Budowa wysokotemperaturowego reaktora jądrowego chłodzonego gazem (od ang. High Temperature Gas cooled Reactor, w skrócie” HTGR) to ogromna szansa dla polskiej nauki i gospodarki mogąca przynieść rozwój kompetencji i międzynarodowej pozycji polskich zespołów badawczych, rozwijanie nowych specjalności badawczych czy możliwość wprowadzenia zmian do  polskiego miksu energetycznego, które w sposób istotny przyczynią się do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych (energetyka jądrowa jest całkowicie bezemisyjna).  

HTGR, co to takiego?

HTGR uważane są na świecie za jedną z najlepszych opcji spośród różnych technologii reaktorów jądrowych. Technologia HTGR jest rekomendowana przez organizacje międzynarodowe, jak Sustainable Nuclear Energy Technology Platform (SNETP), OECD Nuclear Energy Agency, czy International Atomic Energy Agency. Badania prowadzi kilka potęg badawczych jak USA, Japonia, Chiny czy Wielka Brytania, jak r ownież UE w ramach programu EURATOM. Technologia ciągle nie jest jednak komercyjnie rozpowszechniona – jej wdrożenie na skalę przemysłową stanowiłoby przełom w energetyce światowej. Jej zaletą i przewagą jest to, że w przeciwieństwie do innych technologii reaktorów jądrowych, które ograniczają się tylko do produkcji energii elektrycznej, może zaoferować również produkcję energii w postaci ciepła, szczególnie dla  przemysłu chemicznego i ciężkiego (tzw. kogeneracja jądrowa wytwarzająca jednocześnie energię elektryczną i ciepło).

Reaktory HTGR charakteryzują się podwyższonym bezpieczeństwem – zastosowana technologia fizycznie uniemożliwia stopienie się rdzenia, co jest największym zagrożeniem w reaktorach konwencjonalnych. Wysoka temperatura – niemożliwa do osiągnięcia przez inne źródła bezemisyjne, umożliwia wykorzystanie ciepła w procesach technologicznych przemysłu (powyżej 500⁰C) i efektywną produkcję wodoru.

Dlaczego Polska miałaby być jednym z kilku krajów na świecie rozwijających tą technologię? 

Wdrożenie HTRG wpisuje się w budowę innowacyjnej gospodarki, opartej na zaawansowanych technologiach.

Wdrożenie HTGR należy do priorytetów w rządowych dokumentach strategicznych: projekt został ujęty w Strategii Odpowiedzialnego Rozwoju i jest realizowany niezależnie od programu budowy elektrowni jądrowych.

Warta podkreślenia jest nawiązana rządowa współpraca Polski z Japonią w zakresie HTGR - z Japan Atomic Energy Agency (JAEA). Jest ona realizacją zapisu o współpracy Narodowego Centrum Badań Jądrowych (NCBJ) i JAEA zawartego w „Action Plan” podpisanym w roku 2015 przez ministrów spraw zagranicznych Polski i Japonii. Szczegóły współpracy określone są umowami zawartymi w 2017 i 2019 r. W ramach tych umów od 2 lat, w NCBJ na stałe przebywają eksperci z Japonii.

W styczniu 2019 r. Ministerstwo Energii podpisało umowę z Narodowym Centrum Badań i Rozwoju (NCBR) na realizację projektu dotyczącego przygotowań do wdrożenia technologii HTGR w Polsce w ramach programu rządowego Gospostrateg. Projekt realizują obecnie MKiŚ oraz NCBJ i Instytut Chemii i Techniki Jądrowej. W ciągu trzech lat zostanie przygotowana seria analiz technicznych, prawnych i społeczno-gospodarczych, które w późniejszym etapie posłużą do wdrożenia technologii HTGR.

W listopadzie 2020 r. Minister Edukacji i Nauki podjął kierunkową decyzję o przeznaczeniu kwoty 60,5 mln zł na zaprojektowanie i przygotowanie do licencjonowania reaktora eksperymentalnego w technologii HTGR.

Wyrazem potencjału naukowego tkwiącego w tym przedsięwzięciu jest wpisanie projektu EUHTER . na Polską Mapę Infrastruktur Badawczych, która stanowi listę najważniejszych przedsięwzięć w zakresie infrastruktury badawczej w Polsce.

W Polsce istnieje odpowiednie zaplecze naukowo-badawcze dla rozwoju tej technologii , a także zainteresowanie przemysłu zastosowaniem praktycznym tych rozwiązań, (Azoty, Enea, KGHM, Orlen i Tauron i in.), NCBJ od wielu lat konsekwentnie buduje kompetencje w zakresie reaktorów wysokotemperaturowych;

Dlaczego MEIN chce zlecić realizację przedsięwzięcia Narodowemu Centrum Badań Jądrowych?

NCBJ jest liderem kilku międzynarodowych projektów badawczych finansowanych z programu EURATOM (Hydro-GenIV, Gemini+, NC2I i in.) poświęconych technologii HTR. W skład konsorcjów koordynowanych przez NCBJ wchodzi kilkanaście uznanych międzynarodowych instytucji: doświadczonych firm, producentów i instytutów naukowych związanych z energetyką jądrową oraz potęg z Europy i Świata (m.in. USA, Japonia, Chiny). Wybór NCBJ świadczy o zaufaniu do merytorycznych i organizacyjnych umiejętności ekspertów NCBJ, ale także stanowi wyraz uznania dla zdecydowanej polityki Polski w zakresie energetyki jądrowej.

Narodowe Centrum Badań Jądrowych jest aktywnym członkiem ww. SNETP - Platformy Technologicznej Zrównoważonej Energetyki Jądrowej zrzeszającej największych producentów i instytucje badawcze w Europie, której studia wykazały, że reaktory wysokotemperaturowe i kogeneracja jądrowa są bardzo obiecującą, bezpieczną  technologią uzupełniającą tradycyjne konwencjonalne reaktory jądrowe.  Przewodniczącym SNETP był Polak – prof. Grzegorz Wrochna, b. dyrektor NCBJ.