Kto, na podstawie jakich przepisów i jaką pomoc może uzyskać:

 1. Przepisy regulujące przyznawanie pomocy materialnej dla doktorantów finansowanej z budżetu państwa

• ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 2012 r. poz. 572, z późn. zm.),
• ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 114, z późn. zm.),
• rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2015 r. w sprawie postępowania w sprawach o świadczenia rodzinne (Dz. U. poz. 2284),
• rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 17 lipca 2015 r. w sprawie stypendiów ministra za wybitne osiągnięcia przyznawanych doktorantom (Dz. U. poz. 1051),
• zasady przyznawania świadczeń pomocy materialnej dla doktorantów ustalane przez rektora w uzgodnieniu z uczelnianym organem samorządu doktorantów.

2. Adresaci pomocy materialnej doktorantów

Prawo do ubiegania się o pomoc materialną dla doktorantów przysługuje:

1. doktorantom uczelni publicznych i niepublicznych funkcjonujących na podstawie ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym;
2. doktorantom uczelni Kościoła Katolickiego;
3. doktorantom studiów doktoranckich prowadzonych w jednostce naukowej (tj. instytucie naukowym Polskiej Akademii Nauk, instytucie badawczym albo międzynarodowym instytucie naukowym utworzonym na podstawie odrębnych przepisów, działającym na terytorium RP).

Prawo do pomocy materialnej przysługuje doktorantom kształcącym się na studiach stacjonarnych i niestacjonarnych, niezależnie od wieku.

3. Formy świadczeń pomocy materialnej dla doktorantów

W ramach systemu pomocy materialnej doktorant może ubiegać się o świadczenia w formie:

1. stypendium socjalnego;
2. stypendium specjalnego dla osób niepełnosprawnych;
3. stypendium ministra za wybitne osiągnięcia (w przypadku doktorantów w uczelniach);
4. stypendium dla najlepszych doktorantów;
5. zapomogi.

Poszczególne (różne) rodzaje stypendiów oraz zapomogę doktorant może otrzymywać niezależnie (także stypendium dla najlepszych doktorantów jednocześnie ze stypendium ministra za wybitne osiągnięcia), o ile spełnia kryteria określone dla każdego ze świadczeń. Łączna miesięczna wysokość stypendium socjalnego oraz stypendium dla najlepszych doktorantów nie może przekroczyć 90% najniższego wynagrodzenia zasadniczego asystenta ustalonego w przepisach o wynagrodzeniu nauczycieli akademickich (wynagrodzenie to wynosi 2450,0 zł).

Otrzymanie powyższych świadczeń nie wyklucza również prawa doktoranta do otrzymywania stypendium przyznawanego przez organy samorządu terytorialnego oraz pracodawców, a także pochodzącego ze środków własnych uczelni oraz środków funduszy strukturalnych Unii Europejskiej.

4. Warunki ubiegania się o świadczenia

Stypendium socjalne

Może otrzymać doktorant, który znajduje się w trudnej sytuacji materialnej, tzn. wysokość dochodu na osobę w jego rodzinie nie przekracza progu dochodu ustalonego w uczelni lub jednostce naukowej.

Próg dochodu ustala rektor uczelni, a w jednostkach naukowych – dyrektor tej jednostki, w porozumieniu z uczelnianym organem samorządu doktorantów, w granicach od 668,2 zł do 1043,9 zł, a od 1 listopada 2016 r. – do 1051,7 zł (netto) miesięcznie na osobę w rodzinie.

Oznacza to, iż każdy doktorant o dochodzie nieprzekraczającym 668,2 zł miesięcznie na osobę w rodzinie ma zapewnione otrzymanie stypendium.

Stypendium może otrzymać także doktorant o wyższym dochodzie, jeżeli rektor uczelni lub dyrektor jednostki naukowej określi wyższy próg dochodu, nieprzekraczający jednakże 1043,9 zł, a od 1 listopada 2016 r. – do 1051,7 zł. Jest to ustawowa maksymalna wysokość i nawet w szczególnych przypadkach uczelnia lub jednostka naukowa nie mogą przyznać stypendium socjalnego przy wyższym dochodzie.  

Stypendium socjalne może zostać zwiększone znajdującemu się w trudnej sytuacji materialnej doktorantowi studiów stacjonarnych z tytułu zamieszkania w domu studenckim lub w obiekcie innym niż dom studencki (również z niepracującym małżonkiem lub dzieckiem doktoranta), jeżeli codzienny dojazd z miejsca stałego zamieszkania do uczelni lub jednostki naukowej uniemożliwiałby lub w znacznym stopniu utrudniał studiowanie.

Stypendium specjalne dla osób niepełnosprawnych

Może otrzymać doktorant z tytułu niepełnosprawności potwierdzonej orzeczeniem właściwego organu (orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności lub orzeczeniem traktowanym na równi z tym orzeczeniem). Stypendium to przyznawane jest niezależnie od dochodu doktoranta.

Stypendium dla najlepszych doktorantów

może otrzymać doktorant:

• na pierwszym roku studiów doktoranckich, jeżeli osiągnął bardzo dobre wyniki w postępowaniu rekrutacyjnym;
• na drugim roku i kolejnych latach studiów doktoranckich, jeżeli w roku akademickim poprzedzającym przyznanie stypendium spełnił łącznie następujące warunki:
  • uzyskał bardzo dobre lub dobre wyniki egzaminów objętych programem studiów doktoranckich,
  • wykazał się postępami w pracy naukowej i przygotowywaniu rozprawy doktorskiej,
  • podczas studiów doktoranckich prowadzonych przez uczelnię wykazał się szczególnym zaangażowaniem w pracy dydaktycznej.

Stypendium ministra za wybitne osiągnięcia

może otrzymać doktorant kształcący się na studiach doktoranckich w uczelni posiadający wybitne osiągnięcia naukowe lub artystyczne związane ze studiami lub wybitne osiągnięcia w sporcie.

Zapomogę

może otrzymać doktorant, który z przyczyn losowych znalazł się przejściowo w trudnej sytuacji materialnej.

Świadczenie to nie przysługuje, jeśli trudna sytuacja materialna nie jest spowodowana zdarzeniem losowym – w takim przypadku można ubiegać się o stypendium socjalne.

Zdarzeniem losowym może być np. śmierć lub ciężka choroba członka rodziny, klęski żywiołowe (np. pożar, powódź) i inne zdarzenia losowe, na skutek których doktorant znalazł się przejściowo w trudnej sytuacji materialnej.

Szczegółowe kryteria i tryb przyznawania świadczeń

Do przyznawania świadczeń pomocy materialnej dla doktorantów stosuje się odpowiednio przepisy o pomocy materialnej dla studentów, z wyjątkami określonymi w ustawie – Prawo o szkolnictwie wyższym.

W szczególności nie stosuje się tu:

• limitu ilościowego, jaki  obowiązuje w przypadku stypendiów rektora dla najlepszych studentów (czyli do 10 % liczby studentów każdego kierunku studiów prowadzonego w uczelni),
• proporcji podziału środków dotacji na stypendia socjalne i zapomogi oraz stypendia rektora dla najlepszych studentów ( na stypendia rektora dla najlepszych studentów nie można przeznaczyć więcej niż 40% środków przeznaczonych łącznie na te stypendia, stypendia socjalne i zapomogi, a od 1 stycznia 2017 r. – nie więcej niż 60%),
• kryteriów przyznawania stypendium rektora dla najlepszych studentów (ustawa przewiduje odrębne kryteria dla stypendium dla najlepszych doktorantów, w tym również możliwość otrzymywania tego stypendium na pierwszym roku studiów doktoranckich).

Szczegółowe zasady przyznawania świadczeń pomocy materialnej dla doktorantów ustala rektor w uzgodnieniu z uczelnianym organem samorządu doktorantów, a w przypadku świadczeń dla doktorantów w jednostkach naukowych – dyrektor tej jednostki w uzgodnieniu z samorządem doktorantów.

Szczegółowe zasady przyznawania stypendium ministra za wybitne osiągnięcia dla doktorantów w uczelniach określa rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 17 lipca 2015 r. w sprawie stypendiów ministra za wybitne osiągnięcia przyznawanych doktorantom (Dz. U. poz. 1051).

Zasady przyznawania świadczeń

Stypendia socjalne, stypendia specjalne dla osób niepełnosprawnych oraz stypendia dla najlepszych doktorantów przyznawane są na semestr lub rok akademicki, a stypendium ministra za wybitne osiągnięcia na rok akademicki.

Doktorant może otrzymywać stypendium socjalne, stypendium specjalne dla osób niepełnosprawnych oraz stypendium dla najlepszych doktorantów w danym roku akademickim przez okres do dziesięciu miesięcy, a gdy ostatni rok studiów, zgodnie z planem studiów, trwa jeden semestr – do pięciu miesięcy.

Stypendia wypłacane są co miesiąc, z wyjątkiem stypendium ministra za wybitne osiągnięcia wypłacanego jednorazowo. Zapomoga jest świadczeniem jednorazowym i można ją otrzymać dwa razy w roku akademickim.

Stypendia i zapomogi doktorant może otrzymywać w okresie studiów doktoranckich, z tym że stypendium ministra za wybitne osiągnięcia doktorant może otrzymać dopiero po zaliczeniu pierwszego roku studiów. Stypendium to może być przyznane doktorantowi, który zaliczył rok studiów doktoranckich w poprzednim roku akademickim i uzyskał w danym roku akademickim wpis na kolejny rok studiów doktoranckich przewidziany w programie tych studiów. Stypendium to nie przysługuje zatem w przypadku przedłużenia okresu trwania studiów doktoranckich po czwartym roku studiów.

W przypadku ukończenia jednych studiów doktoranckich i kontynuowania nauki na kolejnych studiach doktoranckich, świadczenia pomocy materialnej dla doktorantów nie przysługują.

Tryb ubiegania się o świadczenia i organy przyznające

Świadczenia pomocy materialnej dla doktorantów, z wyjątkiem stypendiów ministra za wybitne osiągnięcia, przyznawane są przez organy uczelni, tj. kierownika podstawowej jednostki organizacyjnej (dziekana) i rektora oraz przez dyrektora jednostki naukowej.

Na wniosek właściwego organu samorządu doktorantów kierownik podstawowej jednostki organizacyjnej lub rektor, albo dyrektor jednostki naukowej przekazują uprawnienia do przyznawania świadczeń odpowiednio komisji stypendialnej lub odwoławczej komisji stypendialnej. Komisje te składają się z przedstawicieli doktorantów i pracowników uczelni lub jednostki naukowej, przy czym doktoranci stanowią większość składu komisji.

Stypendia i zapomogi przyznawane są na wniosek doktoranta. Wniosek o przyznanie świadczeń przyznawanych w uczelni lub jednostce naukowej składa się odpowiednio do organu uczelni przyznającego pomoc materialną lub dyrektora jednostki naukowej albo komisji stypendialnej.

Stypendia ministra za wybitne osiągnięcia dla doktorantów kształcących się w uczelniach przyznawane są przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz innych ministrów nadzorujących uczelnie (w przypadku: uczelni służb państwowych – Ministra Spraw Wewnętrznych, uczelni artystycznych – Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, uczelni medycznych – Ministra Zdrowia, uczelni morskich – Ministra Infrastruktury i Rozwoju).

Wniosek do właściwego ministra składa rektor uczelni po zaopiniowaniu przez radę podstawowej jednostki organizacyjnej, a w przypadku uczelni nieposiadającej podstawowej jednostki organizacyjnej – przez senat uczelni. Wniosek o przyznanie stypendium dla studentów uczelni wojskowych wymaga opinii Ministra Obrony Narodowej.

Rozstrzygnięcia dotyczące świadczeń pomocy materialnej

Decyzja o przyznaniu albo odmowie przyznania świadczenia pomocy materialnej wydawana jest w formie decyzji administracyjnej doręczanej doktorantowi z pouczeniem o przysługujących od tej decyzji środkach odwoławczych.

Decyzja odmowna wymaga uzasadnienia.

Doktorant niezgadzający się z decyzją, może złożyć – w terminie 14 dni od dnia otrzymania decyzji – odwołanie do rektora lub odwoławczej komisji stypendialnej albo złożyć wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy w przypadku decyzji podjętych w pierwszej instancji przez rektora, dyrektora jednostki naukowej lub odwoławczą komisję stypendialną.

Ostateczna decyzja podjęta w postępowaniu odwoławczym może być przez doktoranta zaskarżona do właściwego wojewódzkiego sądu administracyjnego.