Mazowiecki Urząd Wojewódzki w Warszawie

Muzeum Żołnierzy Wyklętych jest instytucją kultury prowadzoną przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Ostrołęka jako siedziba Muzeum Żołnierzy Wyklętych jest miejscem nieprzypadkowym — północno-wschodnie Mazowsze było jednym z silniejszych miejsc zbrojnego oporu przeciwko narzuconej władzy komunistycznej.

Placówka powstała na terenie dawnego Aresztu Śledczego - obiektu, który ma ponad stuletnią historię. Budynek wzniesiono jako więzienie w carskiej Rosji. Tę samą funkcję spełniał w II RP, podczas okupacji niemieckiej a także po wojnie. Przez kilka powojennych lat komuniści przetrzymywali tam kryminalistów jak i więźniów politycznych. W gmachu wykonywano również wyroki śmierci.

W Muzeum Żołnierzy Wyklętych będzie można zobaczyć sylwetki ludzi, miejsca, potyczki i bitwy, by w systematyczny sposób wypełniać ciągle istniejąca lukę w zbiorowej pamięci pokoleń. Muzeum będzie nie tylko placówką badawczą, ale również symbolicznym miejscem pamięci o bohaterach i walkach na terenie całej II Rzeczypospolitej.

1 marca obchodzony jest Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. O ustanowienie tego państwowego święta zabiegał jeszcze w 2010 roku Prezydent RP Lech Kaczyński. W uzasadnieniu projektu ustawy podkreślił, że nowe święto państwowe będzie: wyrazem hołdu dla żołnierzy drugiej konspiracji za świadectwo męstwa, niezłomnej postawy patriotycznej i przywiązania do tradycji patriotycznych, za krew przelaną w obronie Ojczyzny (…). Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych to także wyraz hołdu licznym społecznościom lokalnym, których patriotyzm i stała gotowość ofiar na rzecz idei niepodległościowej pozwoliły na kontynuację oporu na długie lata. Po śmierci prezydenta Lecha Kaczyńskiego projekt podtrzymał prezydent Bronisław Komorowski i po zakończeniu przez sejm i senat procesu legislacyjnego, podpisał ustawę 9 lutego 2011 r. 1 marca 2011 r. po raz pierwszy uroczyście obchodzono Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych.

Data święta nie jest przypadkowa. Tego dnia w 1951 roku w więzieniu mokotowskim wykonano wyrok śmierci na siedmiu członkach IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” – Łukaszu Cieplińskim, Mieczysławie Kawalcu, Józefie Batorym, Adamie Lazarowiczu, Franciszku Błażeju, Karolu Chmielu i Józefie Rzepce. IV Zarząd Główny WiN był ostatnim ciałem zarządzającym walką z sowieckim okupantem, o zasięgu ogólnopolskim. Przewaga komunistów w ludziach, zapleczu logistycznym, sile aparatu państwowego oraz obecności setek tysięcy żołnierzy Armii Czerwonej sprawiła, że po 1951 r. walka polskich patriotów z komunistami przybrała, szybko już gasnący, zasięg regionalny.

Komunistom nie udało się zatrzeć śladów po żołnierzach wyklętych. Pamięć o nich przetrwała, świadkowie przekazywali wiedzę o potajemnych pochówkach. Tak przetrwała pamięć o „Łączce” – miejscu, w którym potajemnie ukrywano ciała pomordowanych. W zbiorowych mogiłach kwatery „Ł” na cmentarzu na Powązkach w Warszawie odnaleziono po 70. latach szczątki bohaterów. Dzięki mozolnej pracy archeologów i genetyków nieustannie identyfikowane są kolejne ofiary, a ich rodziny wreszcie odnajdują spokój.