Wojewódzka Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Poznaniu

Ze względu na szereg właściwości oraz kwestie ekonomiczne w ostatnich latach szeroko rozwinęła się produkcja oraz spektrum zastosowań tworzyw sztucznych – tzw. plastików. Wraz ze wzrostem produkcji tworzyw sztucznych gwałtownie wzrosła ilość ich odpadów. Pomimo, iż duża część plastiku poddawana jest recyklingowi, jego znaczna część trafia na wysypiska, gdzie ulega rozkładowi na mniejsze fragmenty (tzw. mikrodrobiny) stanowiąc poważne zagrożenie dla środowiska.

Mikroplastikiem nazywa się małe cząstki tworzyw sztucznych (średnica mniejsza niż
5 mm), w których składzie wyróżnia się: mieszaniny polimerów, dodatki funkcjonalne, a także zanieczyszczenia. Mikrodrobiny tworzyw sztucznych są obecnie spotykane w: wodach słodkich i słonych, ekosystemach lądowych, żywności oraz w wodzie przeznaczonej do spożycia. Te mikrofragmenty po przedostaniu się do środowiska nie ulegają biodegradacji,
w związku z czym mogą negatywnie oddziaływać (toksycznie i fizycznie) na organizmy zwierząt, które stanowią pokarm dla ludzi.

Mikroplastiki ze względu na źródło pochodzenia dzielą się na dwa rodzaje:

• pierwotne – powstają w sposób zamierzony tzn. są wytwarzane celowo oraz dodawane do produktów w celu nadania produktowi określonych właściwości (np. granulki złuszczające w peelingach), mogą być także nośnikiem substancji zapachowych, środków nawilżających oraz składników aktywnych;
• wtórne – powstają w sposób niezamierzony w wyniku zużywania się większych fragmentów tworzyw sztucznych (tzw. fragmentacja) lub ich degradacji (np. podczas zużywania opon samochodowych, degradacji plastikowych toreb, butelek oraz sieci rybackich) – stanowią ok. 70-80 % mikroplastików obecnych w morzach i oceanach.

W produktach konsumpcyjnych mikrodrobiny plastiku najczęściej pełnią rolę czynników ściernych, mogą także nadawać produktowi odpowiednią lepkość, wygląd oraz stabilność. Znajdują też zastosowanie jako brokat stosowany m. in. w produktach kosmetycznych do makijażu.

Szacuje się, iż:

• ok. 42 000 ton mikroplastiku rocznie przedostaje się do środowiska, w związku ze stosowaniem produktów zawierających ww. mikrodrobiny;
• 176 000 ton mikroplastiku w sposób niezamierzony trafia do wód powierzchniowych w Europie;
• 145 000 ton mikrodrobin plastiku jest zużywane rocznie na obszarze UE/UOG.

Komisja Europejska dążąc do rozwiązania problemu zanieczyszczenia środowiska tworzywami sztucznymi w 2018 r. przyjęła strategię, której celem było m. in. ograniczenie źródeł zanieczyszczeń mikrodrobinami plastiku. W styczniu 2019 r. Europejska Agencja Chemikaliów (z ang. European Chemicals Agency, ECHA) zaproponowała szerokie ograniczenia stosowania mikroplastiku w produktach wprowadzanych na rynek UE/EOG mające na celu ograniczenie uwalniania do środowiska mikroplastiku. Na podstawie raportu ECHA oraz opinii Komitetów w dniu 30 sierpnia 2022 r. Komisja Europejska opublikowała projekt rozporządzenia zmieniającego załącznik XVII do rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 (REACH) w odniesieniu do mikrocząsteczek polimerów syntetycznych – dostępny na stronie internetowej:

https://ec.europa.eu/transparency/comitology-register/screen/documents/083921/1/consult?lang=

 

W przedmiotowym projekcie zaproponowano zakaz wprowadzania do obrotu polimerów stałych, które są zawarte w mikrocząsteczkach lub mikrocząsteczkach z powłoką powierzchniową ze stałego polimeru jako substancji własnej lub w mieszaninie w stężeniu równym lub większym 0,01 %. Szacuje się, iż te działania zredukują w ciągu 20 lat emisję mikroplastiku o 500 000 ton. Z ww. zakazu planowane jest wyłączenie kilku zastosowań
m. in.:

• produkty lecznicze (dyrektywa 2001/83/WE) oraz weterynaryjne produkty lecznicze (rozporządzenie UE 2019/6);
• produkty nawozowe (rozporządzenie UE 2019/1009);
• dodatki do żywności (rozporządzenie WE nr 1333/2009);
• wyroby do diagnostyki in vitro;
• polimery zastosowane w obiektach przemysłowych.

Ponadto ww. projekt uwzględnia również propozycję okresów przejściowych lub ich brak
w zależności od sektorów zastosowania. Przykłady terminów przejściowych dotyczących branży kosmetycznej:

• produkty spłukiwane przeznaczone do złuszczania, oczyszczania – brak okresów przejściowych;
• inne produkty spłukiwane – 4 lata od  momentu wejścia w życie regulacji;
• produkty niespłukiwane – 6 lat od momentu wejścia w życie regulacji.

Nie przedstawiono jeszcze ostatecznej formy przedmiotowego rozporządzenia, jednakże wejście w życie ww. aktu prawnego planowane jest na lata 2023 – 2024 – na dzień dzisiejszy brak jest informacji na temat dokładnego terminu.

 

Źródło:

https://echa.europa.eu/pl/hot-topics/microplastics

https://ec.europa.eu/transparency/comitology-register/screen/documents/083921/1/consult?lang=

https://www.kosmopedia.org/srodowisko/skladniki-kosmetykow-i-srodowisko/mikroplastiki/

Samsonowska K., Kaszuba A., „Mikroplastik w środowisku naturalnym”, POLIMERY
Vol. 67 nr 1 (2022)