Kształcenie doktorantów należy do tych obszarów, w których autonomia podmiotów systemu została rozszerzona najbardziej. Ministerstwo nie zamierza już opracowywać zawartego w kilku obszernych rozporządzeniach instruktażu, jak szczegółowo mają wyglądać zasady kształcenia i nadawania stopnia doktora. Przekonaliśmy się wszyscy, że drobiazgowe regulacje w tym obszarze szkodzą jakości. Uczelnie i instytuty zyskały swobodę w określaniu warunków kształcenia w szkołach doktorskich – powiedział wicepremier Jarosław Gowin minister nauki i  szkolnictwa wyższego podczas otwarcia.

Kształcenie doktorantów to jeden z kluczowych obszarów w świecie akademickim, bo o poziomie nauki uprawianej w Polsce za kilka lat decydować będą dzisiejsi doktoranci. Dlatego niezwykle ważne jest stworzenie im warunków do twórczej wymiany myśli, zapewnienie udziału w badaniach naukowych na najwyższym poziomie i kontaktu z wybitnymi uczonymi.

Bieżący okres jest dla uczelni i instytutów bardzo wymagający, jeśli chodzi o wypracowanie koncepcji oraz wewnętrznych regulacji dotyczących szkół doktorskich. Najbliższe tygodnie to czas pierwszych rozstrzygnięć dotyczących struktury, regulaminów, pierwszych programów kształcenia i zasad rekrutacji. Pierwsi doktoranci rozpoczną kształcenie w szkołach doktorskich już w kolejnym roku akademickim. Szkoły doktorskie są jedną z najpopularniejszych form zorganizowanego kształcenia doktorantów w Europie. Sprzyjają powstawaniu wysokiej jakości dysertacji, interdyscyplinarności w badaniach naukowych oraz kształceniu tzw. zaawansowanych kompetencji transferowalnych, a więc takich które można wykorzystywać w więcej niż jednym miejscu pracy. Pozwalają zrealizować postulat, by doktorant był nie tyle nieco starszym studentem, ile przede wszystkim młodym badaczem. W polskim kontekście nowy model wiąże się dodatkowo ze zdecydowaną poprawą sytuacji materialnej dla doktorantów. Każdy doktorant w szkole doktorskiej otrzyma stypendium. Powszechny system stypendialny dla doktorantów jest jednym z najważniejszych celów, którym dedykowany jest, przewidziany w nowej ustawie, stały wzrost finansowania nauki.

Kształcenie doktorantów było jednym z tych elementów systemu szkolnictwa wyższego i nauki, który wymagał największych zmian. Wciąż obowiązujący model oparty na studiach doktoranckich jest powszechnie uważany za dysfunkcyjny. Wśród jego licznych wad wspomnieć należy m.in. o:

• częstym braku staranności w programowaniu kształcenia połączonej z brakiem zewnętrznej kontroli jakości kształcenia,
• bardzo niskim poziomie umiędzynarodowienia, nawet niższym niż w przypadku studiów magisterskich, co stanowi anomalię w krajach rozwiniętych,
• obniżającym się w opinii większości środowiska akademickiego poziomie bronionych doktoratów.

Kształcenie w nowych realiach będzie podlegało zewnętrznej ocenie jakości. Konstytucja dla Nauki wprowadza nowy instrument: ewaluację szkół doktorskich. Od tej pory również znajomość języka obcego będzie realnie weryfikowana (wymóg posiadania właściwego certyfikatu). Ponadto ustawa wprowadza trzeciego recenzenta dysertacji spoza instytucji, w której przygotowywana jest rozprawa doktorska. W Konstytucji dla Nauki wskazano również, że interdyscyplinarność powinna być istotnym aspektem kształcenia doktorantów.

Konferencje NKN Forum służą wymianie pierwszych doświadczeń we wdrażaniu Konstytucji dla nauki oraz skłaniają do debaty nad sposobami jak najlepszego wykorzystania szans, jakie daje nowa ustawa. Pierwsza z debat środowiskowych odbyła się 18 lutego 2019 roku na Politechnice Łódzkiej. Podczas spotkania przedstawiciele różnych typów uczelni przedstawili swoje doświadczenia i przemyślenia dotyczące organizacji uczelni i jej struktury w  nowotworzonych statutach.