Z jakimi wyzwaniami, po ciągle jeszcze trwającym kryzysie zdrowotnym przyjdzie się zmierzyć środowisku akademickiemu w Polsce i na świecie?

dr Grażyna Żebrowska, dyrektor Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej (NAWA): Te wyzwania na całym świecie są podobne. To przede wszystkim zachowanie ciągłości w kształceniu studentów, naborach na studia oraz w prowadzeniu badań naukowych, a także ciągłości finansowania uczelni i nauki, realizowania programów wymiany akademickiej, wspierających podnoszenie jakości kształcenia i badań naukowych, takich jakie np. oferuje środowisku akademickiemu NAWA.

 

Jak zmieni się nauka i jej umiędzynarodowienie?

Nie możemy w tym momencie przewidzieć wszystkich konsekwencji pandemii. Jednak już teraz widzimy, że są one znaczące zarówno dla uczelni jak i nauki. Będą to następstwa zarówno krótkookresowe, jak i długookresowe. Krótkookresowe, to na przykład konieczność zmiany sposobu prowadzenia zajęć, przerwanie badań eksperymentalnych, wstrzymanie międzynarodowej wymiany akademickiej, współpracy między zagranicznymi ośrodkami badawczo-naukowymi, ale także kłopoty finansowe studentów i nasilenie się zjawiska nierówności społecznych i finansowych w społeczności akademickiej. Długookresowymi konsekwencjami może być obniżona jakość kształcenia i badań naukowych oraz pogłębienie się nierówności w dostępie do kształcenia i osiągania przełomowych wyników badań naukowych, które zapewniają rozwój. Dlatego niezbędne są obecnie działania wspierające wymianę akademicką, bo ma ona znaczący wpływ na podnoszenie jakości kształcenia i badań naukowych. A wysoka jakość kształcenia studentów i nauka na międzynarodowym poziomie w dalszej perspektywie wpływają na rozwój społeczeństwa i jego dobrostan.

 

Jakie więc wyzwania stoją w tej nowej rzeczywistości przed NAWA?

NAWA reaguje na bieżąco i próbuje odpowiadać na potrzeby środowiska akademickiego. W odpowiedzi na COVID-19 pojawią się dwa zupełnie nowe programy: Granty Interwencyjne, wspierające zespoły badawcze lub mobilność indywidualną o charakterze międzynarodowym w reakcji na ważne, nieprzewidziane wydarzenia oraz Spinaker – Programy Intensywne, którego głównym celem będzie rozwijanie współpracy międzynarodowej w dobie mobilności wirtualnej poprzez tworzenie i realizację kursów intensywnych, szkół letnich i zimowych, wspierających mobilność rzeczywistą, wirtualną i mieszaną (blended).

 

Czy są w najbliższych planach jakieś kolejne działania?

Obecnie przygotowujemy program dotyczący powrotu polskich naukowców z dużym dorobkiem naukowym z zagranicy, a mogącym nam pomóc w walce z pandemią. „Polskie Powroty dla nauk biomedycznych” to działanie mające sprowadzić do kraju lekarzy, farmaceutów, przedstawicieli szeroko pojętych nauk biomedycznych. Ten kapitał ludzki jest na obecną chwilę niezwykle cenny i musimy o niego aktywnie zabiegać.

 

Wymiana międzynarodowa studentów i naukowców to ważna część życia uczelni. Tymczasem pandemia na kilka miesięcy ograniczyła mobilność akademicką. Jak będzie się ona rozwijała dalej?

Po opanowaniu pandemii na pewno potrzebna będzie chwila namysłu nad zaproponowaniem ścieżek powrotu do poziomu współpracy międzynarodowej sprzed kryzysu. Z pewnością środowisko akademickie odkryło możliwości, jakie oferują nowoczesne technologie i w przyszłości będą one wykorzystywane, ale nie jako jedyne. Myślę, że dominującą formułą współpracy będzie wariant mieszany. Nie wyobrażam sobie, żeby całkowicie zaniechać fizycznej mobilności międzynarodowej, czy to studentów, czy to naukowców. Liczę na to, że nowoczesne technologie w dydaktyce i nauce przyczynią się do podniesienia jakości współpracy, a nie do jej ograniczenia.

Optymistycznie w przyszłość wymiany akademickiej pozwalają patrzeć tegoroczne nabory wniosków w programach NAWA dla studentów zagranicznych oraz naukowców. Nie odnotowaliśmy spadku zainteresowania stypendiami NAWA, a w niektórych programach studenckich liczba wniosków wręcz wzrosła. Z myślą o przyszłych stypendystach NAWA przygotowujemy rozwiązania, które pozwolą im przygotować się zdalnie, on-line do podjęcia studiów na polskich uczelniach, jeśli będzie taka potrzeba.

 

Pandemia jest zatem zagrożeniem dla mobilności akademickiej czy też szansą na nowe spojrzenie i przedefiniowanie działań NAWA?

Trudne czasy są okresem, w którym poszukuje się nowych rozwiązań, a więc i szansą na usprawnienie sposobów działania, by w przyszłości łatwiej radzić sobie z kryzysami. To moment na „nowe otwarcie”. NAWA wzmacnia współpracę z innymi instytucjami szkolnictwa wyższego i nauki, aby połączyć siły w działaniach na rzecz wymiany akademickiej studentów i naukowców. Kontynuujemy współpracę w ramach porozumienia z Narodowym Centrum Nauki i wspólnie zachęcamy polskich i zagranicznych naukowców do prowadzenia badań naukowych w Polsce. W czerwcu NAWA zawarła trójstronne porozumienie z Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz z Fundacją Rozwoju Systemu Edukacji na rzecz umiędzynarodowienia polskich uczelni i podniesienia ich atrakcyjności na globalnym rynku edukacyjnym. Wspólne wysiłki tych trzech instytucji powinny uczynić głos naszych uczelni lepiej słyszalnym na arenie międzynarodowej. Wydarzy się to m.in. dzięki stałemu i skoordynowanemu prezentowaniu rodzimego sektora szkolnictwa wyższego zarówno w kraju, jak i za granicą, a także tworzeniu stałych platform współpracy między uczelniami.

---

Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej