– Już od paru lat, wraz z zespołem MEiN, wypracowujemy rozwiązania, które mają wesprzeć dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Wesprzeć dzieci, które doświadczają problemów psychologiczno-pedagogicznych i wesprzeć dzieci, które doświadczają okresowych bądź czasowych zaburzeń psychicznych – mówiła wiceminister podczas konferencji.

Sekretarz Stanu w MEiN wskazywała na potrzebę systemowych rozwiązań wspierających dziecko i rodzinę. 

– W polskim systemie edukacji mamy 280 tys. dzieci i uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Skala potrzeb edukacyjnych, które związane są z niepełnosprawnością, tj. między 4-5 proc. populacji. Ale to, co jest najważniejsze, tj. 35 proc. dzieci, które doświadczają problemów psychologiczno-pedagogicznych, 9 proc. dzieci do 18 roku życia ma stwierdzone zaburzenia psychiczne.

Wiceminister mówiła o rozmowach prowadzonych z przedstawicielami Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej, Komendą Główną Policji, psychologami, pedagogami, naukowcami, praktykami w szkołach, których celem jest wypracowanie najlepszych rozwiązań. Jednocześnie przypominała o rekordowym wzroście subwencji oświatowej. 

– Mamy ponad 64 mld zł subwencji na ten rok, rekordowy wzrost o 61 proc., to jest subwencja, która ma i powinna trafić do dzieci, które mają orzeczenia o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Proszę zwrócić uwagę na wzrost z 5,7 mld zł w 2015 r. i 13,5 mld zł w 2023 r.  To pokazuje, jaka jest skala potrzeb.

Wzrasta liczba uczniów specjalnymi potrzebami edukacyjnymi 

Przy spadającej liczbie uczniów wzrasta jednocześnie liczba uczniów z orzeczeniami o potrzebie kształcenia specjalnego. W ciągu 15 lat zwiększyła się ona o ok. 50 tys., czyli ok. 30 proc. W roku szkolnym 2020/2021 potrzebę kształcenia specjalnego stwierdzono u 4,66 proc. uczniów, tj. ponad 215 tys. 

Co trzeci uczeń obejmowany jest pomocą psychologiczno-pedagogiczną. Odsetek uczniów, których potrzeby edukacyjne są bardziej wymagające, rośnie znacznie szybciej. Do tej grupy należą m.in. uczniowie niedostosowani społecznie, niewidomi, z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera, oraz z niepełnosprawnościami sprzężonymi.

Rekordowe środki na wsparcie psychologiczno-pedagogiczne 

Tylko w 2022 r. Ministerstwo Edukacji i Nauki przeznaczyło 520 mln zł na pierwszy etap standaryzacji zatrudnienia psychologów, pedagogów, logopedów, terapeutów pedagogicznych i pedagogów specjalnych w szkołach ogólnodostępnych. W roku 2023 będzie to prawie 1,9 mld zł (1,87 mld zł). Wzrośnie też subwencja oświatowa i w 2023 r. wyniesie ona 64,4 mld zł, z czego ponad 13 mld zł zostanie przeznaczonych na kształcenie uczniów ze zróżnicowanymi potrzebami edukacyjnymi.

Więcej specjalistów w szkołach 

Od 1 września w szkołach ogólnodostępnych jest więcej nauczycieli specjalistów. Utworzone zostało nowe stanowisko pedagoga specjalnego, określono jego zadania i kwalifikacje. Wprowadzona została także minimalna łączna liczba etatów nauczycieli specjalistów: pedagogów, pedagogów specjalnych, psychologów, logopedów, terapeutów pedagogicznych, zatrudnianych w:

• przedszkolach niebędących przedszkolami specjalnymi,
• szkołach podstawowych, liceach ogólnokształcących, technikach oraz branżowych szkołach I stopnia, które nie są szkołami specjalnymi,
• szkołach artystycznych realizujących kształcenie ogólne w zakresie szkoły podstawowej lub liceum ogólnokształcącego,
• zespołach, w skład których wchodzą wymienione wyżej przedszkola lub szkoły.

Dzięki wprowadzonym zmianom możliwy będzie wzrost liczby specjalistów w przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych:

• od 1 września 2022 r. do 31 sierpnia 2024 r. –  z 22 tys. do 38 tys.,
• od 1 września 2024 r. – do 51 tys.

Zakłada się, że dzięki wprowadzonym przepisom liczba etatów nauczycieli specjalistów wzrośnie w 2024 r. o 143 proc. Wymiar zatrudnienia nauczycieli specjalistów będzie uzależniony od liczby dzieci w przedszkolu, szkole lub zespole.

Wsparcie nauczycieli i podnoszenie kompetencji zawodowych 

Trwają szkolenia w zakresie edukacji włączającej skierowane do dyrektorów, nauczycieli, specjalistów, przedstawicieli organów prowadzących i rodziców. Docelowo planujemy przeszkolenie 28 tys. przedstawicieli szkół, jednostek samorządu terytorialnego oraz kuratoriów oświaty. Na cel przeznaczymy 52 mln zł. 

W 2022 r. uruchomiono finansowane z budżetu MEiN studia podyplomowe na czterech kierunkach: 

• wczesne wspomaganie rozwoju i wsparcie rodziny,
• praca w klasach zróżnicowanych,
• doradca rodziny,
• metodyka wspierania komunikacji językowej uczniów. 

W roku 2023 r. na działania związane z dofinansowaniem studiów podyplomowych kwalifikacyjnych i doskonalących przeznaczymy kwotę ponad 11 mln zł.
W planach jest wprowadzenie trzech nowych kierunków kwalifikacyjnych studiów podyplomowych: 

• kwalifikacyjne w zakresie pedagogiki specjalnej – specjalność edukacja włączająca, 
• podyplomowe umożliwiające uzyskanie przygotowania pedagogicznego przez psychologów,
• podyplomowe umożliwiające uzyskanie kwalifikacji do prowadzenia zajęć edukacyjnych z przedmiotu „Wychowanie do życia w rodzinie” (WDŻ) w nauczaniu szkolnym.

Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka i WOKRO (Wiodące Ośrodki Koordynacyjno-Rehabilitacyjno-Opiekuńcze)

73 tys. dzieci z niepełnosprawnościami oraz ich rodziny są obejmowane wczesnym wspomaganiem rozwoju. Z kolei dzieci zagrożone niepełnosprawnością oraz ich rodziny uzyskują wsparcie w ramach Programu „Za życiem”. Rocznie pomocą obejmowanych jest ponad 18 tys. dzieci. Przeprowadza się ok. 800 tys. godzin terapii. Na drugą edycję tego programu na lata 2022-2026 zaplanowano kwotę 528 mln zł – o 215,37 mln zł więcej niż w poprzedniej edycji programu. Zadanie jest realizowane w 320 powiatach.

Na wniosek MEiN badania bilansowe dzieci w ramach POZ zostały poszerzone o badania wzroku i słuchu.

Ministerstwo Edukacji i Nauki pracuje nad wdrożeniem nowego modelu wczesnego wspomagania rozwoju dziecka. Jego celem są kompleksowe działania wspierające skierowane do dzieci, a także ich rodzin już od momentu wykrycia wady rozwojowej w okresie prenatalnym. W ramach tych działań są opracowywane nowoczesne narzędzia do oceny funkcjonalnej dzieci i uczniów. Narzędzia powstają w zgodności z Międzynarodową Klasyfikacją Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia (ICF). Prowadzone są badania przesiewowe rozwoju dzieci od urodzenia przez okres wychowania przedszkolnego do ukończenia edukacji.

Polska jest prekursorem tych działań. Na całym świecie jeszcze nikt nie prowadził badań przesiewowych z wykorzystaniem ICF na tak dużej populacji – 30 tys. dzieci i uczniów. Już dziś 1500 osób przeprowadziło badania przesiewowe dla 15 tys. dzieci oraz 8 tys. uczniów. 

3 mln dodatkowych godzin zajęć dla uczniów w roku 2022

W 2022 r. publiczne i niepubliczne szkoły podstawowe, ponadpodstawowe i szkoły artystyczne realizowały zajęcia specjalistyczne z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej w dodatkowym wymiarze godzin. Ministerstwo Edukacji i Nauki przeznaczyło na ten cel 180 mln zł. Kwota ta pozwoliła na zrealizowanie ok. 3 mln dodatkowych godzin zajęć dla uczniów.

Wsparcie obejmowało organizację zajęć korekcyjno-kompensacyjnych, logopedycznych, rozwijających kompetencje emocjonalno-społeczne oraz innych zajęć o charakterze terapeutycznym dla uczniów, u których rozpoznano potrzebę wsparcia psychologiczno-pedagogicznego w tym zakresie. 

Zajęcia były prowadzone przez nauczycieli: psychologów, pedagogów, logopedów, doradców zawodowych, terapeutów pedagogicznych i innych specjalistów.