– Przywracanie humanistyce należnego jej statusu było jednym z moich głównych celów, gdy obejmowałam  stanowisko ministra nauki – mówi prof. Lena Kolarska-Bobińska. –  W pogoni za innowacyjnością często zapominamy, że wynalazki i nowe technologie tworzone są z myślą o człowieku. Humanistyka nam przypomina, że nie rozwiąże się problemów cywilizacyjnych bez korzystania z jej dorobku. Mam pełną świadomość jej kluczowego znaczenia dla rozwoju społecznego i gospodarczego. Tym bardziej cieszę się, że  udało nam się wspólnie ze środowiskiem naukowców ustalić nowe cele i sposób funkcjonowania Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki – podkreśla.

Nowa formuła NPRH składać się będzie z trzech modułów – Tradycja, Rozwój i Umiędzynarodowienie. Każdy z nich to oddzielny konkurs, koncentrujący się odpowiednio na: badaniu dziedzictwa kultury narodowej, badaniach innowacyjno-integracyjnych oraz zapewnianiu międzynarodowego oddziaływania polskiej myśli humanistycznej.

W ramach modułu „Tradycja” wspierane będą projekty badawcze zorientowane na opracowanie unikatowego zasobu źródłowego istotnego dla polskiego dziedzictwa kulturowego, służące jego ochronie, upowszechnianiu oraz włączeniu do żywej tradycji kultury narodowej.

Moduł „Rozwój” wesprze realizację projektów badawczych służących stymulowaniu i promowaniu innowacyjnych badań humanistycznych oraz integracyjnych badań interdyscyplinarnych. Moduł obejmie badania z zakresu kultury polskiej i życia społeczno-kulturalnego mające uniwersalny charakter w odniesieniu do zastosowanych metod, uzyskanych wyników i zakresu oddziaływania.

Moduł „Umiędzynarodowienie” posłuży wprowadzeniu najwybitniejszych osiągnięć polskiej humanistyki do międzynarodowego obiegu naukowego. Finansowane będą tłumaczenia i publikacje wybitnych dzieł polskiej humanistyki oraz obcojęzyczne wydania polskich czasopism naukowych.

– Narodowy Program Rozwoju Humanistyki powinien kreować wizję rozwoju polskiej humanistyki – podkreśla prof. Lena Kolarska-Bobińska. – To nie tylko źródło finansowania prac badawczych, ale też przede wszystkim narzędzie umożliwiające wprowadzenie systemowych zmian korzystnych dla humanistyki – dodaje.  

Zmiany dotyczą nie tylko celu działania NPRH, ale i też zasad konkursów, sposobu recenzowania i doboru recenzentów, które zyskają na przejrzystości i jasności. Doprecyzowane zostały również kryteria oceny wniosków.  
– Im wyraźniej określone cele i charakter programu, tym łatwiejsze będzie późniejsze wyłanianie zwycięskich projektów – zaznacza minister Lena Kolarska-Bobińska.

Na konkursy NPRH Ministerstwo Nauki przeznaczyło od 2011 roku już 280 mln zł. W tym roku na realizację trzech modułów przeznacza się kolejne 80 mln.

Prace od 2014 r.

Nowa formuła NPRH została wypracowana po Okrągłym Stole Humanistyki, do którego w lutym 2014 roku minister Lena Kolarska-Bobińska zaprosiła  przedstawicieli środowiska naukowego. Stał się on okazją do wymiany opinii o najpilniejszych potrzebach nauk humanistycznych między Ministerstwem a uczonymi i zrzeszającymi ich organizacjami społecznymi. Pozwolił też na przedstawienie propozycji obu stron służących wzmocnieniu dyscyplin humanistycznych w Polsce.

Efektem Okrągłego Stołu Humanistyki był „Pakiet dla Humanistyki”. Odpowiadając na postulaty środowiska Ministerstwo zaproponowało szereg działań poprawiających sytuację polskiej humanistyki, które są wprowadzane.

W 2014 roku rozpoczął się m.in. pilotaż dużego programu poszerzającego zajęcia na uczelniach. Nacisk został położony na rozwijanie poszukiwanych przez pracodawców miękkich umiejętności jak komunikacja, retoryka, logiczne myślenie, współpraca w grupie, czy zajęcia z filozofii. Program Rozwoju Kompetencji będzie obowiązywać w pełni w 2015 roku. Do 2020 roku chcemy na niego przeznaczyć ok. 1 mld złotych. O propozycję nowych zajęć, również z zakresu humanistyki, będą mogły się ubiegać zarówno uczelnie publiczne jak i niepubliczne.

Programy dla humanistów

Nauki humanistyczne zajmują też coraz ważniejsze miejsce w finansowaniu przyznawanym polskim uczonym przez Narodowe Centrum Nauki. Granty NCN na badania z tego obszaru stanowią około jednej trzeciej wszystkich finansowanych projektów.

Humaniści mogą starać się o granty NCN w ramach kilku konkursów, spośród których trzy: Opus, Preludium i Sonata rozpoczynają się już 16 marca.

Nowością wśród inicjatyw organizowanych przez NCN jest konkurs HERA, przeznaczony wyłącznie dla humanistów, realizowany wraz z konsorcjum Humanities in the European Research Area.

Kolejnym postulatem zgłaszanym przez humanistów było uwzględnienie specyfiki nauk humanistycznych w ocenach jednostek naukowych. Koncepcja tych zmian przygotowana przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Komitet Ewaluacji Jednostek Naukowych będzie przedyskutowana 18 lutego w Warszawie. 

• Ogłoszenie o konkursie - moduł "Tradycja" 1a
• Ogłoszenie o konkursie - moduł "Tradycja" 1b