Zmiany wprowadzone ustawą:

• Ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa
• Ustawa z dnia 8 kwietnia 2022 r. o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw

1. Przyjęcia na studia i kontynuacja studiów - szczególne zasady funkcjonowania uczelni (art. 45, art. 93 i art. 96 ustawy)

Ustawa wprowadza rozwiązania, które pozwalają uczelniom na określenie szczególnych zasad ich organizacji i funkcjonowania w związku z koniecznością umożliwienia odbywania studiów przez osoby, które w wyniku działań wojennych na terytorium Ukrainy były zmuszone opuścić ten kraj:

1. umożliwienie polskim uczelniom przyjmowania na studia na podstawie szczególnego przepisu (art. 45) - w celu kontynuacji kształcenia - obywateli polskich i obywateli Ukrainy, będących w dniu 24 lutego 2022 r. studentami uczelni działającej na terytorium Ukrainy, także w szczególnej sytuacji, tj. gdy nie będą oni dysponować dokumentami potwierdzającymi odbywane dotychczas kształcenie. Przepisy przewidują, że osobom tym mogą zostać uznane odpowiednie okresy studiów w drodze weryfikacji osiągniętych efektów uczenia się. Niezbędne w tym celu jest złożenie oświadczenia, że w dniu 24 lutego 2022 r. osoba ubiegająca się o przyjęcie na studia studiowała na określonym roku studiów na danym kierunku i poziomie studiów w uczelni działającej na terytorium Ukrainy i nie dysponuje dokumentami poświadczającymi okresy studiów, zdane egzaminy, zaliczenia lub praktyki zawodowe, wydanymi przez tę uczelnię. Następnie uczelnia, w której student ubiega się o przyjęcie, przeprowadza weryfikację osiągniętych efektów uczenia się. Zasady przeprowadzania tej weryfikacji ustala uczelnia samodzielnie i są to zasady szczególne, odrębne od tych, które mogły przed 24 lutego 2022 r. obowiązywać w przepisach wewnętrznych uczelni. W przypadku stwierdzenia różnic w programie studiów lub efektach uczenia się uczelnia będzie mogła zobowiązać studenta do ich uzupełnienia m.in. poprzez złożenie określonych egzaminów lub odbycie praktyk zawodowych.
2. możliwość dokonania przez uczelnie w roku akademickim 2021/2022 zmian w już podjętych uchwałach rekrutacyjnych (ustalających warunki, tryb oraz termin rozpoczęcia i zakończenia rekrutacji) na studia rozpoczynające się w drugim semestrze roku akademickiego 2021/2022 oraz w roku akademickim 2022/2023 – pozwoli to uczelniom na bieżące regulowanie kwestii przyjęć na studia w związku z sytuacją osób opuszczających terytorium Ukrainy. Zmiany mogą przykładowo polegać na obniżeniu progów punktowych dla wyników z matury uprawniających do podjęcia studiów w danej uczelni.
3. możliwość dokonywania do dnia 30 września 2022 r. zmian w regulaminach studiów zakresie niezbędnym do przyjęcia na studia  osób, które w dniu 24 lutego 2022 r. były studentami uczelni działającej na terytorium Ukrainy - z wyłączeniem stosowania niektórych przepisów ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. W przypadku tych zmian nie obowiązuje wymóg zachowania terminu ich uchwalenia na co najmniej 5 miesięcy przed rozpoczęciem roku akademickiego i wejścia ich w życie z początkiem roku akademickiego. Pozwoli to uczelniom określić lub zmienić obowiązujące procedury przyjęć na studia, w trybie przeniesienia, tak aby uwzględnić sytuację osób, które w dniu 24 lutego 2022 r. były studentami uczelni działającej na terytorium Ukrainy. Ponadto termin uzgodnienia regulaminu z samorządem studenckim wynosi w takim przypadku 5 dni roboczych, a w przypadku braku uzgodnienia, regulamin wchodzi w życie na mocy ponownej uchwały senatu podjętej zwykłą większością głosów jego statutowego składu.
4. rektor będzie mógł zmienić organizację roku akademickiego 2021/2022 określoną w aktach wewnętrznych uczelni m.in. zmienić terminy sesji egzaminacyjnej w drugim semestrze bieżącego roku akademickiego dla całości lub części grup studenckich w uczelni;
5. w roku akademickim 2021/2022 możliwe będzie także prowadzenie w uczelni zajęć łącznie dla studentów studiów stacjonarnych i niestacjonarnych w zakresie niezbędnym do umożliwienia odbywania studiów przez osoby, które w dniu 24 lutego 2022 r. były studentami uczelni działających na terytorium Ukrainy.
6. wprowadzono nowelizację przepisu dot. potwierdzania przez polskie uczelnie ukończenia studiów na określonym poziomie, osobom które nie dysponują dyplomem ukończenia studiów (art. 93 ustawy). Rozwiązanie to zostanie rozszerzone na obywateli polskich, którzy wjechali na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z terytorium Ukrainy w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia określonego w przepisach wydanych na podstawie art. 2 ust. 3 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa i obywateli Ukrainy przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny na podstawie art. 2 ust. 1 ww. ustawy. Dzięki temu osoby, które nie dysponują dyplomem ukończenia studiów, będą mogły mieć potwierdzone ukończenie studiów na określonym poziomie w drodze postępowania przeprowadzonego przez uprawnioną uczelnię.

Rozwiązania te zapewnią możliwość płynnego dostosowana regulacji wewnątrzuczelnianych do sytuacji związanej ze skutkami wojny w Ukrainie, w szczególności pozwolą na dokonanie zmian ułatwiających przyjęcia studentów z uczelni ukraińskich do uczelni polskich oraz na dostosowanie sposobu organizacji zajęć do sytuacji z tym związanej. Uczelnie w ramach gwarantowanej autonomii, w ramach wprowadzonych przepisów, są upoważnione do dokonywania zmian w przepisach wewnętrznych przewidując szczególne rozwiązania, nawet jeśli byłyby one niespójne z dotychczas obowiązującymi rozwiązaniami.

2. Opłaty za studia i nostryfikację

Od objętych ustawą obywateli Ukrainy będących studentami uczelni publicznej nie będą pobierane opłaty za kształcenie na studiach stacjonarnych w języku polskim.

Zgodnie z art. 2 ust. 6 specustawy obywatela Ukrainy objętego tą ustawą uznaje się za osobę korzystającą w Rzeczypospolitej Polskiej z ochrony czasowej w rozumieniu art. 106 ust. 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Niepobieranie opłat za kształcenie na studiach stacjonarnych w języku polskim od cudzoziemca, który korzysta z ochrony czasowej, wynika z art. 324 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Obejmuje to okres kiedy obywatele Ukrainy będą objęci ochroną czasową.

2.1. Opłaty za studia dla obywateli polskich - studentów kierunków medycznych w uczelniach działających na terytorium Ukrainy (art. 41 ustawy)

Od obywateli polskich, którzy w dniu 24 lutego 2022 r. byli studentami uczelni działającej na terytorium Ukrainy na kierunkach lekarskim, lekarsko-dentystycznym, pielęgniarstwo, położnictwo, analityka medyczna, farmacja, fizjoterapia oraz ratownictwo medyczne i zostali przyjęci przez uczelnię polską na studia na kierunku odpowiadającym odbywanym przez nich studiom, opłaty za usługi edukacyjne związane z kształceniem na studiach niestacjonarnych albo studiach w języku obcym będą pobierane w wysokości nieprzekraczającej wysokości udokumentowanych przez studenta dotychczas ponoszonych opłat za te studia w uczelni w Ukrainie.
W roku akademickim 2021/2022, w przypadku gdy osoby te wniosły już przed dniem 24 lutego 2022 r. opłatę za kształcenie w drugim semestrze tego roku w uczelni działającej na terytorium Ukrainy – nie pobiera się opłaty za studia niestacjonarne albo studia w języku obcym.

Na wniosek uczelni, która nie pobrała od studenta ww. opłaty, lub pobrała tę opłatę w niższej wysokości niż wynosi wysokość opłaty za te usługi ustalona przez uczelnię, złożony w określonych terminach do ministra nadzorującego daną uczelnię – przysługuje refundacja, na łączny okres nie dłuższy niż 12 semestrów. Refundacja nie przysługuje za okres udzielonych studentowi urlopów, o których mowa w art. 85 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. W związku z tym okresu tych urlopów nie wlicza się do łącznego okresu refundacji.

2.2 Finansowanie opłat nostryfikacyjnych dla osób poszukujących pracy (art. 11 ustawy)

Starosta, na wniosek bezrobotnego, może sfinansować z Funduszu Pracy opłatę pobieraną za postępowanie nostryfikacyjne albo postępowanie, o którym mowa w art. 327 ust. 3 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.

W tym celu bezrobotny składa wniosek o sfinansowanie opłaty, zawierający:

1. imię i nazwisko oraz numer PESEL osoby wnioskującej, a w przypadku cudzoziemca numer dokumentu stwierdzającego tożsamość, i adres zamieszkania tej osoby;
2. nazwę i adres uczelni prowadzącej postępowanie;
3. wysokość opłaty;
4. państwo wydania dyplomu objętego postępowaniem;
5. uzasadnienie potrzeby udzielenia tej formy pomocy.

3. Świadczenia dla studentów i kredyty studenckie (art. 41 ustawy)

Obywatele Ukrainy objęci ustawą będą mieli możliwość ubiegania się o stypendium socjalne (art. 86 ust. 1 pkt 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce) i kredyt studencki (art. 98 ust. 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce), przy czym ubieganie się o te świadczenia odbywać się będzie na podstawie dołączonego do wniosku oświadczenia o sytuacji rodzinnej i materialnej.

Obywatele Ukrainy objęci specustawą będą również mieli prawo ubiegać się o stypendium rektora, stypendium dla osób niepełnosprawnych i zapomogę na ogólnych zasadach obowiązujących w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce studiujących cudzoziemców, z zastrzeżeniem, że w stosunku do nich zniesione będzie ograniczenie w zakresie liczby zapomóg (art. 92 ust. 2 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce), które może przyznać uczelnia.

4. Kontynuacja zatrudnienia – art. 46-49 ustawy

Obywatel polski albo Ukrainy, który wjechał legalnie do Polski od dnia 24 lutego 2022 r. z Ukrainy i oświadczy, że w dniu 24 lutego 2022 r. pracował jako nauczyciel akademicki w uczelni na terytorium Ukrainy oraz posiada wymagany tytuł zawodowy, stopień naukowy, stopień w zakresie sztuki lub tytuł profesora i odpowiednie kwalifikacje do zajmowania danego stanowiska, może zostać zatrudniony w uczelni jako nauczyciel akademicki bez przeprowadzenia konkursu, o którym mowa w art. 119 ust. 1 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.

Obywatel polski lub Ukrainy, który wjechał legalnie do Polski od dnia 24 lutego 2022 r. z Ukrainy i oświadczy, że w dniu 24 lutego 2022 r. pracował w charakterze pracownika naukowego oraz ma odpowiedni tytuł zawodowy, stopień naukowy, stopień w zakresie sztuki lub tytuł profesora i odpowiednie kwalifikacje do zajmowania danego stanowiska może zostać zatrudniony w:

1. jednostkach naukowych oraz innych jednostkach organizacyjnych Polskiej Akademii Nauk;
2. instytucie badawczym;
3. Centrum Łukasiewicz lub instytucie działającym w ramach Sieci Badawczej Łukasiewicz instytucie bez przeprowadzenia konkursu (odpowiednio art. 91 ust. 5 ustawy o Polskiej Akademii Nauk, art. 43 ust. 6 ustawy o instytutach badawczych, art. 50 ust. 1 ustawy o Sieci Badawczej Łukasiewicz).

Należy wskazać, że zgodnie z już obowiązującymi przepisami (art. 116 ust. 4 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce) do celów zatrudnienia nauczyciela akademickiego uczelnia w swoim statucie może ustalić inne niż określone w art. 116 ust. 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce stanowiska dla nauczycieli akademickich oraz wymagania kwalifikacyjne do ich zajmowania.

Ponadto, przy zatrudnianiu obywatela polskiego albo Ukrainy, który wjechał legalnie do Polski od dnia 24 lutego 2022 r. z Ukrainy i oświadczy, że w dniu 24 lutego 2022 r. pracował jako nauczyciel akademicki w uczelni na terytorium Ukrainy oraz uzyskał tytuł profesora, stopień naukowy, stopień w zakresie sztuki lub tytuł zawodowy za granicą, można odstąpić od wymagań dotyczących tego tytułu albo stopnia określonych w art. 116 ust. 2 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.

5. Szkoły doktorskie

Wprowadzono rozwiązania, które umożliwiają podmiotom prowadzącym szkoły doktorskie wdrożenie szczególnych zasad organizacji i funkcjonowania tych szkół w związku z konfliktem zbrojnym w Ukrainie, w tym w kontekście kształcenia obywateli Ukrainy, którzy w wyniku działań wojennych na jej terytorium byli zmuszeni opuścić ten kraj albo przerwać proces kształcenia w Rzeczypospolitej Polskiej.

Zmiany w zasadach rekrutacji do szkół doktorskich i w programach kształcenia (art. 96 ust. 5)

Umożliwiono podmiotom prowadzącym szkoły doktorskie dokonanie zmian w zasadach rekrutacji do szkół doktorskich oraz w programach kształcenia określonych dla kształcenia rozpoczętego w 2021 r. i dla kształcenia rozpoczynającego się w 2022 r., z pominięciem 5-miesięcznego terminu ich udostępnienia przed rozpoczęciem rekrutacji.

Zmiany w regulaminach szkół doktorskich (art. 96 ust. 6)

Ustanowiono, że do zmian dokonywanych do dnia 30 września 2022 r. w regulaminach szkół doktorskich odnoszących się do obywateli Ukrainy nie stosuje się wymogu ich uchwalenia na co najmniej 5 miesięcy przed rozpoczęciem roku akademickiego. Dodatkowo wskazano, że termin uzgodnienia regulaminu z samorządem doktorantów wynosi 5 dni roboczych, a w przypadku braku uzgodnienia regulamin wchodzi w życie na mocy ponownej uchwały senatu albo rady naukowej podmiotu prowadzącego szkołę doktorską podjętej zwykłą większością głosów ich statutowego składu.