Pozycja polskich uczelni w rankingach szkół wyższych

Jednym z poruszanych tematów podczas podkomisji do spraw nauki i szkolnictwa wyższego była pozycja polskich uczelni w rankingach szkół wyższych. Z czterech głównych ogólnoświatowych rankingów szkół wiceminister Maciej Gdula wskazał dwa szczególnie ważne rankingi – Times Higher Education, QS World University Ranking - w tych rankingach uwzględnione są inne wymiary funkcjonowania systemu nauki i o wiele większy kładzie się nacisk na jakość kształcenia w tym na powiązanie ze środowiskiem gospodarczym.

Do czterech głównych ogólnoświatowych rankingów szkół wyższych zalicza się:

• Shanghai Ranking - The Academic Ranking of World Universities

  Lista szanghajska zawiera zestawienie klasyfikujące uczelnie na podstawie osiągnięć naukowych i badawczych ich pracowników i absolwentów. Ranking tworzony jest w oparciu o 4 kryteria: jakość edukacji, jakość kadry, publikacje przypisane uczelni i przeciętny wynik pracownika. W najnowszej edycji rankingu opublikowanej w sierpniu 2023 r. jedynie dwie uczelnie z Polski znalazły się w pierwszej pięćsetce najlepszych uczelni w rankingu ogólnoświatowym. Podobnie jak przed rokiem, są to Uniwersytet Jagielloński i Uniwersytet Warszawski (oba w grupie 401-500).

• Times Higher Education - World University Rankings

  Najnowsza edycja rankingu (2024 opublikowana 27 września 2023 roku) uwzględnia 17 wskaźników pozwalających na wszechstronną i zrównoważoną ocenę uczelni pod względem 5 głównych kryteriów: jakości kształcenia i środowiska nauczania, jakości prowadzonych badań mierzonej liczbą cytowań oraz wskaźnikami publikacyjnymi, opinii międzynarodowej oraz transferu wiedzy do sfery komercyjnej. Do najwyżej sklasyfikowanych uczelni z Polski należą: Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Warszawski oraz Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu (sklasyfikowane w przedziale 601-800).

• QS World university Ranking - Quacquarelli Symonds (QS)

  Jest to jeden z najważniejszych światowych rankingów uczelni. Poza wspomnianym rankingiem o zakresie globalnym, QS publikuje także rankingi tematyczne (uczelni prowadzących kształcenie na określonych kierunkach) oraz rankingi regionalne. Najwyżej sklasyfikowana w rankingu polska uczelnia, tj. Uniwersytet Warszawski stale podnosi swoją pozycję zajmując aktualnie najwyższe jak dotąd 258 miejsce (262 w 2024 r.; 284 w 2023 r.; 308 w 2022 r.). Uniwersytet Jagielloński został sklasyfikowany osiem pozycji niżej niż w ubiegłym roku (304 w 2024r. ; 293 w 2023 r.), jednak jest to stabilna pozycja ok. 300 miejsca w rankingu. Kolejna uczelnia z Polski, tj. Politechnika Warszawska awansowała z miejsca 571 w 2023 r. na pozycję 527 w najnowszej edycji.

• US News Best Global Universities Rankings

  W najnowszym rankingu U.S. News Best Global Universities (edycja 2024-2025 opublikowana 25 czerwca 2024 w Waszyngtonie), wybrano 2250 najlepszych uczelni z całego świata (ze 104 krajów) na podstawie wskaźników pogrupowanych w trzech kategoriach: globalna i regionalna reputacja akademicka, wskaźniki bibliometryczne pochodzące z bazy danych Web of Science (m.in.: publikacje, konferencje, cytowania, współprace międzynarodowe) oraz doskonałość naukowa (liczba i odsetek publikacji z top 1% najczęściej cytowanych prac w danej dziedzinie – waga 10%). Najlepsze uczelnie z Polski uplasowały się na następujących pozycjach: Pozycja 391. Uniwersytet Jagielloński; Pozycja 479. Uniwersytet Warszawski; Pozycja 839. Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie.

Ranking Perspektyw

W klasyfikacji Perspektyw uwzględnione są m. in. typy uczelni (uniwersytety, uczelnie ekonomiczne, uczelnie przyrodniczo-rolnicze, akademie wychowania fizycznego, uczelnie pedagogiczne, uczelnie techniczne) oraz grupy kryteriów takich jak m. in: prestiż, innowacyjność, efektywność naukowa, warunki kształcenia, absolwent na rynku pracy, potencjał naukowy, publikacje, umiędzynarodowienie).

Podczas podkomisji wiceminister nauki podkreślił również znaczenie istotności regionalnych rankingów takich jak Ranking Perspektyw.

– Kiedy porównujemy ze sobą kierunki, polskie uczelnie wypadają przyzwoicie, a niektóre nasze dyscypliny są na bardzo wysokim, światowym poziomie, dotyczy to na przykład chemii – powiedział wiceminister nauki oraz odniósł się do planowanych zmian w klasyfikacji rankingowej.

Wykaz czasopism naukowych

Odpowiadając na głosy środowiska naukowego, minister nauki Dariusz Wieczorek podjął decyzję o konieczności opracowania nowych zasad tworzenia wykazu czasopism naukowych. Pozwoli to przede wszystkim na przypisywanie czasopismom punktacji odpowiadającej ich rzeczywistej i aktualnej pozycji naukowej. Zadanie przygotowania nowych wytycznych do tworzenia wykazu czasopism naukowych minister powierzył Komisji Ewaluacji Nauki.

Podczas podkomisji podsekretarz stanu w MNiSW Maciej Gdula poinformował o zaawansowaniu prac nad rozporządzeniem dotyczącym ewaluacji czasopism oraz wskazał datę, 1 stycznia 2025 r., od kiedy nowy wykaz czasopism będzie obowiązywał.

–  Rozporządzenie dotyczące ewaluacji czasopism powstaje w ścisłej współpracy ministerstwa z Komisją Ewaluacji Nauki. Jest to ciało, które wypracowuje zasady i wyznacza ważne kierunki jeżeli chodzi o ocenę czasopism. Rozporządzenie jest na wysokim etapie zaawansowania. Trwają ostatnie prace. Zmierza to do powiązania oceny parametrycznej - wskaźnikowej z oceną ekspercką - powiedział wiceminister nauki Maciej Gdula.

Systemowa rola ewaluacji jakości działalności naukowej

Ocena jakości działalności naukowej jest kluczowym procesem systemu szkolnictwa wyższego i nauki. Proces ten obejmuje swym zakresem ewaluację podmiotów systemu szkolnictwa wyższego i nauki i przeprowadzany jest na podstawie wskazanych w ustawie kryteriów z uwzględnieniem specyfiki prowadzenia działalności naukowej w ramach dziedzin naukowych oraz porównywalności wyników osiąganych przez podmioty w ramach dyscyplin. Podstawowymi kryteriami ewaluacji są:

1. kryterium I – poziom naukowy lub artystyczny prowadzonej działalności naukowej,
2. kryterium II – efekty finansowe badań naukowych i prac rozwojowych,
3. kryterium III – wpływ działalności naukowej na funkcjonowanie społeczeństwa i gospodarki.

Podsekretarz stanu w MNiSW wskazał także za konieczność złagodzenia zasad ewaluacji i budowania jakości nauki.

– Naukę uprawiają pasjonaci. Być może ten potencjał będzie się zmniejszał wraz z odchodzeniem starszych pokoleń. Młodsi patrzą na polską naukę nieco inaczej, bardziej z perspektywy ścieżki kariery, dlatego praca nad rozwojem nauki jest dla nas dużym wyzwaniem. Uważam, że powinno się złagodzić zasady ewaluacji i budować jakość – to jest naszym wyzwaniem – podsumował wiceminister Maciej Gdula.