Poznaj Radon

Zauważalny wzrost chorób płuc wśród młodych górników w Rudawach zaobserwowano już w XVI wieku. Stał się on znany jako „choroba Schneebergera”. Dopiero kilka wieków później uznano, że chorobą jest rak płuc, a przyczyną -  wdychanie radonu i jego pochodnych. Dowody naukowe na to powiązanie pochodziły z badań epidemiologicznych prowadzonych na górnikach od lat 60. XX wieku. Międzynarodowe centrum badań nad rakiem Światowej Organizacji Zdrowia w Lyonie na podstawie wyników badań górników uznało radon za rakotwórczy dla człowieka. 

Na początku lat 80. pojawiło się pytanie, czy znacznie niższe stężenia radonu występujące w pomieszczeniach mogą również wiązać się z zagrożeniem dla zdrowia. W rezultacie w Europie, Ameryce Północnej i Chinach przeprowadzono ponad 20 dużych badań epidemiologicznych, w których zbadano ryzyko raka płuc wywołanego radonem w domach. Wszystkie badania konsekwentnie wykazują zwiększone ryzyko raka płuc z radonu w mieszkaniach.

Najważniejszym i dającym najwięcej informacji badaniem jest wspólna ocena 13 badań europejskich opublikowanych w 2005 r. w artykule „Radon in homes and risk of lung cancer: collaborative analysis of individual data from 13 European case-control studies”  w czasopiśmie British Medical Journal. Do badania włączono 7148 chorych na raka płuca i 14208 osób z grupy kontrolnej bez tej choroby. U uczestników badania stężenia radonu mierzono przez co najmniej sześć miesięcy we wszystkich mieszkaniach zamieszkałych w ciągu ostatnich 35 lat. Ponadto wszyscy uczestnicy badania zostali szczegółowo zapytani o ich zachowania związane z paleniem przez całe życie i inne czynniki ryzyka raka płuc, takie jak narażenie zawodowe na azbest.

Wyniki tego badania stanowią zasadniczą podstawę do oceny ryzyka zdrowotnego związanego z radonem dokonaną przez Światową Organizację Zdrowia w Genewie i opublikowaną w raporcie „WHO Handbook on Indoor Radon”. Najważniejsze wnioski z tej oceny:

• wykazano, że radon w domach zwiększa ryzyko raka płuc;
• czas trwania i poziom narażenia na radon odgrywają rolę w ryzyku. Wszystkie oceny ryzyka dla radonu w domach opierają się na długoterminowym stężeniu radonu (średnia wartość w Bq/m³ przez około 20 do 30 lat);
• ryzyko raka płuca wzrasta proporcjonalnie do (długotrwałego) stężenia radonu w domu, tj. podwojenie stężenia radonu podwaja ryzyko;
• nie ma wskazania progu, poniżej którego radon byłby nieszkodliwy. Dlatego stężenie radonu powinno być zredukowane we wszystkich mieszkaniach, o ile można to osiągnąć przy rozsądnym wysiłku;
• na każde 100 Bq/m³ długotrwałego stężenia radonu ryzyko zachorowania na raka płuc wzrasta o około 16%;
• palenie i radon wzajemnie się wzmacniają. U obecnych i byłych palaczy radon szczególnie silnie zwiększa ryzyko raka płuc. Wykazano również, że radon zwiększa ryzyko dla osób niepalących;
• jak dotąd nie ma wiarygodnych dowodów na to, że radon w domach powoduje inne choroby niż rak płuc.