Rola i formaty międzynarodowych ośrodków badawczych w Europie, wzmocnienie polsko-francuskiej współpracy w dziedzinie badań i innowacji, zwłaszcza w ramach dwustronnego programu PHC Polonium, promowanie współpracy między zespołami badawczymi a przemysłem innowacyjnym ‒ to główne tematy poruszane podczas V Polsko-Francuskiego Forum Nauki i Innowacji w Warszawie. W spotkaniu zorganizowanym w ramach Polsko-Francuskiego Roku Nauki otwarciu uczestniczyli ambasador Republiki Francji Frédéric Billet, podsekretarz stanu w MNiSW Sebastian Skuza.

Czym jest Polsko-Francuskie Forum Nauki i Innowacji

Organizowane po raz piąty przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego wraz z Ambasadą Francji i Instytutem Francuskim Forum jest dorocznym spotkaniem społeczności naukowej i akademickiej zaangażowanej w polsko-francuską współpracę. Przyświecają mu następujące cele: wzmocnienie wspólnego uczestnictwa w europejskim programie ramowym Horyzont Europa, wymiana doświadczeń i know-how w dziedzinie badań naukowych, uzgadnianie i tworzenie zachęt dla rozwoju współpracy naukowej i technologicznej pomiędzy społecznością akademicką a innowacyjnymi podmiotami przemysłowymi. W tym roku Forum jest podsumowaniem Polsko-Francuskiego Roku Nauki. ‒ Bogata współpraca badaczy i pracowników naukowo-dydaktycznych obu naszych krajów pozwala podejmować nowe wyzwania w licznych dziedzinach, takich jak zmiany klimatyczne czy też sztuczna inteligencja. Wyrażam życzenie, by to Forum stało się okazją do wskazywania i akcentowania nowych potencjalnych sposobności współpracy naukowej w tych dziedzinach ‒ podkreślił ambasador Francji w Polsce Frédéric Billet.

‒ Francja jest dla nas bardzo ważnym partnerem w dziedzinie badań naukowych i szkolnictwa wyższego. Nasze zespoły badawcze pracują wspólnie nad priorytetowymi dla obu krajów projektami z zakresu badań nad nowotworami, biotechnologii, energii, ochrony środowiska i tradycyjnie chemii i fizyki. Wspólnie realizujemy program Polonium, który umożliwia dwustronną wymianę naukowców ‒ powiedział minister Skuza.

‒ W obszarze szkolnictwa wyższego prowadzimy ponad 60 uniwersyteckich programów kształcenia, których absolwenci otrzymują podwójne dyplomy. Polskie i francuskie uczelnie należą do konsorcjów wyłonionych w ramach inicjatywy uniwersytetów europejskich. Naukowcy i studenci z Francji zainteresowani prowadzeniem badań w Polsce mogą korzystać z programów agencji wykonawczych MNiSW, w tym Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej ‒ zaznaczył.

Sekretarz stanu w MNiSW prof. Wojciech Maksymowicz, odpowiedzialny za  współpracę międzynarodową, zaznaczył, że na Forum spotkamy się, żeby rozmawiać o przyszłej współpracy między polskimi i francuskimi zespołami badawczymi. Będziemy dyskutować o innowacjach, współpracy biznesu z nauką, jak i o tworzeniu międzynarodowych struktur badawczych.

Polsko-Francuski Rok Nauki

Przypadająca w 2019 r. setna rocznica wznowienia stosunków dyplomatycznych pomiędzy Polską a Francją stała się okazją do podkreślenia współpracy między tymi dwoma krajami poprzez zorganizowanie Polsko-Francuskiego Roku Nauki. Wydarzenie zainaugurowano w marcu, w Paryżu, gdzie odbyło się pierwsze Polsko-Francuskie Forum Rektorów. Zakończy się w grudniu, w Warszawie, wręczeniem Polsko-Francuskiej Nagrody Naukowej. Przez kilka miesięcy polskie i francuskie instytucje naukowe organizowały warsztaty, konferencje i seminaria poświęcone wspólnym projektom badawczym. Kilka kolejnych wydarzeń odbędzie się jeszcze w listopadzie i grudniu: w sumie ponad 50 wydarzeń zostało objętych patronatem Polsko-Francuskiego Roku Nauki.

Informacje o Polsko-Francuskim Roku Nauki.

Pierwsza Polsko-Francuska Nagroda Naukowa im. Marii Skłodowskiej i Pierre’a Curie

Polsko-Francuska Nagroda Naukowa została ustanowiona w 2019 r. przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej, Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego, Ministerstwo Nauki i Innowacji (MESRI) we Francji oraz Francuską Akademię Nauk z okazji Polsko-Francuskiego Roku Nauki. Jej celem jest wspieranie i promowanie polsko-francuskiej współpracy naukowej. Nagroda jest przyznawana za wybitne osiągnięcia naukowe będące efektem współpracy pomiędzy naukowcami z Polski i z Francji. Jej wysokość wynosi 15 tys. euro dla każdego z laureatów. Do pierwszego konkursu o Nagrodę zgłoszono 51 nominacji. Wyboru laureatów dokonała Kapituła złożona z wybitnych uczonych z Francji i Polski, powołana przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej i Francuską Akademię Nauk.

Laureatami pierwszej Polsko-Francuskiej Nagrody Naukowej zostali dr hab. Marcin Szwed i prof. Laurent Cohen oraz prof. Jakub Zakrzewski i dr hab. Dominique Delande.

Laureaci i ich badania

Kognitywista Marcin Szwed z Instytutu Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz neurolog Laurent Cohen z Instytutu Badań nad Mózgiem i Rdzeniem Kręgowym (Institut du Cerveau et de la Moelle epinière, ICM) zostali docenieni za nowatorskie badania dotyczące procesów zachodzących w mózgu podczas czytania. Natomiast fizycy Jakub Zakrzewski z Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Dominique Delande z Narodowego Centrum Badań Naukowych we Francji (CNRS) otrzymali Nagrodę za osiągnięcia dotyczące fizyki układów kwantowo-mechanicznych.

Dr hab. Marcin Szwed i prof. Laurent Cohen w ramach trwającej od 2007 r. współpracy naukowej wykazali, że grupy neuronów w korze wzrokowej wydają się specjalizować w czytaniu tekstu i że jest to zjawisko niezależne od kultury i systemu pisma. Eksperymenty pary naukowców wykazały, że u osób niewidomych czytanie za pomocą alfabetu Braille'a pobudza te same obszary wzrokowe, co zwykłe czytanie u osób widzących. Był to przełom, gdyż okazało się, że specjalizacja korowa mózgu wynika ze specyfiki zadania ‒ część wzrokowa kory mózgowej nauczyła się czytać brajlem, mimo że, przynajmniej w założeniu, powinna to była wziąć na siebie jej część dotykowa. Eksperyment pokazał, że mózg jest bardziej plastyczny, niż naukowcy wcześniej zakładali, a obszary kory mózgowej, odpowiedzialne za wzrok czy słuch, potrafią się przestawić na odbiór informacji z innych zmysłów. Wyniki badań zostały opisane w siedmiu artykułach naukowych.

Prof. Laurent Cohen (ur. 1960 w Paryżu) jest profesorem neurologii na Uniwersytecie Paryskim i w szpitalu Pitié Salpêtrière, będącym częścią Instytutu Badań nad Mózgiem i Rdzeniem Kręgowym. W Instytucie prof. Cohen kieruje także grupą badawczą. Oprócz stopnia doktora nauk medycznych posiada również doktorat z kognitywistyki. Jego badania poświęcone są mechanizmom wyższych funkcji poznawczych ludzkiego mózgu, zwłaszcza związanych z językiem i czytaniem. Profesor Cohen prowadzi m.in. badania pacjentów z uszkodzeniami mózgu, łącząc koncepcje i metody wywodzące się z psychologii eksperymentalnej i neuropsychologii z najnowszymi morfologicznymi i funkcjonalnymi technikami neuroobrazowania. Jest autorem ponad 120 publikacji, które były cytowane ponad 38 tys. razy. Poza pracą naukową, prof. Cohen aktywnie angażuje się również w działania popularyzatorskie, upowszechniając wiedzę na temat neuronauki poznawczej w społeczeństwie.

Dr hab. Marcin Szwed, prof. UJ (ur. 1976 r.) studiował biologię na Uniwersytecie Jagiellońskim. Stopień doktora otrzymał w 2006 r. na Wydziale Neurobiologii Instytutu Weizmanna w Izraelu. Swoją pracę naukową kontynuował podczas stażu we Francji, współpracując z prof. Stanislasem Dehaene’em (Inserm Cognitive Neuroimaging Unit, Saclay) i Laurentem Cohenem (Brain and Spine Institute, ICM, Salpétrière Hospital, Paryż, Francja). W 2011 r. powrócił do Polski i utworzył zespół badawczy w Instytucie Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, prowadzący badania mechanizmów percepcji. Habilitację uzyskał w 2012 r. Laureat programów HOMING PLUS i TEAM-NET Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. W 2016 r. otrzymał Nagrodę NCN. Jest autorem 27 publikacji, które uzyskały ponad 1300 cytowań.

Nagrodzeni za badania dotyczące fizyki układów kwantowo-mechanicznych, prof. Jakub Zakrzewski i dr hab. Dominique Delande nawiązali współpracę naukową w 1991 r. Przez 28 lat udało im się zbudować wzorcowy system długoterminowej współpracy między polskimi i francuskimi grupami badawczymi, co przyczyniło się do powstania bardzo prężnej polsko-francuskiej szkoły w sferze teorii fizyki kwantowej układów chaotycznych i/lub nieuporządkowanych. Osiągnięcia tandemu Zakrzewski-Delande dotyczą zjawisk wywołanych nieporządkiem w zimnych układach atomowych o rozmiarach odpowiednich dla eksperymentów i przyszłych technologii kwantowych. Badania te mają charakter teoretyczny i obliczeniowy, skupiają się na realistycznych układach kwantowych w powiązaniu z grupami eksperymentalnymi. Zrozumienie podstawowych procesów mikroskopowych zachodzących w układach kwantowych ma ogromne znaczenie dla szybkiego rozwoju technologii kwantowych. Owocem prowadzonych badań jest 36 wspólnych publikacji, z czego 7 ukazało się w prestiżowym czasopiśmie naukowym „Physical Review Letters”.

Prof. dr hab. Jakub Maciej Zakrzewski (ur. 1957 r. w Krakowie) ‒ fizyk, kierownik Zakładu Optyki Atomowej w Instytucie Fizyki im. Mariana Smoluchowskiego na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Specjalizuje się w optyce kwantowej, chaosie kwantowym, fizyce układów nieuporządkowanych, zimnych atomach w sieciach optycznych. Ukończył studia fizyczne w 1981 r. na Uniwersytecie Jagiellońskim. Stopień doktora uzyskał w 1995 r. w Polskiej Akademii Nauk, natomiast habilitację w 1990 r. na UJ. Tytuł profesora nauk fizycznych otrzymał w 1996 r. W latach 1986−1988 pracował jako post-doc w Uniwersytecie Południowo-Kalifornijskim. Od lat dziewięćdziesiątych rozwijał kontakty naukowe z francuskimi instytucjami naukowymi, a zwłaszcza z Laboratorium Kastler-Brossel, wiodącym światowym  ośrodkiem w zakresie fizyki kwantowej. Był kierownikiem lub partycypował w wielu grantach naukowych finansowanych przez NCN oraz UE (realizuje m.in.  grant sieci QuantERA, która jest największą na świecie instrumentem finansowania badań naukowych w dziedzinie technologii kwantowych). Jest laureatem licznych nagród i wyróżnień przyznawanych za osiągnięcia naukowe oraz autorem 169 publikacji naukowych, które były cytowane  ponad 3200 razy.

Dominique Delande (ur.  1958 r. w Rouen) – fizyk, dyrektor ds. badań w Laboratorium Kastler-Brossel wspólnej jednostce Ecole Normale Superieure (ENS), Uniwersytetu Sorbony i Narodowego Centrum Badań Naukowych (CNRS). Jego zainteresowania naukowe obejmują dynamikę układów złożonych (zwłaszcza układów kwantowych), chaos kwantowy, a także fizykę mezoskopową. Studia z zakresu fizyki ukończył w 1981 r. w ENS w Paryżu z tezą 3 stopnia (równoważną doktoratowi) i został zatrudniony w Laboratorium Spektroskopii Herzowskiej, którego inicjatorami byli noblista Alfred Kastler i  Jean Brossel. Jest to wspólna jednostka badawcza ENS, Uniwersytetu Sorbony, CNRS i College de France. Habilitację uzyskał w 1988 roku. Ma na swoim koncie wiele osiągnięć naukowych i nagród. Jest zdobywcą licznych grantów przyznawanych m.in. przez Francuskie Centrum Nauki (Agence Nationale de la Recherche, ANR). Od lat dziewięćdziesiątych rozwija współpracę z polskimi ośrodkami naukowymi. Jest autorem ponad 197 publikacji, które były cytowane ponad 5200 razy.