Poznaj Radon

Radon to radioaktywny gaz, który powstaje naturalnie, gdy uran, tor lub rad, które są pierwiastkami radioaktywnymi, ulegają rozpadowi promieniotwórczemu w skałach, glebie i wodach gruntowych. Ludzie mogą być narażeni na radon głównie poprzez jego wdychanie w powietrzu, które przedostaje się przez szczeliny w budynkach i domach. Ponieważ radon pochodzi naturalnie z ziemi, ludzie są zawsze narażeni na jego działanie.

Radon-222 jest produktem rozpadu radu-226. Radon-222 i rad-226, są częścią długiego łańcucha rozpadu uranu-238 (szeregu promieniotwórczego). Ponieważ uran jest zasadniczo wszechobecny w skorupie ziemskiej, rad-226 i radon-222 są obecne w prawie wszystkich skałach, glebie i wodzie. Ilość radonu w glebie zależy od składu chemicznego gleby. Ilość radonu, która wydostaje się z gleby do domu, zależy od pogody, porowatości gleby, wilgotności gleby i ssania w domu.

Radon jest gazem radioaktywnym. Pochodzi z naturalnego rozpadu uranu, który występuje prawie we wszystkich glebach. Zwykle przemieszcza się w górę przez ziemię do powietrza atmosferycznego i do domów przez pęknięcia i inne dziury w fundamencie. Twój dom zatrzymuje radon w środku, gdzie może się gromadzić w nadmiernej ilości. Każdy dom może mieć problem z radonem – nowe i stare, domy dobrze uszczelnione i pełne przeciągów oraz domy z piwnicami lub bez. Czasami radon dostaje się do domu przez wodę ze studni. W niektórych domach materiały budowlane również mogą wydzielać radon.

Radon jest jedną z przyczyn raka płuc. Szacuje się, że radon powoduje od 3% do 14% wszystkich nowotworów płuc w kraju, w zależności od średniego krajowego poziomu radonu i rozpowszechnienia palenia.

Zwiększony wskaźnik zachorowań na raka płuc został po raz pierwszy zaobserwowany u górników uranu narażonych na bardzo wysokie stężenia radonu. Radon znacznie częściej powoduje raka płuc u osób palących. Szacuje się, że palacze są 25 razy bardziej narażeni na radon niż osoby niepalące. 

Najprostszym sposobem jest zamówienie zestawu detektorów pasywnych radonu w akredytowanym laboratorium. Ważne jest, aby laboratorium przeprowadzające pomiar posiadało akredytację ISO 17025. Do pomiarów radonu najczęściej stosuje się metody pasywne. Są to detektory, które w zależności od konstrukcji i zasady działania, umieszcza się w miejscu ekspozycji, czyli wystawia na powietrze zawierające radon przez określony czas. Najczęściej używa się detektorów śladowych.

Pomiary radonu powinno się przeprowadzać systematycznie. Zalecane jest regularne powtarzanie pomiarów:

• co 10 lat, ponieważ pęknięcia mogą pojawiać się wraz z wiekiem konstrukcji,
• po renowacji, ponieważ ma to wpływ na warunki panujące wewnątrz budynku,
• po wdrożeniu działania mającego na celu zmniejszenie stężenia radonu wewnątrz budynku, aby zweryfikować prawidłowe działanie zainstalowanych urządzeń i zastosowanych metod.

W Polsce podobnie jak w wielu krajach Unii Europejskiej poziom odniesienia wynosi 300 Bq/m³. Głównym aktem prawnym regulującym w Polsce kwestie związane z ochroną radiologiczną jest ustawa Prawo atomowe. Ustawa ta została znowelizowana i uzupełniona o przepisy dotyczące radonu w 2019 roku. Szczegółowe przepisy dotyczą miejsc pracy. Jeśli przekroczony jest poziom referencyjny, należy zastosować działania naprawcze.

30 lipca 2020 weszło w życie rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie terenów, na których średnioroczne stężenie promieniotwórcze radonu w powietrzu wewnątrz pomieszczeń w znacznej liczbie budynków może przekraczać poziom odniesienia (Dz. U. 2020 poz. 1139). Radon powinien zostać uznany za jeden z czynników, jakie mają wpływ na warunki pracy pracowników, jeśli:

• twój budynek znajduje się w obszarze zaklasyfikowanym jako obszar o wysokim potencjale radonowym (obszar wysokiego ryzyka radonowego zgodnie z rozporządzeniem),
• twój budynek ma piwnicę, która jest zajmowana przez ponad 50 godzin rocznie,
• prowadzisz kopalnię, jaskinię lub jesteś odpowiedzialny za podziemne miejsca pracy,
• twoja firma ma kontakt z potencjalnym źródłem radonu, takim jak woda gruntowa (np. prace związane z uzdatnianiem wody lub przechowywaniem próbek geologicznych).