Informacja na temat wykorzystania dotacji podmiotowej przeznaczonej na zadania związane z zapewnieniem osobom niepełnosprawnym warunków do pełnego udziału w procesie przyjmowania na studia, do szkół doktorskich, kształceniu na studiach i w szkołach doktorskich lub prowadzeniu działalności naukowej.

W myśl art. 371 ust. 2 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz.U. z 2023 r. poz. 742, z późn. zm.) środki finansowe przyznawane na finansowanie zadań związanych z zapewnieniem osobom niepełnosprawnym warunków do pełnego udziału w procesie przyjmowania na studia, do szkół doktorskich, kształceniu na studiach i w szkołach doktorskich lub prowadzeniu działalności naukowej przekazywane są w formie dotacji podmiotowej. Oznacza to iż, zgodnie z art. 131 – ustawy  o finansach publicznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1270, z późn. zm.) dotacje te obejmują środki dla podmiotu wskazanego w odrębnej ustawie (w tym przypadku uczelni publicznej i niepublicznej), wyłącznie na dofinansowanie działalności bieżącej w zakresie określonym w odrębnej ustawie (w tym przypadku ustawie – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce).

W związku z powyższym ze środków omawianej dotacji mogą być finansowane:

1. wydatki bieżące;
2. koszty nabycia lub wytworzenia we własnym zakresie środków trwałych niezaliczonych  do pierwszego wyposażenia, których wartość początkowa jest niższa od kwoty określonej  w art. 16f ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 2023 r. poz. 2805, z późn. zm.), tj. 10.000 zł;
3. koszty zakupu wartości niematerialnych i prawnych, niezaliczonych do pierwszego wyposażenia, których wartość jest niższa od kwoty 10.000 zł;
   - związane bezpośrednio z zapewnieniem osobom z niepełnosprawnościami warunków do pełnego udziału w procesie przyjmowania na studia, do szkół doktorskich, kształceniu na studiach i w szkołach doktorskich lub prowadzeniu działalności naukowej – z zastrzeżeniem, że w przypadku określenia w polityce rachunkowości uczelni niższego limitu wartości początkowej środków trwałych, do których stosuje się jednorazowy odpis amortyzacyjny, maksymalna wartość początkowa środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej, finansowanej z dotacji nie może być wyższa niż wysokość tego limitu. Niedopuszczalne zatem jest dokonywanie ze środków omawianej dotacji podmiotowej wydatków inwestycyjnych.

Ponadto z ww. dotacji uczelnie mogą realizować wydatki na rzecz osób z niepełnosprawnościami, potwierdzonymi orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności oraz wydatki na rzecz osób z niepełnosprawnościami bez stosownego orzeczenia. W tym celu uczelnie mogą opracować wewnętrzny regulamin, który określi kryteria kwalifikacji oraz formy pomocy studentom/doktorantom oraz pracownikom prowadzącym działalność naukową z niepełnosprawnościami bez stosownego orzeczenia.

Przykładowy katalog zadań

Poniżej MNiSW przedstawia przykładowy katalog zadań, które można sfinansować ze środków tej dotacji. Jednocześnie podkreślamy, że katalog ma charakter otwarty i uczelnie mają swobodę w realizacji także innych zadań, zgodnych z przeznaczeniem i charakterem dotacji.

1. W zakresie dostosowania infrastruktury uczelni/domów studenckich do potrzeb osób z niepełnosprawnościami (niwelowanie barier architektonicznych):

• remonty (zgodnie z art. 3 pkt 8 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U. z 2024 r. poz. 725) przez remont należy rozumieć wykonywanie w istniejącym obiekcie budowlanym robót budowlanych polegających na odtworzeniu stanu pierwotnego, a niestanowiących bieżącej konserwacji, przy czym dopuszcza się stosowanie wyrobów budowlanych innych niż użyto w stanie pierwotnym) istniejącej infrastruktury, służącej osobom z niepełnosprawnościami;
• koszty eksploatacji i konserwacji sprzętu dla osób z niepełnosprawnością (wind/dźwigów/urządzeń/itp.);
• zapewnienie miejsc parkingowych;
• dostosowanie na terenie uczelni oraz w domach studenckich i w bursach akademickich miejsc i ciągów komunikacyjnych (oznaczenia duktów pieszych), miejsc, sanitariatów w celu dostępności korzystania osobom z niepełnosprawnościami;
• dostosowanie obiektów/sal dydaktycznych na potrzeby osób z niepełnosprawnościami, wyposażenia w sprzęt specjalistyczny kompensujący niepełnosprawność;
• koszty badania i weryfikacji dostępności uczelni dla osób z niepełnosprawnościami, w tym audytów dostępności informacji (w szczególności: serwisów internetowych, aplikacji komputerowych i mobilnych), komunikacji z osobami z niepełnosprawnościami, procesów: dydaktycznego, badawczego;
• koszty konsultacji/szkoleń specjalistycznych dotyczących dostępności (architektonicznej, informacji itp.) dla kadry uczelni, w tym osób odpowiedzialnych za inwestycje i remonty, utrzymanie budynków, tworzenie serwisów internetowych, aplikacji (komputerowych, mobilnych).

Mając na względzie prawidłowość wykorzystania dotacji istotnym jest, aby poniesione z niej wydatki nie nosiły znamion ulepszenia środka trwałego. Środki trwałe uważa się za ulepszone, gdy suma wydatków poniesionych na ich przebudowę, rozbudowę, rekonstrukcję, adaptację lub modernizację w danym roku podatkowym przekracza 10.000 zł i wydatki te powodują wzrost wartości użytkowej w stosunku do wartości z dnia przyjęcia środków trwałych do używania, mierzonej w szczególności okresem używania, zdolnością wytwórczą, jakością produktów uzyskiwanych za pomocą ulepszonych środków trwałych i kosztami ich eksploatacji (art. 16g ust. 13 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych). O tym, czy poniesione nakłady stanowią wydatki na remont czy nakłady na ulepszenie środka trwałego, decyduje zakres przeprowadzonych prac. Różnica między nakładami na remont, a nakładami na ulepszenie środków trwałych polega na tym, że pierwsze z nich zmierzają do podtrzymania, odtworzenia wartości użytkowej środków trwałych, a drugie do podwyższenia bądź istotnej zmiany cech użytkowych tego składnika majątkowego.

2. W zakresie dostosowania procesu kształcenia lub prowadzenia działalności naukowej:

• diagnoza potrzeb i możliwości studentów/doktorantów oraz pracowników prowadzących działalność naukową z niepełnosprawnościami (w celu zapewnienia im warunków do pełnego udziału w procesie kształcenia i prowadzenia działalności naukowej);
• dostosowanie miejsc, harmonogramu oraz formy zajęć dydaktycznych, w tym zajęć indywidualnych w procesie kształcenia oraz w prowadzeniu działalności naukowej;
• koszty rekrutacji na studia studentów/doktorantów z niepełnosprawnościami: dostosowanie materiałów informacyjno-rekrutacyjnych oraz pomocy dydaktycznych (w tym serwisów internetowych) do potrzeb kandydatów, z zastrzeżeniem, że materiały informacyjne nie zawierają treści promujących uczelnię – odnoszą się wyłącznie do przekazania informacji o  warunkach rekrutacji i studiowania;
• zapewnienie pełnego udziału osób z niepełnosprawnościami w procesie weryfikacji wiedzy (egzaminy, zaliczenia, itp.), poprzez zastosowanie adekwatnych warunków, trybu oraz środków dydaktycznych;
• zapewnienie i dostosowanie odpowiednich materiałów dydaktycznych, w tym: przenoszenie do wersji tekstowej lub do wersji w druku powiększonym, opracowanie notatek do wersji elektronicznej lub w alfabecie Braille’a oraz dokumentów graficznych z warstwą tekstową   i z opisami alternatywnymi dla obiektów graficznych (dokumenty tekstowe, druk powiększony, druk brajlowski, grafiki wypukłe (tyflografiki), wydruki 3D, wykorzystanie tablic interaktywnych, tłumaczenia na język migowy, usługi tłumaczy oraz kursy języka migowego dla studentów/doktorantów oraz dla pracowników prowadzących działalność naukową, kursy fonogestów, zapisów alternatywnych, usługi zdalnego tłumaczenia typu wideotłumacz, usługi lipspeakingu, itp.);
• zapewnienie notatek w dostępnej formie, w tym usługi asystenta wspomagającego oraz usługi zdalnego tworzenia notatek – (opracowanie notatek w wersji elektronicznej lub w powiększonym piśmie odręcznym, alfabecie Braille'a, itp.);
• zapewnienie literatury specjalistycznej i naukowej dla potrzeb osób z niepełnosprawnościami, w tym zakup pozycji bibliotecznych, przenoszenie treści do formy dostępnej dla osób z niepełnosprawnościami (wersje tekstowe, wersje graficzne w warstwą cyfrową i opisami alternatywnymi, druk powiększony, druk brajlowski, nagrania audio itp.);
• zapewnienie stanowisk z obsługą multimedialną (ksero, skaner, oprogramowanie OCR);
• koszty najmu/wynajmu lub leasingu pomocy/urządzeń specjalistycznych ułatwiających dostępność osobom z niepełnosprawnością;
• koszty organizacji lektoratów z języka obcego w formie zajęć grupowych lub indywidualnych, w tym języka polskiego jako obcego dla osób nie(do)słyszących;
• koszty dodatkowych zajęć konsultacyjno-wyrównawczych, w tym zajęć indywidualnych;
• koszty jednostek biurowo-administracyjnych związanych z obsługą studentów/doktorantów i  pracowników prowadzących działalność naukową z niepełnosprawnością;
• zapewnienie specjalistycznych szkoleń dla kadry uczelni wspierających pełny udział osób z niepełnosprawnościami w rekrutacji, kształceniu i prowadzeniu działalności naukowej, w tym podnoszenie świadomości kadry naukowo-dydaktycznej na temat możliwości udostępniania studentom (z niepełnosprawnościami) materiałów objętych ustawą o prawach autorskich i prawach pokrewnych,
• specjalistyczne szkolenia wspomagające proces dydaktyczny osób z niepełnosprawnościami, umożliwiające studentom/doktorantom oraz osobom prowadzącym działalność naukową właściwą orientację przestrzenną na terenie uczelni oraz zdobywanie umiejętności posługiwania się technologiami asystującymi, poszerzanie wiedzy i kompetencji społecznych;
• koszty rozwiązań technologicznych oraz koszty porad/kursów specjalistycznych wspomagających adaptację osób z niepełnosprawnościami w środowisku akademickim;
• zapewnienie specjalistycznych konsultacji o charakterze doraźnym (np. logopedycznych, prawnych, psychologicznych, zawodowych) osobom z niepełnosprawnościami w celu wsparcia ich procesu kształcenia oraz w prowadzeniu działalności naukowej;
• zakup sprzętu i urządzeń specjalistycznych wspomagających proces dydaktyczny, np. specjalistyczne oprogramowanie komputerowe, rzutniki do wyświetlania tekstu wykładu, finansowanie wkładu własnego uczelni w ramach ubiegania się o dofinansowanie w programie „PFRON ABSOLWENT” lub w innych programach/konkursach – o ile stan prawny lub regulamin projektu/programu/przedsięwzięcia nie wyklucza finansowania/współfinansowania z „dotacji na rzecz osób z niepełnosprawnościami”;
• zapewnienie/dostosowanie odpowiednich warunków do realizacji zajęć wychowania fizycznego dla osób z niepełnosprawnościami, zapewnienie specjalistycznego sprzętu treningowego (platform, wyczynowych wózków inwalidzkich, itp.), w tym jego ubezpieczenie lub wypożyczanie go osobom z niepełnosprawnościami;
• wsparcie uczelnianych sekcji zajmujących się organizacja oraz przygotowaniem osób z niepełnosprawnościami do udziału w  obozach/konkursach/olimpiadach/paraolimpiadach:
• zapewnienie alternatywnych form zajęć wychowania fizycznego osobom z niepełnosprawnościami;
• koszty związane z prowadzeniem specjalistycznych zajęć.

Ponadto dokumentowanie zajęć powinno odbywać się np. poprzez sporządzanie listy obecności studentów i doktorantów z niepełnosprawnościami, uczestniczących w zajęciach. Jedocześnie należy podkreślić, że uczelnia powinna posiadać także dokumenty księgowe, rachunki lub faktury potwierdzające poniesienie wydatku z tytułu prowadzenia tego typu zajęć W ramach organizacji zajęć wychowania fizycznego dostosowanych do potrzeb studentów z niepełnosprawnościami uczelnia może dokonać zakupu wyposażenia do uczelnianej wypożyczalni sprzętu (o wartości jednostkowej do 10.000 zł) dla osób z niepełnosprawnościami, a także pokrycie kosztów ubezpieczenia tego sprzętu.

3. W zakresie transportu, zakwaterowania oraz udziału w wydarzeniach:

• finansowanie kosztów transportu studentów/doktorantów, pracowników prowadzących działalność naukową z niepełnosprawnościami pomiędzy obiektami uczelni oraz z i do uczelni, pomiędzy uczelnią a miejscem zamieszkania;
• wsparcie uczelni w pokryciu ponadnormatywnych kosztów udziału w  krajowych i zagranicznych szkoleniach/konferencjach, zajęciach sportowych, obozach naukowo-sportowych/olimpiadach/paraolimpiadach, itp.;
• finansowanie kosztów zakwaterowania w sytuacjach wynikających z konieczności realizowania przedsięwzięcia specjalistycznego lub konieczność jego zapewnienia wynika ze specjalnych potrzeb osoby z niepełnosprawnością;
• koszty związane z przygotowaniem specjalistycznych/alternatywnych warunków/urządzeń oraz materiałów pozwalających na aktywny udział osób z niepełnosprawnością w przedsięwzięciu/spotkaniu.

4. W zakresie zapewnienia optymalnych rozwiązań technologii wspierających (assistive technologies):

• zapewnienie dostępności stron internetowych uczelni do potrzeb osób z  niepełnosprawnościami, w tym tworzenie stron uniwersalnie zaprojektowanych, dostosowanie istniejących stron, nadzór i bieżący monitoring dostępności;
• zapewnienie dostępności aplikacji komputerowych i mobilnych dla osób z niepełnosprawnościami (studentów/doktorantów, pracowników prowadzących działalność naukową, itp.);
• zapewnienie dostępności e-learningu i innych materiałów multimedialnych, w tym tworzenie materiałów multimedialnych uniwersalnie zaprojektowanych, dostosowanie istniejących materiałów multimedialnych, nadzór oraz bieżący monitoring dostępności;
• zapewnienie dostępu do zasobów specjalistycznych serwisów bibliotecznych;
• wyposażenie obiektów/sal uczelni w sprzęt wspomagający widzenie/słyszenie, w tym pętle indukcyjne, systemy FM;
• koszty rozwiązań kompensujących niepełnosprawność; zapewnienie zdalnych usług w oparciu o nowoczesne technologie, jak tłumaczenia na język migowy czy zdalne tworzenie notatek;
• zapewnienie rozwiązań technicznych i technologicznych wspierających nawigację, orientację przestrzenną, informację mobilną i inne usługi dla osób z niepełnosprawnościami;
• dostępność on-line/e-learning w ramach pomocy dydaktycznych i naukowych oraz konsultacji z pracownikami dydaktycznymi/naukowymi, kursy internetowe;
• zakup sprzętu multimedialnego z przeznaczeniem do wypożyczania;
• zapewnienie serwisu internetowego jednostki/biura obsługi osób z niepełnosprawnościami.

5. W zakresie zatrudniania i wynagradzania pracowników biur/jednostek organizacyjno-wspomagających osoby z niepełnosprawnościami:

• koszty zatrudniania/wynagradzania/podnoszenia kwalifikacji i kompetencji pracowników biur/jednostek zajmujących się dostępnością warunków na rzecz studentów/doktorantów oraz pracowników prowadzących działalność naukową z niepełnosprawnościami;
• wynagrodzenie asystentów świadczących usługi asysty wspomagającej, zatrudnionych na potrzeby kandydatów na studia, studentów, doktorantów oraz pracowników prowadzących działalność naukową,
• koszty pomocy asystenta w procesie prowadzenia badań naukowych w sytuacji, jeśli ich przeprowadzenie jest niezbędne i przekracza możliwości psychomotoryczne studenta.

6. Niedozwolone jest natomiast wydatkowanie środków z dotacji na pokrycie kosztów związanych z:

• opłatami za studia, które wnoszą studenci i doktoranci z niepełnosprawnościami;
• stypendiami lub innymi świadczeniami dla osób z niepełnosprawnością;
• spotkaniami o charakterze towarzyskim;
• prowadzeniem terapii (w tym psychologicznej);
• rehabilitacją medyczną lub leczniczą studentów/doktorantów, pracowników prowadzących działalność naukową z niepełnosprawnościami, w szczególności wydatków na zakup sprzętu do rehabilitacji leczniczo-medycznej, przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych oraz wynagrodzeń za pracę fizjoterapeuty;
• promocją uczelni (np. finansowanie kosztów wyjazdów promujących uczelnie, np. w szkołach średnich lub drukowanie ulotek dla kandydatów na studia, przygotowanie filmu promocyjnego o uczelni);
• pokrywanie wydatków o charakterze inwestycyjnym;
• pokrywanie kosztów wydawania artykułów niezwiązanych z tematyką dostępności uczelni dla osób z niepełnosprawnościami w czasopismach - działania te powinny być pokrywane ze środków własnych uczelni.

Reasumując, należy podkreślić, że przedstawiono tylko przykłady wykorzystania środków z dotacji, a decyzje o tym, jakie zadania będą finansowane, podejmują uczelnie zgodnie z przeznaczeniem dotacji.

Istotny jest fakt, iż zasadniczym celem dotacji jest zapewnienie osobom z niepełnosprawnościami warunków do pełnego udziału w procesie przyjmowania na studia, do szkół doktorskich, kształceniu na studiach i w szkołach doktorskich lub prowadzeniu działalności naukowej, co oznacza, że powinno się w sposób racjonalny wyważyć proporcję ponoszonych kosztów administracyjnych (np. na wynagrodzenie pełnomocnika ds. osób z niepełnosprawnościami) w kosztach finansowanych z dotacji.

Ponadto, dotacji nie należy traktować jako jedynego źródła finansowania aktywności osób z niepełnosprawnościami. W przypadkach udziału osób z niepełnosprawnościami w konferencjach, zawodach sportowych itp., koszt ich udziału powinien być finansowany na zasadach przyjętych dla wszystkich studentów/doktorantów/pracowników uczelni, natomiast z ww. dotacji zaleca się pokrywanie dodatkowych kosztów związanych z umożliwieniem osobom z niepełnosprawnościami udziału w ww. aktywnościach.