Ustawa – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce wprowadziła nowe przepisy dotyczące przeprowadzanej co cztery lata ewaluacji jakości działalności naukowej uczelni, instytutów naukowych, instytutów badawczych i innych podmiotów systemu szkolnictwa wyższego i nauki. W wyniku ewaluacji przyznawane są kategorie naukowe w poszczególnych dyscyplinach naukowych i artystycznych, od których zależy m.in. możliwość prowadzenia studiów o profilu ogólnoakademickim i nadawania stopni naukowych, a także kwota subwencji. Pierwsza ewaluacja objęła lata 2017-2021 i rozpoczęła się 1 stycznia 2022 r.

W ewaluacji wzięły udział 283 podmioty, w tym: 103 uczelnie publiczne, 29 uczelni niepublicznych, 5 uczelni kościelnych, 2 federacje, 69 instytutów naukowych PAN, 64 instytuty badawcze, instytut międzynarodowy oraz 10 innych podmiotów prowadzących działalność naukową w sposób samodzielny i ciągły.

Łącznie, ewaluacji poddano 1145 podmiotodyscyplin (podmiotów w dyscyplinach). Ocenie podlegało blisko 700 tys. publikacji, 1 tys. patentów, 18 tys. projektów naukowych, 54 tys. osiągnięć artystycznych, a także inne osiągnięcia finansowe (przychody z usług badawczych i komercjalizacji badań); oceniano również wpływ badań podmiotu na otoczenie społeczno-gospodarcze.

Analiza wyników tej oceny oraz zaproponowanych przez Komisję zestawów wartości referencyjnych wskazuje, że:

• 211 podmiotów zachowa łącznie 747 uprawnień do nadawania stopnia doktora,
• 56 podmiotów utraci łącznie 98 uprawnień do nadawania stopnia doktora, w tym flagowe polskie uczelnie, posiadające znaczącą pozycję na arenie międzynarodowej,
• 102 podmioty zyska łącznie 168 nowych uprawnień.

Minister Przemysł Czarnek zwrócił uwagę, że zestawy wartości referencyjnych muszą uwzględniać specyfikę prowadzenia działalności naukowej w poszczególnych dyscyplinach.

– Przez półtora roku, kiedy jestem Ministrem Edukacji i Nauki, podejmowaliśmy wiele działań właśnie w zakresie szkolnictwa wyższego i nauki. Były to działania głównie zmierzające do tego, żeby usunąć pewne luki w Konstytucji dla nauki, tam, gdzie te luki się pojawiły – mówił Minister Edukacji i Nauki.

– Musimy zatem dokonać takiej zmiany zestawów wartości referencyjnych, aby flagowe uczelnie polskie nie traciły uprawnień.  Takie zestawy przekażemy Komisji Ewaluacji i Nauki. W wyniku tej zmiany dodatkowe 3 % uczelni nie utraci uprawnień do nadawania stopnia doktora i doktora habilitowanego – mówił szef MEiN.

Niezależnie od analizy zestawów wartości referencyjnych,  wspomnieć należy o przygotowanym w MEiN - w celu zminimalizowania skutków utraty uprawnień - projekcie ustawy o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce oraz ustawy Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Projekt został przyjęty przez Senat bez poprawek i oczekuje obecnie na podpis Prezydenta. Celem proponowanych zmian jest m.in. złagodzenie skutków ewaluacji:

• podmioty, które w wyniku ewaluacji uzyskają kategorię naukową B, będą mogły dokończyć postępowania o nadanie stopnia doktora wszczęte przed przyznaniem tej kategorii. W przypadku uzyskania przez podmiot kategorii naukowej C, przewody doktorskie będą kontynuowane przez podmiot wyznaczony przez Radę Doskonałości Naukowej,
• podmioty, które w wyniku uzyskania kategorii B przestaną spełniać warunki do prowadzenia szkoły doktorskiej, będą mogły dokończyć kształcenie doktorantów – nie będą mogły prowadzić rekrutacji i kształcić nowych doktorantów,
• podmioty, które w wyniku uzyskania kategorii B w danej dyscyplinie nie utracą uprawnień do prowadzenia szkoły doktorskiej, będą mogły kontynuować kształcenie w ramach danej dyscypliny tylko aktualnych doktorantów,
• podmioty, które uzyskały w wyniku ewaluacji kategorię naukową B, postępowań w sprawie nadania stopnia doktora wszczętych przed dniem przyznania tej kategorii lub na podstawie poprzednich przepisów.