Prof. Władysław Bartoszewski, ps. Teofil, podporucznik. Maturę zdał w maju 1939 r. Od października 1941 r. do początku 1944 r. studiował polonistykę na Wydziale Humanistycznym Tajnego UW. Od września 1942 zaangażował się z ramienia FOP w działalność Tymczasowego Komitetu Pomocy Żydom „Żegota”. Zajmował się współorganizowaniem pomocy dla uczestników Powstania w Getcie Warszawskim w kwietniu 1943. Podczas Powstania 1944 r. był adiutantem dowódcy placówki i redaktorem naczelnym pisma „Wiadomości z Miasta i Wiadomości Radiowe”. Po wojnie służył w Oddziale VI (Informacji i Propagandy) sztabu Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj. Aresztowany pod zarzutem szpiegostwa i osadzony w więzieniu. Zwolniony wiosną 1948 r., ponownie aresztowany w 1949 r. i skazany na osiem lat więzienia. W sierpniu 1954 r. ze względu na zły stan zdrowia zwolniony na roczną przerwę w odbywaniu kary. Po odzyskaniu wolności zajął się działalnością publicystyczną, pisał do tygodnika „Stolica” oraz „Tygodnika Powszechnego”. Kontynuował też studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim. W listopadzie 1963 r. nawiązał współpracę z Radiem Wolna Europa. Podróżował po krajach Europy Zachodniej, USA i Izraelu, gdzie nawiązywał kontakty z przedstawicielami polskiej emigracji. Wykładał historię najnowszą w I Katedrze Historii Nowożytnej Polski na Wydziale Nauk Humanistycznych KUL. Po wprowadzeniu stanu wojennego w 1981 r. został internowany jako jeden z założycieli Komitetu Obrony Więzionych za Przekonania przy Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”. Wykładał na uniwersytetach w Monachium, Eichstätt i Augsburgu. Ambasador RP w Austrii (1990-1995), minister spraw zagranicznych, senator (1997–2001), sekretarz stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów oraz pełnomocnik rządu ds. relacji międzynarodowych (2007). Odznaczony medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Zmarł w 2015 r.

Prof. Maciej Bernhardt, ps. Zdzich, starszy strzelec, brał udział w walkach na Żoliborzu w zgrupowaniu „Żubr”. Jako jeden z nielicznych przeżył masakrę swojej kompanii pod Boernerowem. W ostatnich dniach Powstania został ranny i wzięty do niewoli, z której udało mu się zbiec. Wykładowca Politechniki Warszawskiej i pracownik naukowy Instytutu Transportu Samochodowego. Specjalista z dziedziny motoryzacji.  Zmarł w 2017 r.

Prof. Stefania Chodkowska, lekarka w Szpitalu Wolskim, Sanitariat Okręgu Warszawskiego AK. Podczas okupacji wykładała na wydziałach lekarskich tajnych uniwersytetów w Warszawie. Jej mąż, dr Karol Chodkowski, zginął w Katyniu. W czasie Powstania opiekowała się wnukiem Leszkiem, jednocześnie prowadząc szpital polowy w swoim domu i punkt sanitarny. Po upadku Powstania wyszła z Warszawy z ludnością cywilną. Po wojnie kontynuowała pracę w zawodzie lekarza. Zmarła w 1969 r.

Prof. Wiesław Chrzanowski, ps. Poraj, kapral podchorąży. W lipcu 1944 r. otrzymał przydział do batalionu  „Gustaw”, potem do Oddziału Specjalnego „Harnaś”. Ranny podczas Powstania, po wojnie kontynuował studia na Wydziale Prawa UJ. Powrócił do Warszawy, by zająć się działalnością polityczną. Wielokrotnie aresztowany, w 1950 r. skazany na 5 lat więzienia. Pracował jako wykładowca prawa i profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Prowadził zajęcia z zakresu prawa cywilnego w Wyższej Szkole Handlu i Prawa im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie. W 1980 r. został prawnym doradcą NSZZ „Solidarność”; był współautorem statutu związku. W 1989 r. był jednym z członków-założycieli Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego. Minister Sprawiedliwości i prokurator generalny w rządzie Jana Krzysztofa Bieleckiego, poseł, marszałek Sejmu.  Zmarł w 2012 r.

Prof. Aleksander Gieysztor, ps. Borodzicz, szef Wydziału Informacji, porucznik rezerwy piechoty. W 1937 ukończył studia na Wydziale Historycznym UW. Wykładał na Tajnym Uniwersytecie Warszawskim, w 1942 r. obronił doktorat. Jeniec Oflagu II D Gross-Born. W obozie wspólnie z kolegą Stanisławem Płoskim, szefem Wojskowego Biura Historycznego AK, napisał broszurę o Powstaniu Warszawskim, która mogła ukazać się drukiem w Polsce dopiero w okresie pierwszej „Solidarności” w 1981 r. W 1945 r. został adiunktem w Państwowym Instytucie Historii Sztuki i Inwentaryzacji Zabytków, potem adiunktem na Uniwersytecie Warszawskim. W 1949 r. mianowany profesorem nadzwyczajnym historii Polski średniowiecznej i nauk pomocniczych historii na UW. Dyrektor Instytutu Historii UW. Członek Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie, pierwszy długoletni dyrektor Zamku (1980–1991). W 1989 r. uczestnik obrad Okrągłego Stołu. Autor ok. 500 książek i publikacji z zakresu historii.

Prof. Józef Grzybowski, lekarz, brat prof. Mariana Grzybowskiego. W latach 1915-1918 studiował medycynę w Carskiej Akademii Wojenno-Medycznej. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości kontynuował studia w Krakowie oraz Lwowie, w 1922 r. uzyskał dyplom doktora wszechnauk lekarskich. Po przeniesieniu się do Warszawy związał się na stałe z Zakładem Anatomii prof. Edwarda Lotha. W 1930 r. uzyskał habilitację, był autorem 20 prac naukowych. W 1938 r. mianowany profesorem nadzwyczajnym chirurgii operacyjnej i anatomii topograficznej Uniwersytetu Warszawskiego; objął kierownictwo Zakładu Chirurgii Operacyjnej i Anatomii Topograficznej Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Od września 1940 r. zatrudniony na oddziale chirurgicznym Szpitala Wolskiego. Oprócz zwykłych obowiązków, z nakazu władz Tajnego Uniwersytetu Warszawskiego był zobowiązany do prowadzenia ćwiczeń, wykładów i egzaminowania z anatomii prawidłowej studentów UW. W 1941 r. uczestniczył w głośnej akcji uwolnienia więźnia Pawiaka, żołnierza ZWZ aresztowanego przez Gestapo, Stanisława Tomaszewskiego, ps. Malarz. Akcja ta została odtworzona w filmie Stanisława Jędryki „Umarłem, aby żyć” (1984). Wybuch Powstania zastał go w Lecznicy na Rynku Starego Miasta, skąd przez kolejne dni przedzierał się na Wolę, by w Szpitalu Wolskim od razu przystąpić do operowania ciężko rannych. Został zamordowany przez Niemców w grupie pracowników i pacjentów Szpitala Wolskiego na rogu ul. Górczewskiej i Zagłoby.

Prof. Marian Grzybowski, kapitan rezerwy Korpusu Sanitarnego WP, brat prof. Józefa Grzybowskiego. W 1917 r. ukończył medycynę w Carskiej Akademii Wojskowo-Medycznej w Petersburgu. W 1935 r. z tytułem profesora nadzwyczajnego objął kierownictwo Warszawskiej Kliniki Dermatologicznej przy ul. Nowogrodzkiej. Zyskał światową sławę dzięki badaniom histopatologicznym chorób skóry. W latach okupacji niemieckiej wykładał na konspiracyjnych zajęciach Wydziału Lekarskiego Tajnego UW. Na terenie Kliniki Dermatologicznej zorganizował skrzynkę kontaktową Delegatury Rządu na Kraj. Podczas Powstania pracował w Sanitariacie Okręgu Warszawskiego AK – Szpital Dzieciątka Jezus. We wrześniu 1944 r. ewakuowany wraz ze szpitalem do Pruszkowa. W 1945 r. stanął na czele Kliniki Dermatologicznej w Warszawie. Organizował Polskie Towarzystwo Dermatologiczne. Aresztowany w 1949 r. na podstawie sfabrykowanego zarzutu o współpracę z rządem londyńskim. Umarł na serce podczas bestialskiego przesłuchania przez oficera UB.

Prof. Tadeusz Kahl, ps. Kowalski, porucznik, uczestnik walk powstańczych na Powiślu, m.in. w kompanii saperskiej batalionu „Iwo” i zgrupowaniu „Elektrownia”. Po Powstaniu więzień obozu jenieckiego. Absolwent Politechniki Warszawskiej,  gdzie po wojnie został wykładowcą, profesorem Wydziału Elektrycznego. Zaprojektował elektryfikację węzła warszawskiego.  Zmarł w 1982 r.

Prof. Tytus Karlikowski, ps. Tytus, Wąż, starszy strzelec m.in. w batalionach „Kiliński” i „Zośka”. We wrześniu 1939 r. uczestniczył w obronie Warszawy. W wyniku ran podczas Powstania utracił wzrok w prawym oku, miał pełny bezwład lewej ręki i częściowy bezwład lewej nogi. Po wojnie studiował na Wydziale Leśnym SGGW. Kierownik Katedry Profilaktyki Pożarniczej w Szkole Głównej Służby Pożarniczej. Członek Rady Naukowej przy Instytucie Badawczym Leśnictwa, Rady Naukowej Ogrodu Botanicznego PAN, Komitetu Techniki Rolniczej PAN oraz Komitetu Nauk Leśnych PAN, Międzynarodowej Unii Leśnych Organizacji Badawczych, FAO/ECE przy ONZ w Genewie. Autor licznych opracowań naukowych i pięciu wdrożonych do praktyki patentów z zakresu zwalczania pożarów leśnych.  Zmarł w 2019 r.

Prof. Witold Kieżun, ps. Wypad, podporucznik, walczył w oddziałach batalionu „Karpaty” – kompania K-4 i batalionu „Gustaw”. W 1942 r. ukończył studia w Szkole Budowy Maszyn i Elektrotechniki, uzyskując dyplom technika-inżyniera budowy maszyn. Począwszy od 1942 roku studiował na Wydziale Prawa Tajnego UW. Wyszedł wraz z ludnością cywilną, w Krakowie kontynuował działalność konspiracyjną, aresztowany przez NKWD w 1945 r., został wywieziony do gułagu „Krasnowodsk” na Pustyni Kara Kum. Po wyjściu na wolność rozpoczął studia prawnicze na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pracował w Narodowym Banku Polskim, był kierownikiem Zakładu Prakseologii PAN. Wykładał zarządzanie m.in. na Temple University w Filadelfii i na Uniwersytecie w Montrealu. Pracował w Burundi (Afryka Środkowa), najpierw z ramienia ONZ, później jako przedstawiciel Kanady, gdzie pomagał w tworzeniu nowoczesnej administracji.  W 2007 otrzymał nagrodę Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego za wybitne osiągnięcia naukowe.

Prof. Jerzy Kłoczowski, ps. Piotruś, plutonowy podchorąży. Przydzielony do pułku „Baszta”, podczas Powstania stracił prawą rękę. W latach 1945–1948 studiował na UAM w Poznaniu oraz na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. W 1950 uzyskał stopień naukowy doktora i został wykładowcą Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W 1967 został profesorem nadzwyczajnym (otrzymując tytuł naukowy profesora), a w 1974 profesorem zwyczajnym. Członek rady Polskiego Instytutu Kultury Chrześcijańskiej Fundacji Jana Pawła II w Rzymie. W okresie stanu wojennego współpracował z tajnymi strukturami „Solidarności”. W 1989 został powołany w skład Trybunału Stanu, senator I kadencji. Zmarł w 2017 r.

Prof. Edward Loth, ps. Gozdawa, podpułkownik lekarz, szef sanitarny V Obwodu. Jako uczeń został usunięty ze szkół za udział w demonstracji przeciw caratowi. Studiował antropologię w Zurychu i w 1907 r. otrzymał doktorat z filozofii. Następnie studiował medycynę w Bonn, Getyndze i Heidelbergu, gdzie otrzymał stopień doktora nauk medycznych, po czym pracował jako asystent w Katedrze Anatomii we Lwowie. W 1915 r. był jednym z organizatorów Uniwersytetu Warszawskiego, w którym objął Katedrę Anatomii Prawidłowej. W okresie I wojny światowej był żołnierzem Legionów Józefa Piłsudskiego i naczelnym lekarzem Polskich Sił Zbrojnych. W czasie okupacji organizator szkolenia inwalidów, uczestnik tajnego nauczania medycyny, twórca konspiracyjnej składnicy sanitarnej w Zamku Ujazdowskim. Dwukrotnie więziony na Pawiaku. Poległ wraz z żoną Jadwigą, również lekarzem, i córką Heleną podczas bombardowania.

Prof. Janusz Ostrowski, ps. Żbik, strzelec. W czasie likwidacji Warszawskiego Getta jako strażak uczestniczył w gaszeniu niektórych obiektów i przy tej okazji pomagał ukrywającym się tam Żydom. Podczas Powstania był członkiem zgrupowania „Żyrafa”. Po wojnie rozpoczął studia na wydziale fizyki UW, zatrudniony w Instytucie Fizyki PAN. Wyemigrował do Wielkiej Brytanii i USA, w latach 90. powrócił do kraju.  Zmarł w 2015 r.

Prof. Barbara Otwinowska, ps. Błękitny Witek, Baśka, starszy strzelec. W konspiracji od stycznia 1943 r. w ZWZ-AK, w zgrupowaniu „Bartkiewicz”. Wywieziona na roboty do Niemiec. Po powrocie do kraju w 1945 r. rozpoczęła studia polonistyczne i romanistyczne na UW. W 1947 r. została zatrzymana przez UB w związku ze śledztwem i procesem rtm. Witolda Pileckiego i jego współpracowników. Skazana na 3 lata więzienia. Po studiach pracowała w Instytucie Badań Literackich PAN w Warszawie. W 1986 r. otrzymała profesurę filologii polskiej. Jest badaczem literatury staropolskiej oraz członkiem Kapituły Honorowej Nagrody im. Danuty Siedzikówny „Inki”. Zaangażowana w działalność środowisk kombatanckich, szczególnie kobiet-więźniów politycznych. Zmarła w 2018 r.

Prof. Witold Mieczysław Trzeciakowski, ps. Tur, kapral podchorąży. W trakcie Powstania walczył w Kompanii Harcerskiej Batalionu Gustaw i osłaniał odwrót ze Starówki. Absolwent Szkoły Głównej Planowania i Statystyki w Warszawie, uzupełniał studia w Stanach Zjednoczonych (na uniwersytetach Harvard i Columbia, dzięki rocznemu stypendium Fundacji Forda). W 1960 r. uzyskał stopień doktora nauk ekonomicznych. W 1971 otrzymał tytuł naukowy profesora nauk ekonomicznych. Od 1969 do 1980 pracował na Uniwersytecie Łódzkim, a w latach 1981–1989 w Instytucie Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk. Od 1981 do 1984 wchodził w skład Prymasowskiej Rady Społecznej, następnie przewodniczył Kościelnemu Komitetowi Rolniczemu i radzie nadzorczej Fundacji Wodnej. Był ekspertem Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”. Uczestniczył w obradach Okrągłego Stołu jako przewodniczący zespołu ds. gospodarki i polityki społecznej. W czerwcu 1989 został wybrany senatorem I kadencji z ramienia Komitetu Obywatelskiego. We wrześniu 1989 został powołany na stanowisko ministra-członka Rady Ministrów w rządzie Tadeusza Mazowieckiego. W 2001 r. został odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Był autorem ponad 150 publikacji naukowych z dziedziny ekonomii. Zmarł w 2004 r.

Prof. Leszek Żukowski, ps. Antek, strzelec. W konspiracji o sierpnia 1942 r. Walczył w oddziałach AK, m.in. „Północ”. „Róg”, „Koło”. Po upadku Powstania wyszedł wraz z ludnością cywilną; wywieziony do obozów koncentracyjnych Flossenbürg i Dachau. Po wyzwoleniu od września 1945 r. kontynuował naukę w Szkole Polskiej w Wildflecken, potem w Polskiej Wyższej Szkole Technicznej w Esslingen /Neckar k. Stuttgartu. W 1947 r. powrócił do kraju. Ukończył studia na Wydziale Technologii Drewna Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Pracował na Wydziale Technologii Drewna SGGW: początkowo jako docent, kierownik Katedry Organizacji, Ekonomiki i Projektowania Zakładów Przemysłu Drzewnego, a potem jako dziekan Wydziału Technologii Drewna. Od 1979 r. był nauczycielem akademickim w SGGW. Od 2013 r. Prezes Zarządu Głównego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej.

 

Źródła:

Muzeum Powstania Warszawskiego

Instytut Fizyki PAN

lekarzepowstania.pl