Tym samym oficjalna ścieżka ratyfikacji po stronie polskiej została zakończona i od nowego roku akademickiego 2025/2026 polscy studenci, doktoranci i nauczyciele akademiccy będą uczestniczyć w Programie na nowych warunkach.

O Programie CEEPUS

Polska jest jednym z krajów-założycieli Środkowoeuropejskiego Programu Wymiany Uniwersyteckiej, który funkcjonuje od 1995 r. Program CEEPUS był pierwszym programem współpracy wielostronnej w dziedzinie edukacji krajów Europy Środkowej.

Program CEEPUS jest dla Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego drugim co do wielkości wielostronnym programem współpracy w obszarze szkolnictwa wyższego (po programie Erasmus+). Podstawowym celem Programu jest wspieranie wymiany akademickiej w zakresie kształcenia i doskonalenia zawodowego zarówno studentów i doktorantów, jak i nauczycieli akademickich. Umożliwia on również intensyfikację kontaktów pomiędzy uczelniami krajów CEEPUS.

Państwami członkowskimi programu są obecnie: Albania, Austria, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Czarnogóra, Czechy, Macedonia, Mołdawia, Polska, Rumunia, Serbia, Słowacja, Słowenia, Węgry. W programie udział biorą także 3 uczelnie z Kosowa (Uniwersytet w Prisztinie, Uniwersytet w Prizrenie, Uniwersytet w Peja).

Krajowym Biurem CEEPUS w Polsce jest Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej (NAWA).

Program CEEPUS III

W ramach obecnie realizowanego Programu CEEPUS III, co roku w różnych formach kształcenia i podnoszenia kwalifikacji zawodowych, uczestniczy ok. 300 polskich studentów i doktorantów oraz ok. 350 nauczycieli akademickich. Ponadto, średnio w ciągu roku akademickiego przyjeżdża do Polski ok. 300 zagranicznych studentów i doktorantów oraz ok. 300 nauczycieli akademickich (co daje około 550-600 staży rocznie). W tym kontekście należy zaznaczyć, że program CEEPUS wspiera mobilność zarówno studentów, jak i nauczycieli akademickich w ramach wspólnoty państw o wspólnej historii. Sprzyja to nie tylko wymianie naukowej, ale również przełamywaniu wzajemnych stereotypów.

Polska jest wiodącym uczestnikiem Programu zarówno pod względem liczby realizowanych staży akademickich, jak i liczby instytucji uczestniczących w sieciach akademickich. W bieżącym roku akademickim 218 polskich jednostek akademickich jest zaangażowanych w sieci akademickie – to najwięcej zaangażowanych uczelni wśród wszystkich państw programu. Również w roku 2023/24 Polska była liderem w tym zakresie ze 178 zaangażowanymi jednostkami.

Polska aktywnie wykorzystuje program CEEPUS odpowiadając na kryzysy globalne i regionalne, które mają również swój wymiar akademicki. W 2020 w Polsce – jako trzecim (po Chorwacji i Czechach) kraju Porozumienia CEEPUS – umożliwiono realizację stypendiów CEEPUS w formule wirtualnej i hybrydowej. Ponadto, niespełna dwa tygodnie po rosyjskiej agresji na Ukrainie, Minister Edukacji i Nauki podjął decyzję o umożliwieniu obywatelom Ukrainy ubiegania się o stypendia CEEPUS na udział w stażach, szkołach letnich i kursach intensywnych organizowanych w Polsce.

Program umożliwia współpracę m.in., z największymi i najważniejszymi uczelniami w naszym obszarze geograficznym, w tym zajmującymi wysokie pozycje w rankingu QS World University Ranking 2025 – prezentującym najlepsze uczelnie z całego świata. Ranking ten objął swym zasięgiem 104 kraje i przeanalizował dane 2963 uczelni. W rankingu uczelnie zostały ocenione i finalnie sklasyfikowanych zostało jedynie 1499 najlepszych uczelni zgodnie z zasadami rankingu. Wśród nich znalazły się:

137 – University of Vienna,
246 – Charles University,
258 – University of Warsaw,
312 – Jagiellonian University,
309 – Universität Innsbruck.

Warto również podkreślić, że w kilku mniejszych ośrodkach akademickich program CEEPUS wraz z ofertą NAWA w zakresie wymiany bilateralnej pozwala na nawiązanie kontaktów międzynarodowych z partnerami zagranicznymi oraz oferowanie studentom czy nauczycielom akademickim możliwości skorzystania z krótkookresowych wyjazdów do zagranicznych ośrodków akademickich w państwach regionu.

Program CEEPUS IV

W dniu 20 września 2023 r. odbyło się w Warszawie posiedzenie Wspólnego Komitetu Ministrów CEEPUS, w którym wzięli udział Ministrowie ds. szkolnictwa wyższego z 15 krajów regionu (Albania, Austria, Bułgaria, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Czarnogóra, Czechy, Macedonia Północna, Mołdawia, Polska, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Serbia, Węgry). W trakcie posiedzenia Ministrowie podpisali nowe Porozumienie CEEPUS IV, które będzie regulowało działanie programu po zakończeniu obowiązywania obecnego Porozumienia CEEPUS III, tj. od 1 maja 2025 r. Poprzednie Porozumienie CEEPUS III zostało podpisane w 2010 r.

Porozumienie CEEPUS IV stwarza odpowiednie ramy prawne nie tylko rozwoju dotychczasowej regionalnej współpracy w ramach programu, ale także daje nowe możliwości dla krajów regionu w zakresie wymiany akademickiej.

W ramach programu CEEPUS IV:

• wsparcie będzie kierowane nie tylko do osób wyjeżdżających w celu odbycia części studiów, prowadzenia zajęć dydaktycznych lub realizacji projektów badawczych, ale również do osób biorących udział w kształceniu zdalnym, nauczaniu zdalnym oraz hybrydowych formach kształcenia oraz nauczania;
• stypendium CEEPUS IV może być również przyznane pracownikom uniwersytetów tworzących sieci akademickie CEEPUS IV na realizację wspólnych działań podejmowanych przez partnerów w ramach danej sieci;
• kraj wysyłający może również wprowadzić dodatkowe świadczenia na rzecz osób pozostających w trudnej sytuacji materialnej lub osób z niepełnosprawnościami, zachęcające tym samym do wzięcia udziału w wymianie nowe grupy stypendystów;
• możliwe jest otwarcie się krajów CEEPUS, na podstawie indywidualnej decyzji każdego kraju i w ramach dodatkowej puli stypendiów, na udział w wymianie w ramach sieci akademickich CEEPUS IV studentów i nauczycieli akademickich z instytucji szkolnictwa wyższego działających w krajach niebędących stroną Porozumienia. Rozwiązanie to pozwoli nawiązać współpracę z instytucjami z krajów trzecich oraz wzbogacić realizowane formy kształcenia poprzez odmienną perspektywę akademicką;
• nowe Porozumienie CEEPUS IV dopuszcza również, aby Wspólny Komitet Ministrów uznał jednogłośnie współpracę z wybranym krajem niebędącym stroną Porozumienia za wspólne zainteresowanie. Pozwoli to na przyznanie przez kraje CEEPUS studentom i nauczycielom akademickim z powyższego kraju stypendiów z puli miesięcy stypendialnych CEEPUS IV niewykorzystanych w ramach sieci akademickich CEEPUS IV.

Docelowo realizacja Programu CEEPUS IV do roku 2032 stanowić będzie istotny element współpracy państw leżących w Europie Środkowej i Południowej, wpływając pozytywnie na podniesienie poziomu i jakości kształcenia oraz prowadzonych badań naukowych poprzez wymianę akademicką oraz rozwój młodej kadry naukowej.