Mazowiecki Urząd Wojewódzki w Warszawie

Dla upamiętnienia ofiar niemieckich, masowych egzekucji dokonanych w czasie II wojny światowej na ludności cywilnej, na Cmentarzu Komunalnym na Firleju w Radomiu zebrali się przedstawiciele administracji państwowej i samorządowej, dowódcy służb mundurowych, kombatanci, kierownictwo instytucji państwowych, organizacji społecznych i stowarzyszeń oraz poczty sztandarowe i zwykli mieszkańcy Radomia. W XII rajdzie pieszym „Pamięci Ofiar Firleja” na rocznicowe uroczystości patriotyczne przybyła młodzież z radomskich szkół średnich.

Oficjalna ceremonia z udziałem asysty wojskowej rozpoczęła się od wspólnego odśpiewania hymnu Rzeczypospolitej Polskiej. Następnie odczytano list skierowany do uczestników uroczystości przez Wiceministra Obrony Narodowej Wojciecha Skurkiewicza.

Podczas uroczystego apelu o charakterze historyczno-patriotycznym, uczniowie z I LO im. Mikołaja Kopernika w Radomiu przedstawili najważniejsze fakty dotyczące tragedii ludności cywilnej regionu radomskiego, masowo rozstrzeliwanej przez Niemców w zbiorowych egzekucjach na Firleju w latach 1940-1945.

W imieniu Wicewojewodów Sylwestra Dąbrowskiego i Artura Standowicza, wieniec przed mauzoleum upamiętniającym ofiary niemieckich zbrodni wojennych złożył Kierownik Delegatury Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Radomiu Krzysztof Murawski. Wiązanki kwiatów w miejscu pamięci narodowej złożyły oficjalne delegacje i mieszkańcy Radomia.

Do pierwszych masowych egzekucji na Firleju doszło 4 kwietnia 1940 roku. Niemcy rozstrzelali wówczas 145 chłopów ze wsi Gałki, Gielniów, Mechlin oraz Stefanków. Egzekucja była odwetem za udzielanie pomocy przez ludność cywilną oddziałom majora Henryka Dobrzańskiego „Hubala”. Szacuje się, że w latach 1940-1945 niemieckie formacje policyjno-wojskowe, straciły na Firleju od 6 do 15 tys. osób. W 1945 r. w miejscu zbrodni przeprowadzono ekshumację. Następnie ofiary egzekucji ponownie pochowano podczas zbiorowego pogrzebu. W 1975 r. z inicjatywy społecznej powstał pomnik – mauzoleum, ku czci wszystkich zamordowanych na Firleju. W 2005 r. podczas prowadzenia prac renowacyjnych do pomnika dodano symbolikę chrześcijańską w postaci trzech krzyży oraz trzy tablice informacyjne. Napis na głównej tablicy brzmi: „Stoimy na miejscu największej kaźni na ziemi radomskiej, miejscu uświęconym cierpieniem i krwią około 15 000 naszych braci i sióstr zamordowanych przez Niemców w latach 1939-1945. Pomnik wzniesiony w 1975 r., a przebudowany w 2005 r., jest znakiem miłości Boga do człowieka, górującym nad mogiłami, który pozostawiamy potomnym, aby czas nie przyćmił pamięci o tej bolesnej historii. Rodacy. Radom-Firlej, 1 listopada 2005 r.”.