83. rocznica egzekucji więźniów Pawiaka w Palmirach
21.06.2023
21 czerwca br. na terenie Muzeum – Miejsca Pamięci Palmiry, przy Drodze Palmirskiej 1, w gminie Czosnów, miały miejsce uroczystości ku czci więźniów Pawiaka, rozstrzelanych przez Niemców w dniach 20–21 czerwca 1940 r. W wydarzeniu uczestniczyli byli więźniowie Pawiaka oraz rodziny ofiar egzekucji. W uroczystości wzięli udział także Wicewojewoda Mazowiecki Artur Standowicz oraz Pełnomocnik Wojewody ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych Piotr Oleńczak, którzy złożyli wieniec w miejscu upamiętnienia.
W ramach obchodów: na Cmentarzu Mauzoleum w Palmirach, w asyście Warty Honorowej Wojska Polskiego, złożono kwiaty i zapalono znicze. Uroczystość została zorganizowana przez: Polski Związek Byłych Więźniów Politycznych Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych, Muzeum Więzienia Pawiak Oddział Muzeum Niepodległości w Warszawie oraz Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry Oddział Muzeum Warszawy.
W dniach 20–21 czerwca 1940 r. w Palmirach Niemcy rozstrzelali 362 więźniów Pawiaka, w tym 82 kobiety. Była to największa egzekucja przeprowadzona w tej miejscowości. Zginęli wówczas wybitni działacze społeczni i polityczni, dziennikarze, lekarze, adwokaci, księża. Wśród nich: Maciej Rataj – Marszałek Sejmu RP, Jan Pohoski – Wiceprezydent Warszawy, Mieczysław Niedziałkowski – Poseł na Sejm RP, Halina Jaroszewicz – Poseł na Sejm RP i Senator RP, Janusz Kusociński – olimpijczyk.
W okresie: od grudnia 1939 r. do lipca 1941 r. w Palmirach Niemcy przeprowadzili 21 egzekucji, w których straconych zostało ponad 1700 osób. Poszukiwania masowych grobów w miejscach zapamiętanych i oznaczonych przez pracowników leśnych rozpoczęto tuż po zakończeniu wojny. Prace ekshumacyjne prowadzono pod kierunkiem ekipy Wydziału Grobownictwa Polskiego Czerwonego Krzyża w obecności przedstawicieli Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce oraz delegatów Międzynarodowego Czerwonego Krzyża od 25 listopada 1945 r. do lata 1946 r. W latach 1946–1947 PCK kontynuował prace ekshumacyjne w innych częściach Puszczy Kampinoskiej i większa liczba odnalezionych wówczas zwłok pochowana została również na cmentarzu w Palmirach.
