„Od początku prac nad Konstytucją dla Nauki podkreślałem, że ustawa ta ma poszerzyć autonomię uczelni - tak też się stało. Większa wolność często była jednak wykorzystywana do tego, żeby ograniczać wolność wewnętrzną uczelni” – ocenił szef MNiSW.

Zaakcentował jednocześnie, że „uczelnie musza być przestrzenią, w której swobodnie ścierają się różne poglądy, rozmaite zapatrywania i metodologie”. „Oczywiście, przy założeniu naukowego charakteru głoszonych stanowisk, zajmowanych podczas wykładów czy będących treścią badań naukowych” – zastrzegł minister nauki.

„Postanowiliśmy przygotować zatem rozwiązania, które bardziej niż obecna ustawa zagwarantują wolność wyrażania poglądów – na uczelniach czy w instytutach naukowych. W naszym przekonaniu aktualny kształt Konstytucji dla Nauki, a przede wszystkim etos akademicki i tradycje polskich uczelni, powinny być wystarczającą gwarancją wolności badań i wykładów” - wyjaśnił minister Gowin.

W związku z odnotowanymi przypadkami naruszania zasady wolności wyrażania poglądów na uczelniach, resort nauki zdecydował się zaproponować rozwiązania, które mają wzmocnić akademicką wolność.

Główne założenia projektu nowelizacji Konstytucji dla Nauki

Projekt nowelizacji Konstytucji dla Nauki dotyczy nie tylko uczelni, ale całego systemu szkolnictwa wyższego i nauki.

• W projekcie noweli Konstytucji dla Nauki wprowadzono sformułowanie „wolność wyrażania poglądów”. W związku z tym art. 3 ust. 1 ustawy po zmianach brzmi: „Podstawą systemu szkolnictwa wyższego i nauki jest wolność nauczania, wyrażania poglądów, twórczości artystycznej, badań naukowych i ogłaszania ich wyników oraz autonomia uczelni”.
• W projekcie nowelizacji Konstytucji dla Nauki dodano przepis, zgodnie z którym „nikt nie może ponosić negatywnych konsekwencji zgodnego z prawem” korzystania z wolności.
• Autorzy projektowanych zmian nakładają na organ kierujący podmiotem systemu szkolnictwa wyższego i nauki, m.in. rektorów, obowiązek zapewnienia ochrony wolności.
• Projektowana nowelizacja zakłada utworzenie Komisji do spraw wolności w systemie szkolnictwa wyższego i nauki. W skład Komisji wejdzie 9 osób. Członków Komisji powołają Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Rada Główna Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Parlament Studentów Rzeczypospolitej Polskiej i Krajowa Reprezentacja Doktorantów. Minister powoła w skład Komisji 4 osoby. Kadencja Komisji ma trwać 5 lat. Pierwsza kadencja Komisji ma rozpocząć się 1 października 2020 r.
• Członkiem Komisji do spraw wolności może być wyłącznie osoba bezstronna, która ma nieposzlakowaną opinię i przestrzega zasad etyki naukowej.
• Zgodnie z projektem nowelizacji, nauczyciel akademicki, pracownik naukowy, student i doktorant, którego wolności zostały zagrożone lub naruszone, może zwrócić się do Komisji z wnioskiem o przedstawienie rekomendacji w jego sprawie.
• Komisja, w terminie 14 dni od otrzymania wniosku, przedstawia rekomendację, w której wskazuje właściwy sposób postępowania w sprawie. Podmiot systemu szkolnictwa wyższego i nauki, którego sprawa dotyczy - np. uczelnia – przekazuje Komisji, w terminie 30 dni od dnia otrzymania rekomendacji, informację o sposobie jej realizacji.

Projekt nowelizacji będzie poddany konsultacjom ze środowiskiem naukowym.