między młodymi a ich opiekunami naukowymi – mówi minister nauki Lena Kolarska-Bobińska.

Powszechne wprowadzenie Karty i Kodeksu jest ważne dla polskiej nauki również ze względu na integrację europejską. Dokumenty te są kolejnym krokiem do stworzenia Europejskiej Przestrzeni Badawczej. Już obecnie w konkursach Horyzontu 2020, największego europejskiego programu finansującego badania naukowe, istnieje zobowiązanie beneficjentów wszystkich finansowanych projektów do podjęcia wszelkich kroków, aby wdrożyć zasady zawarte w Karcie i Kodeksie. Jednostki, które nie podpisały dokumentów, muszą liczyć się z pomijaniem w europejskich programach finansowych czy konkursach grantowych.

Instytucje, które wdrożą zasady Karty i Kodeksu zgodnie z procedurą KE, otrzymują logo HR Excellence in Research. – Otrzymane w 2009 roku logo umożliwiło nam zdobycie grantu w wysokości ponad 2 mln euro i otworzenie międzynarodowych studiów doktoranckich – zaznacza Adam Szewczyk, dyrektor Instytutu Biologii Doświadczalnej, im. M.Nenckiego PAN.

Prof. Lena Kolarska-Bobińska zaapelowała do rektorów i szefów jednostek naukowych o wdrażanie zasad zawartych w Karcie i Kodeksie. – Ważne, by rosła świadomość zasad zawartych w obu tych dokumentach. Przyjazne środowisko pracy w świecie nauki jest kluczowe nie tylko, żeby przestrzegać reguł etycznych, ale też, by nie tracić talentów i promować doskonałość w nauce. Wdrożenie Karty i Kodeksu może pomóc uczelniom w przygotowaniu własnych strategii dotyczących standardów zatrudniania i rozwoju naukowego – mówi minister nauki. – Same zalecenia etyczne często okazują się niewystarczające, jeżeli pozostają na papierze i nie są skutecznie wdrażane – dodaje prof. Lena Kolarska-Bobińska.

Dlatego minister nauki zwróciła się do Narodowego Centrum Nauki (NCN) oraz Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (NCBR), by w przeprowadzanych przez siebie konkursach premiować jednostki, które podpisały europejskie dokumenty. NCN już zapowiedziało podjęcie takich działań. W odpowiedzi na apel resortu nauki, Komtet Ewaluacji Jednostek Naukowych postanowił przyznawać odpowiednią liczbę punktów jednostkom, które posiadają logo HR Excellence in Research – do tej pory przyznane jedynie 5 z 16 polskich organizacji-sygnatariuszy Karty i Kodeksu.

Przez 10 lat istnienia Europejskiej Karty Naukowca i Kodeksu postępowania przy rekrutacji pracowników naukowych z 35 państw, również nieczłonkowskich, podpisało je 1200 uniwersytetów oraz organizacji naukowo-badawczych. W większości krajów wzrasta zainteresowanie Kartą i Kodeksem. Coraz więcej jednostek ubiega się o logo HR Excellence in Research, przyznawane za udane wprowadzanie zaleceń. W ten sposób organizacje konkurują między sobą o najlepszych pracowników, logo gwarantuje wysoki poziom i stabilność zatrudnienia. – Jako instytut międzynarodowy od samego początku chcieliśmy przyciągać badaczy z zagranicy. Logo HR jest prestiżowym oznaczeniem, które wyróżnia naszą ofertę – mówi prof. Marta Miączyńska, wicedyrektor Międzynarodowego Instytutu Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie.

Mimo popularności Karty i Kodeksu w krajach UE, polskie organizacje naukowo-badawcze oraz uniwersytety wciąż niechętnie podpisują obydwa dokumenty. Przez dziesięć lat jedynie 16 jednostek zdecydowało się na wdrożenie zaleceń Komisji Europejskiej. Tymczasem Prawo o szkolnictwie wyższym pozwala na bezproblemowe i efektywne wprowadzenie w życie zaleceń z Karty i Kodeksu.

List minister Leny Kolarskiej-Bobińskiej do rektorów i kierowników jednostek naukowych

List minister Leny Kolarskiej-Bobińskiej do Narodowego Centrum Nauki