W większości krajów Europy Środkowej wilki zostały wytępione już na przełomie XIX i XX wieku. Obecnie drapieżniki te rekolonizują rozległe fragmenty swojego historycznego zasięgu występowania. Wyjątkowo dynamiczną ekspansję tego gatunku obserwuje się w zachodniej Polsce, skąd wilki docierają również do Niemiec, a później do Holandii, Danii i Belgii. Genetyczne aspekty tego procesu były jednak słabo poznane.

Nowej wiedzy na ten temat dostarczają badania zespołu naukowców pod kierunkiem dr. hab. Roberta Mysłajka z Instytutu Genetyki i Biotechnologii Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego. Przeanalizowali oni ponad 2300 próbek materiału, zebranych w latach 2011-2018, z czego większość stanowiły wilcze odchody, mocz, sierść i fragmenty tkanek martwych osobników z całej Polski. Natomiast dzięki współpracy z badaczami z Litwy, Białorusi, Słowacji i Czech możliwe było ujęcie wyników analiz genetycznych w szerszym kontekście geograficznym - czytamy w informacji prasowej przesłanej PAP.

Z każdej próby wyodrębniono wilcze DNA, po czym analizowano 13 wysokozmiennych sekwencji mikrosatelitarnych genomu jądrowego oraz fragment genomu mitochondrialnego. Łącznie zidentyfikowano geneotypy 881 wilków. Wyniki badań ukazały się właśnie w prestiżowym czasopiśmie "Scientific Reports".

Badania te potwierdziły genetyczną odrębność karpackiej, bałtyckiej i środkowoeuropejskiej - zamieszkującej zachodnią Polskę - populacji wilka. Wskazują one także na obecność genetycznie wyróżniającej się populacji w regionie Roztocza, Puszczy Solskiej i Lasów Janowskich, będącej przedłużeniem zamieszkiwanego przez wilki pasa lasów ciągnącego się wzdłuż pogranicza białorusko-ukraińskiego.

Naukowcy próbują wyjaśnić wzorce osiedlania się wilków w danym terenie. Jedna z hipotez podkreśla ogromne znaczenie miejsca wychowania się konkretnego osobnika. Zgodnie z jej przewidywaniami góry winny być kolonizowane przez osobniki pochodzące właśnie z obszarów górskich, a niziny - przez wilki z nizin. "Rzeczywistość okazała się jednak bardziej skomplikowana – mówi dr hab. Robert Mysłajek – odkryliśmy na przykład, że wilki, które zrekolonizowały Sudety, pochodzą ze środkowoeuropejskiej nizinnej populacji tego gatunku, a nie z Karpat".

Opublikowane właśnie badania - oprócz czysto poznawczego charakteru - mają również znaczenie dla ochrony gatunku. Dzięki nim udało się doprecyzować zasięgi występowania poszczególnych subpopulacji wilka, których istnienie sugerowano już wcześniej, głównie w oparciu na odmienności środowiska.

"Komisja Europejska od dawna zaleca wprowadzanie transgranicznych planów ochrony gatunków, uwzględniających zasięgi poszczególnych subpopulacji" – podkreśla współautorka badań dr hab. Sabina Nowak, prezeska Stowarzyszenia dla Natury "Wilk" i członkini Large Carnivore Initiative for Europe - grupy ekspertów doradzających Komisji Europejskiej w sprawach dużych drapieżników.

"Dzięki naszym analizom – dodaje specjalistka – praca nad zaleceniami dla ochrony poszczególnych subpopulacji wilka będzie znacznie łatwiejsza".

Badania sfinansowano z grantu NCN, ich publikację dofinansował UW. 

PAP - Nauka w Polsce